Krucyfiks

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Pełnoplastyczna figura Chrystusa przybitego do krzyża trzema gwoździami. Ciało zwisa wyprężone, korpus sztywny, kolana odchylone na prawo, palce rąk częściowo przykurczone. Głowa Chrystusa opada na jego prawy bark. Ma pociągłą twarz, oczy zamknięte, usta rozchylone. Okala ją krótka, ciemnobrązowa broda i długie włosy zwinięte w pukle, opadające na plecy i barki; na głowie cienka korona cierniowa. Widoczne ślady męki, spod korony, w miejscach przebicia gwoździami i w boku zaznaczono strugi spływającej krwi. Biodra okrywa perizonium w formie białej tkaniny lamowanej złotem, przewiązanej grubym sznurem związanym na prawym biodrze. Na górnej belce krzyża, na kartuszu utworzonym z ornamentu małżowinowo-chrząskowego inskrypcja „INRI”.

Zarys problematyki artystycznej

Śmierć Chrystusa na krzyżu będąca ofiarą odkupienia ludzkich grzechów oraz późniejsze zmartwychwstanie oznaczające przezwyciężenie śmierci określają fundament religii chrześcijańskiej. Najważniejszym symbolem wiary i śmierci ofiarnej jest krucyfiks – plastyczne przedstawienie umierającego lub umarłego Chrystusa na krzyżu, występujące samodzielne lub jako część większej grupy. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Z punktu widzenia historii sztuki od XI wieku nacisk kładziono na ukazanie nie triumfu, lecz cierpienia Chrystusa. Zbawiciel jest ukazany w koronie cierniowej, z opuszczoną głową i śladami męki. Przedstawienie zredukowane, jak w przypadku tej rzeźby, wyłącznie do postaci wiszącego na krzyżu Jezusa uwypukla jego osamotnienie w czasie męki i stanowi obowiązkowe wyposażenie każdego kościoła. Rozmiar omawianego krucyfiksu wskazuje na to, że mógł być umieszczony w łuku tęczowym, stanowić część ołtarza lub samodzielne dzieło. Brak jednak jakichkolwiek informacji na ten temat. Przedstawienie skłania do refleksji nad sensem cierpienia i ofiary Jezusa, które prowadzą do odkupienia ludzkości oraz nad ograniczonym czasem ludzkiego życia w perspektywie wieczności. W omawianym krucyfiksie ukazano Chrystusa umarłego, realistycznie, a nie konwencjonalnie jak to było wcześniej w zwyczaju, odtwarzając jego ciało. Sznur przytrzymujący przysłaniające biodra perizonium pojawił się w rzeźbie w XVII wieku i był szczególnie popularny w końcu stulecia, jest to ważna przesłanka do datowania dzieła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Figura zachowana w bardzo złym stanie, liczne ubytki gruntu i polichromii, brak palców prawej stopy.

Streszczenie

Rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa z kościoła w Ślemieniu pochodzi najprawdopodobniej z połowy XVII wieku – przesłanką do datowania jest sznur przytrzymujący perizonium oraz cechy stylistyczne. Wielkość krucyfiksu sugeruje, że mógł być umieszczony na belce tęczowej, w ołtarzu lub stanowić samodzielne dzieło.

Bibliografia