Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Feretron w formie obrazu w kształcie stojącego prostokąta w neogotyckiej ramie utworzonej z flankujących przedstawienie pinakli zakończonych kwiatonami. Zwieńczenie w formie łuku w ośli grzbiet wypełnionego maswerkowaniem, zdobionego żabkami i spiętego kwiatonem.
Na awersie przedstawienie św. Marii Magdaleny z kwitnącą gałązką oraz pojemnikiem na olej. Święta została ukazana w półpostaci, z głową przechyloną na prawe ramię i rękami złożonymi przed sobą. Przykryta rzeźbioną, złoconą sukienką dekorowaną motywami roślinnymi. Lewy, dolny narożnik odcięty, a w nim napis: „TULERUNT DOMINUM MEUM” oraz sygle „S D S C”.
Na rewersie przedstawienie tej samej świętej w czasie pokuty. Maria pochylona do przodu, lewą ręką podpiera głowę, prawą przytrzymuje leżące przed nią czaszkę i otwartą księgę, spod której wystaje fragment dyscypliny. Długie włosy spływają na plecy i dekolt, pozbawiony ozdób płaszcz zakrywa ciało.
Kwitnąca gałązka, pojemnik, oraz suknie na przedstawieniach są wypukłe, aplikowane na powierzchnię malowidła.
Oba obrazy utrzymane są w ciemnej tonacji z silnym kontrastem między brunatnym tłem a jasną karnacją świętej.

Zarys problematyki artystycznej

Maria Magdalena, jest utożsamiana z jawnogrzesznicą, która nawróciła się po spotkaniu z Jezusem. Towarzyszyła mu aż do śmierci i jako pierwsza przekazała apostołom wieść o zmartwychwstaniu.
Przedstawienia awersu i rewersu odpowiadają dwóm etapom życia świętej. Awers ukazuje jej wystawne i pełne przepychu życie przed nawróceniem: w bogatym stroju, z kwitnącą gałązką symbolizującą próżność, lub wyróżnienie przez niebiosa. Umieszczona z prawej strony balsaminka, czyli naczynie z olejem, przypomina scenę obmycia Zbawicielowi nóg przez jawnogrzesznicę, oraz przyniesienie przez nią do grobu Jezusa wonności służących do namaszczenia ciała. Na rewersie przedstawiono ją w czasie pokuty, jakiej miała oddawać się przez 30 lat na pustyni: okrytą prostą szatą, z długimi, rozpuszczonymi włosami oraz ludzką czaszką. Otwarta księga wskazuje na jej pobożność i późniejszą działalność misyjną.
Oba przedstawienia wkomponowane zostały w feretron, czyli przenośny, obustronny obraz (czasem rzeźbę) na podstawie, w którą wsuwa się drążki. Używa się go podczas uroczystych procesji, jest rodzajem przenośnego ołtarzyka. Rama feretronu ma formy neogotyckie – jest skomponowana z pinakli zdobionych płycinami zamkniętymi ostrołukowo, łuku w ośli grzbiet zdobionego żabkami i kwiatonów. Obrazy natomiast odwołują się do estetyki secesyjnej, odchodzącej od dyktatury form historycznych. Przedstawienia budowane są płynnymi liniami, stylizowane i utrzymane w ciemnej tonacji oraz komponowane z dużych, jednolitych plam.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Encyklopedia Katolicka, red. Bieńskowski Ludomir, Hemperk Piotr, Kamiński Stanisław i in., Lublin 1989, s. 134.
Feretron [w:] Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz Katarzyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Warszawa 2002, s. 111.
Janicka-Krzywda Urszula, Patron-atrybut-symbol, Poznań 1993, s. 70.
Lexikon der christlichen Ikonographie, hrsg. Wolfgang Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1974 , S. 522,524.
Marecki Józef, Rotter Lucyna, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2013, s. 435-436.

Streszczenie

Nie jest znane autorstwo ani pochodzenie dziewiętnastowiecznego feretronu z wizerunkiem św. Marii Magdaleny. Co interesujące, przedstawienia awersu i rewersu odpowiadają dwóm etapom jej życia. Awers ukazuje wystawne i pełne przepychu życie przed nawróceniem, a na rewersie przedstawiono Marię w czasie pokuty, jakiej miała oddawać się przez 30 lat na pustyni. Rama, w której umieszczono feretron, ma formy neogotyckie, obrazy natomiast odwołują się do estetyki secesyjnej.