Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz namalowany w 1963 roku przez Mieczysława Krzyżaka (?), być może celem umieszczenia w ołtarzu głównym.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym ujęty jest drewnianą, profilowaną i częściowo złoconą ramą. W centrum wielofiguralnej kompozycji stoi, ustawiony frontalnie Jezus ubrany w białą suknię i ciemnoczerwony płaszcz. Prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa, lewą trzyma wyciągniętą ponad głową św. Piotra klęczącego z prawej strony kompozycji. Apostoł, pochylając się, zwrócony jest profilem w lewo, w lewej ręce trzyma długą laskę pasterską. Z lewej strony przyklęka św. Jan Ewangelista. Nieco dalej, po obydwu stronach Jezusa ukazani są pozostali apostołowie, wśród których, po lewej stronie kompozycji wyróżnia się św. Jakub Starszy z kijem pielgrzymim z bukłakiem. W tle widoczne jest pokryte obłokami niebo. Kolorystyka jest jasna, pastelowa o szerokiej gamie barwnej.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz został namalowany w 1963 roku przez krakowskiego malarza Mieczysława Krzyżaka(?) (1914-1984). Na charakter jego twórczości wyraźny wpływ wywarł okres edukacji na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz malarstwo jego nauczycieli – Wojciecha Weissa oraz Wojciecha i Jerzego Kossaków. Mimo tego, iż tematyka dzieł Krzyżaka oscyluje głównie wokół wątków idyllicznych, scen usytuowanych w wiejskim, bądź leśnym pejzażu, czy dynamicznych kompozycji batalistycznych, pojawiają się w niej także tematy sakralne. Kompozycje charakteryzuje nasycona, bogata kolorystyka oraz dbałość o szczegół.
Znajdująca się w kościele w Gruszowie scena „Rozesłanie apostołów” odnosi się do jednego z nowotestamentalnych wątków narracyjnych w ikonografii życia Jezusa z udziałem jego uczniów. Przedstawiony temat dwukrotnie pojawia się na kartach ewangelii. Za pierwszym razem, przed zmartwychwstaniem, odnosi się do nauczania Żydów (Mt 10,5-16; Mk 6,7-11; Łk 9,1-6). Drugie rozesłanie apostołów miało miejsce już po zmartwychwstaniu Jezusa (Mt 28, 16-20; Mk 16,15-18). O ile w plastyce średniowiecznej starano się wyodrębnić te dwa wydarzenia, w późniejszych epokach nastąpiło całkowite zatarcie się różnic ikonograficznych pomiędzy nimi. Mimo tego, iż na płótnie w Gruszowie nie można dostrzec śladów ran na dłoniach Jezusa kompozycja wykazuje kilka cech sugerujących, iż zobrazowano rozesłanie apostołów po Zmartwychwstaniu. W grupie liczącej 11 zebranych wokół Jezusa apostołów brak Judasza. Wśród postaci rozpoznać można klęczącego po prawej stronie św. Piotra, ukazanego jako mężczyznę w podeszłym wieku. Gest Jezusa i trzymana przez apostoła laska pasterska odnoszą się zapewne do przekazania mu zwierzchnictwa nad Kościołem. W grupie mężczyzn stojących po lewej stronie wyróżnia się także sylwetka św. Jakuba Starszego trzymającego w dłoni kij pielgrzymi z bukłakiem, atrybuty sugerujące jego odległą wyprawę apostolską na Półwysep Iberyjski. W grupie apostołów można rozpoznać także przyklękającego św. Jana Ewangelistę, najmłodszego z uczniów Jezusa według tradycji ukazywanego jako pozbawionego zarostu młodzieńca.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Biernacka Małgorzata, Ikonografia publicznej działalności Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 2003, s. 95-97.

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, s. 267.

Streszczenie

Obraz "Rozesłanie apostołów" w kościele parafialnym w Gruszowie stanowi przykład stosunkowo rzadko podejmowanego w przedstawieniach sakralnych wątku zaczerpniętego z opisanej w ewangeliach publicznej działalności Jezusa.