Św. Antoni Padewski

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Myślenice
Miejscowość
Myślenice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny św. Antoniego Padewskiego
Identyfikator
DZIELO/22143
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
26 maja 1936
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Myślenice
Technika i materiał
olej na desce
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Obraz namalowany w 1936 roku przez myślenickiego artystę Teodora Pitalę zastąpił wcześniejszy wizerunek św. Antoniego, o którym wspominał w kronice parafialnej w 1882 roku ksiądz Dobrzański, że został odnowiony przez malarza J. Stopę.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego trójbocznie z sześcioboku, ujęty rzeźbioną, złocono-srebrzoną ramą z motywem astragalu, przedstawia św. Antoniego Padewskiego ukazanego całopostaciowo, w trzech czwartych zwróconego w lewo. Pochyloną głowę charakteryzuje owalna twarz o młodzieńczych, delikatnych rysach i opuszczonym wzroku, głowę okala tonsura. Święty trzyma na rękach przytulające się do niego Dzieciątko ujmujące go za podbródek. Jezus zwrócony jest profilem w prawo. Zaokrągloną twarz charakteryzują dziecięce rysy, włosy są krótkie, kręcone. Partie ubiorów postaci oraz ręki i nóg Jezusa oraz lewej dłoni św. Antoniego przesłania metalowa okładzina. W części habitu świętego jest ona złocona i zdobiona srebrzonymi aplikacjami w formie kwiatów, długa suknia Dzieciątka jest srebrzona i przewiązana złoconym paskiem, partie ciała są naturalistycznie polichromowane. Święty Antoni stoi na kamiennym podeście o trzech stopniach, obok niego, po lewej stronie kompozycji znajduje się wysoki wazon z białą lilią. Dalej jest nakryty czerwoną tkaniną stół, na którym leży zamknięta księga w zielonkawej oprawie. W głębi widoczna jest fragmentarycznie kolumna na wysokim cokole oraz ciemnoczerwona kotara podpięta z prawej strony kompozycji. Za nią rozpościera się pejzaż miejski z usytuowanym pośrodku rynku murowanym kościołem z którego wychodzi kapłan pod baldachimem. Ukazane na rynku postaci i zwierzęta przyklękają. W lewym dolnym rogu obrazu sygnatura artysty „T(eodor) Pitala / 26-5-(1)936” .

Zarys problematyki artystycznej

Pochodzący z Portugalii św. Antoni zwany Padewskim urodził się w 1195 roku w Lizbonie jako Fernando Martins de Bulhões. W wieku 15 lat wstąpił do zakonu kanoników regularnych. Dwa lata później, by zgłębiać studia teologiczne, wyjechał do klasztoru Santa Cruz w Coimbrze. Pod wrażeniem męczeństwa kilku franciszkanów, których ciała przewieziono do Coimbry z misji w Afryce, opuścił zakon kanoników, by wstąpić do franciszkanów, gdzie przyjął imię Antoni. Z nadzieją poniesienia śmierci męczeńskiej udał się do Maroka, skąd powrócił z powodu choroby. Wyjechał do Italii, gdzie początkowo wiodąc pustelnicze życie w okolicach Forli, pełnił także rolę kaznodziei. Następnie został wysłany na północ, by wykładać teologię na uniwersytetach w Bolonii, Montpellier, Tuluzie i Padwie. Obdarzony niezwykłymi umiejętnościami oratorskimi oraz szeroką wiedzą wiele podróżował, jako kaznodzieja po Italii i Francji. Był szczególnie ceniony przez papieża Grzegorza IX. Niedługo przed śmiercią osiadł w klasztorze Najświętszej Marii Panny w Padwie. Zmarł 13 czerwca 1231 w wieku zaledwie 36 lat z powodu tzw. puchliny wodnej, czyli ogólnoustrojowego obrzęku. Proces kanonizacyjny św. Antoniego uchodzi za jeden z najkrótszych w historii Kościoła. Święty został wyniesiony na ołtarze w 352 dni po śmierci, 30 maja 1232 przez papieża Grzegorza IX. Uhonorowaniem jego dokonania w dziedzinie teologii i kaznodziejstwa był tytuł doktora Kościoła, jaki został mu nadany 16 stycznia 1946 przez papieża Piusa XII.
Wizerunki św. Antoniego, ubranego w habit franciszkański, charakteryzuje obecność sylwetki Dzieciątka Jezus, które według legendy miało pewnej nocy objawić się świętemu i pocałować go na znak miłości, jaką darzy go Bóg. Dodatkowo św. Antoni najczęściej ukazywany jest z takimi atrybutami, jak księga i kwiat białej lilii, do mniej znanych należą osioł i ryba.

Wizerunek św. Antoniego w jednym z ołtarzy bocznych namalował w 1936 roku miejscowy malarz Teodor Pitala żyjący w latach 1875-1942. Jest to postać niezwykle barwna, bowiem z zawodu był piekarzem, jednak jego zainteresowania koncentrowały się wokół malarstwa, rzeźby i wszelkich aktywności kulturalnych. Najchętniej malował portrety, jednak jego dorobek stanowią także kompozycje pejzażowe, polichromie czy dekoracje teatralne. Chwilowy pobyt w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w znacznym stopniu oddziałał na charakter jego twórczości, którą mimo wszystko cechuje amatorski wyraz. Jak zauważyła Ewa Śnieżyńska-Stolot sylwetka twórcza Teodora Pitaly oddaje atmosferę, jaka panowała „w Myślenicach około roku 1900, które w tym czasie […] wyraźnie ciążyły ku pobliskiemu Krakowu”, kulturalnej na tamte czasy stolicy Galicji, gdzie trendy wyznaczali młodopolscy twórcy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; widoczne ślady po drewnojadach, spękania drewna.

Streszczenie

Wizerunek św. Antoniego w jednym z ołtarzy bocznych w kościele parafialnym w Myślenicach namalował w 1936 roku Teodor Pitala. Mimo tego, że jego twórczość uznawana bywa za amatorską, malarz pozostawał pod wpływem krakowskiego środowiska artystycznego.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Antoni Padewski", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-antoni-padewski-30

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności