Krucyfiks

Dzieje zabytku

Nie jest znane pochodzenie krucyfiksu, wiadomo jedynie, że został odnowiony za probostwa księdza Antoniego Kudasika w końcu XIX wieku za 1 złp.

Opis

Pełnoplastyczna, polichromowana figura Chrystusa przybitego trzema gwoździami do krzyża łacińskiego. Ciało zmarłego odznacza się drobiazgowym opracowaniem anatomicznym, jest wygięte w łuk tak, że lewe biodro Chrystusa wychodzi poza oś. Na pociągłej twarzy są wyraźnie zaznaczone duże, zamknięte oczy, wąski, długi nos oraz rozchylone usta. Chrystus ma krótki zarost, długie, falowane, ciemnobrązowe włosy opadające na plecy i prawe ramię; na głowie złotą koronę cierniową, spod której spływają strużki krwi. Palce dłoni zwinięte, stopy przybite jednym gwoździem, prawa na lewej; z miejsc przebić oraz z przeciętego boku spływa krew. Wokół bioder owinięte sięgające kolan złote perizonium przewiązane sznurem na prawym biodrze. W dolnej partii pionowej belki srebrzony titulus w formie zwoju, z czarnym napisem „IN/RI”.

Zarys problematyki artystycznej

Śmierć Chrystusa na krzyżu będąca ofiarą odkupienia ludzkich grzechów oraz późniejsze zmartwychwstanie oznaczające przezwyciężenie śmierci określają fundament religii chrześcijańskiej. Najważniejszym symbolem wiary i śmierci ofiarnej jest krucyfiks – plastyczne przedstawienie umierającego lub umarłego Chrystusa na krzyżu, występujące samodzielne lub jako część większej grupy. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Z punktu widzenia historii sztuki od XI wieku nacisk kładziono na ukazanie nie triumfu, lecz cierpienia Chrystusa. Zbawiciel jest ukazany w koronie cierniowej, z opuszczoną głową i śladami męki. Przedstawienie zredukowane, jak w przypadku tej rzeźby, wyłącznie do postaci wiszącego na krzyżu, martwego Jezusa uwypukla jego osamotnienie w czasie męki i stanowi obowiązkowe wyposażenie każdego kościoła. Skłania do refleksji nad sensem cierpienia i ofiary Jezusa, które prowadzą do odkupienia ludzkości oraz nad ograniczonym czasem ludzkiego życia w perspektywie wieczności.
Krucyfiks z kościoła w Harbutowicach odznacza się barokowym kształtowaniem formy wyrażającym się w silnej ekspresji wygiętego ciała i naznaczonej męką twarzy Chrystusa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Brandmair Kathrin, Kruzifixe und Kreuzigungsgruppen aus dem Bereich der „Donauschule”, Petersberg 2015, S. 8-13.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. Szablowski Jerzy, Warszawa 1953, s. 466.
Künstle Karl, Ikonographie der christlichen Kunst, Freiburg 1928, S.446-476.
Ukrzyżowanie [w:] Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz Katarzyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Warszawa 2002, s. 425-426.

Streszczenie

Przechowywana w kościele w Harbutowicach osiemnastowieczna rzeźba o nieustalonej atrybucji przedstawiająca ukrzyżowanego Jezusa nawiązuje do zapoczątkowanego w średniowieczu sposobu ukazywania martwego ciała Zbawiciela podkreślającego cierpienie i śmierć. Odznacza się barokowym kształtowaniem formy wyrażającym się w silnej ekspresji wygiętego ciała i naznaczonej męką twarzy Chrystusa. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”.

Bibliografia