Franciszek św.

Biogram

Święty Franciszek z Asyżu, właściwie Giovanni Bernardone urodził się w 1181 lub 1182 roku w Asyżu i tamże zmarł 3 października 1226. Był założycielem zakonu franciszkanów, klarysek oraz trzeciego zakonu dla świeckich. Według reguły i duchowości franciszkanów powstało też zgromadzenie żeńskie – franciszkanek. Święty Franciszek pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. W 1202 roku brał udział w wojnie Asyżu z Perugią, podczas której dostał się do niewoli. Wróciwszy schorowany do Asyżu, udał się następnie do Apulii, aby uzyskać pasowanie na rycerza. Z drogi jednak zawrócił wskutek tajemniczej wizji w Spoleto, która zapoczątkowała jego przemianę. W kościele San Damiano (niedaleko Asyżu) usłyszał głos Chrystusa płynący z krucyfiksu: „Franciszku, idź i napraw mój dom, który, jak widzisz, cały ulega zniszczeniu”. Od tej pory rozpoczął życie według zasad Ewangelii. Krótki czas przebywał w klasztorze Benedyktynów w Gubbio, gdzie rozpoznał swoje powołanie apostolskie do życia w ubóstwie (stąd przydomek Biedaczyna). Za pozwoleniem biskupa poświęcił się głoszeniu pokuty, rozpoczynając kazania zwrotem: „Niech Pan obdarzy cię pokojem”. Początkowo zgromadził 12 uczniów i w 1209 lub 1210 roku uzyskał od papieża Innocentego III ustne zatwierdzenie pierwszych ustaw, co uważa się za kanoniczne zatwierdzenie zakonu franciszkanów. Podczas swojej misji apostolskiej przemierzył niemal całe Włochy. W 1212 roku przyjął do „życia ewangelicznego” św. Klarę z Asyżu, która zapoczątkowała wspólnotę „ubogich pań” (klarysek). W trosce o lepszą organizację zakonu, który liczył już wówczas 500 braci spisał z Cezarym ze Spiry regułę franciszkańską, zatwierdzoną w 1223 roku (tzw. regula bullata). W tym też roku urządził w Greccio misterium bożonarodzeniowe w grocie ze żłóbkiem z sianem, wołem i osiołkiem. W 1224 roku na górze Alwernii otrzymał stygmaty. Zmarł dwa lata później, podczas odmawiania psalmu 141. Święty Franciszek został kanonizowany 16 lipca 1228 przez papieża Grzegorza IX, z którego inicjatywy Eliasz z Kortony wzniósł dwukondygnacyjną bazylikę w Asyżu, gdzie umieszczono relikwie świętego. W Polsce pod wezwaniem św. Franciszka powstawały licznie bractwa skupione zwłaszcza przy kościołach franciszkańskich. Jednym z najpopularniejszych jest Arcybractwo Paska św. Franciszka założone w 1587 roku przy kościele Franciszkanów w Krakowie. W XVI wieku utworzono je także we Lwowie, Gnieźnie i Kalwarii Pacławskiej, a od XVII wieku istniało we wszystkich kościołach franciszkańskich aż do kasaty rządowej w 1783 roku. W ikonografii św. Franciszek przedstawiany jest w szaroburym habicie przewiązanym sznurem o trzech węzłach, z tonsurą na głowie i bosymi stopami. Przez wieki habit świętego przedstawiany był w różnych formach: w XIII wieku ze spiczastym kapturem, w XIV wieku z mozettą, a w baroku jako habit kapucyński. Do indywidualnych atrybutów świętego należą stygmaty, krzyż lub krucyfiks, czaszka, księga, ptaki i ryby. W baroku były to również baranek i kula ziemska zwieńczona krzyżykiem, na znak że jest odnowicielem chrześcijańskiego życia i orędownikiem całego świata. Święty Franciszek jest jednym z najczęściej przedstawianych świętych w ikonografii hagiograficznej. Pośród mnogości przedstawień związanych głównie z ikonografią scen z życia świętego swoją popularność zdobyły tzw. stygmatyzacje. Pierwsze o nastroju kontemplacyjno-lirycznym wywodziły się od fresku Giotta. Od połowy XVI wieku przekształciły się w obrazy bardziej rozbudowane i przepełnione ekstazą, po czym rozprzestrzeniły się w okresie baroku, wykształcając nowe typy przedstawień, w których m.in. Chrystus-Serafin dotyka dłonią św. Franciszka, pojawia się tzw. cichy świadek czy rodzaj tzw. stygmatyzacji anielskiej, w której św. Franciszek wyczerpany przeżyciem pada podtrzymywany przez dwa anioły.

Bibliografia