Św. Joachim

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Inwałd
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
prawa strona ołtarza głównego
Identyfikator
DZIELO/13505
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
po połowie XVIII wieku
Technika i materiał
drewno rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Wymiary podstawowe
wysokość – 235 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 192 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Figura została umieszczona w świątyni zapewne po połowie XVIII wieku, kiedy kompletowano wystrój nowo wzniesionego kościoła parafialnego.

Opis

Figura ustawiona na na kwadratowej podstawie, drążona z tyłu, przedstawia stojącego św. Joachima, wyobrażonego w całej postaci. zwróconego nieznacznie w prawo, z uniesioną ku górze głową. Prawa ręka św. Joachima spoczywa na piersi, w lewej, lekko zgiętej w łokciu i odsuniętej w bok trzyma szufle pasterską. Twarz jest pociągła, wychudzona, z długim zarostem i o wyrazistych rysach z silnie uwypuklonymi kośćmi policzkowymi, liniami łuków brwiowych, wąskim nosem, małymi, rozchylonymi, pełnymi ustami z uniesioną górną wargą oraz dużymi, głęboko osadzonymi oczami spoglądającymi w górę. Krótkie, lekko falowane włosy układają się w regularne pukle. Smukłą i wydłużoną sylwetkę świętego osłania przylegająca do ciała, długa, drapowana suknia przepasana w talii oraz narzucony na plecy i opadający wzdłuż boków płaszcz z fragmentem tkaniny zasłaniającym częściowo lewe udo. Kolorystyka odsłoniętych partii ciała utrzymana jest w bieli, szaty złocone, drzewiec, na którym osadzona jest szufla srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Podobnie jak w przypadku struktury ołtarzy stanowiących wystrój kościoła w Inwałdzie, również rzeźby św. Anny i św. Joachima, zdobiące retabulum ołtarza głównego, przejawiają pewne wpływy sztuki wiedeńsko-morawskiej z połowy XVIII wieku. Polskim rzeźbiarzem działającym w ośrodku krakowskim, pozostającym pod wpływem wspomnianego środowiska był Wojciech Rojowski. Sposób opracowania szat świętych, ich smukłe i niezwykle zdynamizowane sylwetki zdają się w pewnym stopniu nawiązywać do niektórych prac artysty. Szczególnie uwagę zwraca para rzeźb św. Piotra i św. Andrzeja w ołtarzu głównym (ok. 1746-1762) w kościele Misjonarzy na krakowskim Stradomiu. Poza analogicznie opracowanymi szatami, fałdowanymi dość powierzchownie, niczym „pognieciony materiał, lekko „przyprasowany”, pewne podobieństwo można dostrzec także w sposobie modelowania fizjonomii szczupłych, pociągłych twarzy o wyrazistych rysach, długich, ostro zakończonych nosach i lekko rozchylonych ustach. Uwagę zwracają także pewne analogie w gestach i układzie rąk. Charakteryzująca figury inwałdzkie lekkość, pewna typizacja zdynamizowanych w swym modelunku twarzy pozawala je zakwalifikować do kręgu dzieł powstałych pod wpływem rokokowej w swym wyrazie twórczości Wojciecha Rojowskiego.

Według tekstów apokryficznych (m.in. „Protoewangelia Jakuba", „Ewangelia Pseudo-Mateusza") należący do pokolenia Dawidowego św. Joachim wywodził się z zamożnej rodziny z Galilei. Poślubił pochodzącą z pobożnej rodziny z Betlejem Annę, podobnie jak on, potomkinię Dawida. Ich związek przepełniało całkowite oddanie Bogu, Boskiemu Prawu i bliźnim. Jako małżeństwo bezdzietne, po 20 latach wspólnego życia, pokornie przyjmowali zniesławienie, jakiego doświadczali od społeczności żydowskiej. Brak potomstwa stanowił bowiem wyraz kary Bożej i zhańbienia. Gdy z tego powodu kapłan w świątyni odmówił Joachimowi możliwości składania ofiar, mężczyzna postanowił opuścić Annę i udać się na pustynię celem czterdziestodniowego postu i żarliwej modlitwy. W tej samej chwili pogrążonych w rozmowie z Bogiem małżonków nawiedził anioł, zwiastując im narodziny córki, którą nazwą Marią i która od początku będzie „Bogu oddana i pełna Ducha Świętego”. Św. Joachim zmarł w okresie dzieciństwa Marii, jako osiemdziesięciolatek. Po jego śmierci Anna miała być jeszcze dwa razy zamężna z Kleofasem (córka Maria Kleofasowa) i Salomasem (córka Maria Salome). Ostatecznie jednak została pochowana u boku Joachima w Dolinie Jozafata.
W kontekście przedstawień kultowych św. Joachim pojawia się zazwyczaj w scenach o charakterze narracyjnym odnoszących się do wydarzeń z życia Marii (np. Ofiarowanie Marii w Świątyni), jako jedna z osób należących do tzw. Wielkiej Świętej Rodziny (bądź Rodziny Marii). W podobnym charakterze występował w obrazach przedstawiających św. Annę Samotrzeć. Częstym i ciekawym tematem była apokryficzna opowieść związana z cudem poczęcia Najświętszej Marii Panny, zwana Spotkaniem w Złotej Bramie, gdzie ukazani małżonkowie witają się pocałunkiem po czterdziestodniowej rozłące. W teologicznym rozumieniu scena ta stanowiła prefigurację Niepokalanego Poczęcia NMP. W epoce nowożytnej obok wspomnianej wersji przedstawień, pojawiają się także samodzielne wizerunki świętego, zestawiane często jako figury ołtarzowe z sylwetką jego małżonki św. Anny. Święty Joachim ukazywany jest zazwyczaj jako mężczyzna w podeszłym wieku z księgą, zwojem, parą gołębi, bądź kijem pasterskim. Jest patronem małżonków, garbarzy i stolarzy.
Figury rodziców Marii w ołtarzu głównym w Inwałdzie stanowią dopełnienie treściowe retabulum poświęconego Matce Boskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Literatura

Dettloff Anna, Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. : twórcy, nurty i tendencje, Kraków 2013, s. 116-117.

Streszczenie

Figura św. Joachima zdobiąca ołtarz główny w kościele parafialnym w Inwałdzie wraz z rzeźbą św. Anny stanowią dopełnienie ideowe retabulum. Prezentują przykład plastyki późnobarokowej z pewnymi cechami sztuki rokoka oraz wpływami warsztatu Wojciecha Rojowskiego.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Joachim", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-joachim-16

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności