Św. Augustyn

Dzieje zabytku

Obraz jest dziewiętnastowieczną kopią dzieła z 1674 roku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Augustyna. W centrum kompozycji święty ukazany hieratycznie w całej postaci, zwrócony trzy czwarte w prawo. Prawą ręką wskazuje na kościół, a w lewej trzyma pastorał i gorejące serce. Święty ubrany jest w szaty biskupie: czarną sutannę, białą rokietę, czarny mucet oraz ozdobny płaszcz z czerwoną podszewką; na głowie ma założoną złotą infułę. Na piersiach ma zawieszony krzyż pektoralny, a na dłoniach jasnobrązowe rękawice. Twarz okolona jest siwą i długą brodą. Na dole obrazu znajduje się napis: „S(anctus) Augustinus”. Po lewej stronie obrazu znajduje się postać fundatora obrazu, Marcina Grabieckiego. Fundator ukazany jest w postawie klęczącej, zwrócony trzy czwarte w lewo ze złożonymi dłońmi, w których trzyma książkę. Twarz o wyraźnych rysach, dużych oczach z krótką bródką i ciemnymi włosami, sięgającymi do uszu. Ubrany jest w strój bożogrobcy z widoczną białą rokietą i czarną peleryną, oznaczoną na lewej piersi czerwonym krzyżem tego zakonu. Obok niego jest prostokątna tabliczka, podzielona na pół. W dolnej części znajduje się godło herbu Uniwersytetu Krakowskiego oraz napis: „A. E. / Ph(ilosophiae) B(accalaureus) / I. A. G(?)”, a w górnej godło zakonu bożogrobców oraz sygle: „M(ARTINVS) G(RABIECKI) C(ONVENTI) M(IECHOVIENSIS) / P. L. ”. Po prawej stronie obrazu została ukazana pomniejszona scena przedstawiająca św. Marcina na koniu, który ucina połę swojego płaszcza mieczem i oddaje żebrakowi. Powyżej ukazano dwóch dyskutujących zakonników w brązowych habitach. W oddali widoczny jest zielony pejzaż z wysokim drzewem po prawej stronie. Z kolei po drugiej stronie św. Augustyna został ukazany kościół, opięty szkarpami z czworoboczną wieżą w fasadzie nakrytą baniastym hełmem. Do kościoła zmierza pielgrzym, wspierając się na lasce, ubrany w ciemnobrązową pelerynę i kapelusz. Przed kościołem siedzi człowiek ubrany w czerwony płaszcz, a do świątyni wchodzi kapłan w białej komży. Przy wejściu namalowane czerwony krzyż na tle złotej glorii. Kolorystyka obrazu stonowana, w dolnej partii ciemna, w górnej rozjaśniona szaro-błękitnym niebiem. Rama drewniana, profilowana, złocona, od zewnątrz fakturowana. Według informacji zawartych w literaturze na odwrociu znajdują się napisy: „Martinus Grabiecki C. M. E. comparavit hanc Imaginen Anno D[o]m[ini] 1574 aetatae Suae anno 47” oraz powyżej późniejszy: „Martinus Grabjeckij comparavit hanc Imaginen A(nno) D(omini) 1574”.

Zarys problematyki artystycznej

Napisy na odwrociu obrazu wskazują dwukrotnie datę powstania oryginału, jako 1574 rok. Ponieważ jednak widniejący na obrazie fundator, Marcin Grabiecki żył w XVII wieku, a dokładniej od 1657 roku był plebanem w Łapszach Niżnych należy przyjąć, że podczas wykonywania kopii w XIX wieku źle odczytano starą sygnaturę i w ten błędny sposób ją przepisano.

W centrum kompozycji został ukazany św. Augustyn, prawdopodobnie na tle kościoła w Miechowie. Zdania badaczy historii kościoła w Łapszach Niżnych na ten temat są jednak podzielone. Jedni uważają, że jest to architektura pierwszego kościoła w Łapszach Niżnych, zniszczonego przez husytów, inni iż jest to świątynia miechowska sprzed pożaru. I do tej drugiej hipotezy przychyla się znacznie większa część historyków sztuki i architektów. Na obrazie ukazano św. Augustyna, który związany jest z regułą zakonu Bożogrobowców, ponieważ jest ona oparta na nauczaniu tego świętego.

Obraz św. Augustyna należy do grupy malarstwa wotywnego. W dolnej części ukazano fundatora dzieła, Marcina Grabieckiego, a po prawej stronie jego patrona – św. Marcina. Obrazy wotywne z tego okresu reprezentują również inne przykłady: „Ukrzyżowanie” z 1597 roku w kościele Świętej Trójcy w Tarnowie, obraz wotywny księdza Wojciecha Purzyckiego w Rudawie z 1624 roku oraz trzy obrazy w farze olkuskiej.

Streszczenie

Obraz św. Augustyna jest dziewiętnastowieczną kopią dzieła z 1674 roku. Po lewej stronie ukazano fundatora, Marcina Grabieckiego, a po prawej jego patrona – św. Marcina. Obraz należy do przykładu malarstwa wotywnego z XVII wieku.

Bibliografia