Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Według zapisu w kronice parafialnej" Figura Chrystusa w Ołtarzu Głównym za proboszcza Papuzińskiego (1871-1900), dawniej była u sklepienia na środku kościoła umieszczona".

Opis

Drewniana, pełnoplastyczna, polichromowana figura Chrystusa Ukrzyżowanego w typie Christo vivo na drewnianym krzyżu znajduje się we wnęce części środkowej ołtarza głównego w kościele pw. Wszystkich Świętych w Babicach. Sylwetkę charakteryzuje wyrazista muskulatura ciała. Zwróconą w trzech czwartych w lewo głowę, lekko pochyloną w dół, charakteryzuje pociągła twarz o wyrazistych rysach, lekko przymkniętych oczach i z krótkim, rozdwojonym na końcu zarostem. Długie, brązowe, skręcone w pukle włosy opadają na plecy i prawe ramię. Głowę wieńczy złocona, cierniowa korona i okalają trzy wiązki złoconych promieni. Ramiona są w płytkim, T-kształtnym zwisie, klatka piersiowa z zaznaczoną linią żeber. Biodra osłania krótkie, złocone, przewiązane sznurem, mocno fałdowane perizonium z długim, rozwianym zwisem na prawym boku. Nogi przybite są jednym gwoździem. Na czole, torsie, rękach i stopach widoczne są strużki krwi. W górnej części pionowej belki krzyża znajduje się srebrzony titulus ze złoconym napisem: INRI. Wnęka przesłaniana jest zasuwą z przedstawieniem Wszystkich Świętych.

Zarys problematyki artystycznej

Osiemnastowieczna figura Ukrzyżowanego Jezusa, umieszczona w środkowej części ołtarza głównego w kościele parafialnym w Babicach, w pewnym stopniu przejawia wpływy sztuki okresu średniowiecza. Niezwykły dynamizm i dekoracyjność gotyckich rzeźb wielkich mistrzów w dobie epoki nowożytnej cieszyła się zainteresowaniem niektórych środowisk twórczych. Jednym z artystów, którego niezwykłe umiejętności oraz zdobyta sława i uznanie inspirowały kolejne pokolenia był Wit Stwosz. Na terenie Niemiec cieszył się popularnością w kolejnych epokach głównie jako mistrz krucyfiksów, czego efektem są liczne przykłady nawiązań w m.in. w rzeźbie XVII wieku.
W Polsce adaptacja dzieł średniowiecznych nie przybrała aż tak wyrazistego wymiaru, jednak pewne tego symptomy dają się zauważyć w niektórych przykładach plastyki nowożytnej. Niewątpliwie na tych terenach największym twórcą rzeźby późnogotyckiej był także wspomniany mistrz z Norymbergii. Wśród dzieł jego autorstwa szczególne miejsce w kontekście późniejszych nawiązań zajmuje znajdujący się w kościele NMP w Krakowie krucyfiks datowany na przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XV wieku, fundacji królewskiego mincerza Henryka Slackera.
Cechami, jakie znamionują późniejsze nawiązania do Stwoszowskiego dzieła jest uwydatniona muskulatura ciała, wyprostowane ramiona w płytkim, T-kształtnym zwisie, rozwiany, zawinięty koniec perizonium, układ głowy pochylonej w dół i przechylonej lekko w lewo oraz włosów z puklem opadającym na prawe ramię. Nowożytnymi przykładami retrospektyw są m.in. rzeźba „Chrystusa Ukrzyżowanego” (1703) Jerzego Hankisa w kościele pw. Św. Floriana w Krakowie, czy obraz Łukasza Orłowskiego „Chrystus Ukrzyżowany” (1763) znajdujący się w ołtarzu głównym w kościele parafialnym w Sancygniowie, natomiast późniejsze to „Ukrzyżowanie” Michała Stachowicza z XII stacji Drogi Krzyżowej w kapliczce na cmentarzu przy kościele Franciszkanów-Reformatów w Krakowie, „Chrystus Ukrzyżowany” (1905-1908?) Antoniego Madeyskiego będący kopią krucyfiksu Slackera w zbiorach MNK, czy „Chrystus w otoczeniu świętych i królów polskich” (1910) - studium do obrazu ołtarzowego w Rykach Leona Wyczółkowskiego, także inspirowanych wizerunkiem krucyfiksu fundacji Slackera w kościele Mariackim. Poza wspomnianymi cechami dzieła te z oryginałem łączy także sposób udrapowania perizonium przewiązanego z przodu i przeplatającego się pomiędzy nogami Jezusa.
Forma prezentowanego krucyfiksu natomiast jest zdecydowanie łagodniejsza względem średniowiecznego pierwowzoru – znacznemu uproszczeniu uległy fałdowania perizonium przewiązanego, według siedemnastowiecznej tradycji modelowania rzeźbionych krucyfiksów, sznurem. Podobnemu uproszczeniu uległ modelunek muskulatury ciała Jezusa, gdzie mimo naturalistycznie oddanemu układowi mięśni, zatarciu uległy uwydatnione w pracach Wita Stwosza nabrzmiałe żyły na przedramionach i łydkach Ukrzyżowanego. Mimo wspomnianych różnic T-kształtny układ rąk, wywodzący się z romańskich krucyfiksów triumfalnych, fantazyjnie ukształtowany zwis perizonium oraz układ głowy oraz pukli włosów stanowią symptom trwałości wzorca, jakim była twórczość Wita Stwosza. Reminiscencje sztuki stwoszowskiej w polskiej plastyce widoczne obecne są aż po początki XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

dobry

Literatura

- Katalog zabytków sztuki w Polsce, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, z. 4: powiat chrzanowski, Warszawa 1952, s. 4.
- Organisty Adam, Walczak Marek, "Życie po życiu" sztuki Wita Stwosza, [w:] Wokół Wita Stwosza: katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie 2005, (red.) Horzela Dobrosława, Organisty Adam, Stefaniak Krystyna, Kraków 2005, s. 263-303.

Streszczenie

Barokowa figura Chrystusa Ukrzyżowanego w ołtarzu głównym w kościele pw. Wszystkich Świętych w Babicach stanowi nowożytny przykład przejawiający pewne inspiracje sztuką schyłku średniowiecza. Fascynacje rzeźbiarską twórczością Wita Stwosza widoczne są w sztuce polskiej późniejszych epok aż po początki XX wieku.