Chrystus i Samarytanka

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Gruszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Rozesłania Świętych Apostołów
Miejsce przechowywania
kaplica północna
Identyfikator
DZIELO/13926
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza połowa XIX wieku
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 147 cm
wysokość – 63 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 54 cm
Szerokość bez ramy – 140 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie leżącego prostokąta, ujęty prostą, ciemnobrązową ramą zawiera przedstawienie rozmowy Jezusa z Samarytanką przy studni. Główne postaci ukazane są pośrodku kompozycji. Po lewej stronie studni siedzi, zwrócony na wprost Jezus. Skierowaną profilem w prawo głowę charakteryzują długie, wspierające się na barkach, brązowe włosy i długi zarost oraz delikatne rysy pociągłej twarzy. Jezus ubrany jest w białą suknię z długimi rękawami oraz przerzucony przez lewe ramię, osłaniający biodra i nogi niebieski płaszcz z czerwoną podszewką. Łokieć lewej ręki wspiera na cembrowinie studni, prawą unosi na wysokości klatki piersiowej. Gest dłoni sugeruje moment rozmowy ze stojącą po drugiej stronie studni, w lekkim wykroku młodą kobietą zwróconą profilem w lewo, o nieco pochylonej sylwetce. Pociągłą twarz charakteryzują delikatne rysy o klasycznym profilu, z długim, prostym nosem. Widoczne spod kremowej chusty rudawe włosy są upięte z tyłu głowy. Kobieta ubrana jest w długą, kremową suknię z długimi, drapowanymi rękawami oraz wydatnym dekoltem, pod biustem spiętą szeroką, czerwoną szarfą. Dodatkowo przez prawe ramię przerzucony jest osłaniający biodra i nogi jasnobrązowy płaszcz. Lewą, opuszczoną wzdłuż ciała ręką podtrzymuje połę płaszcza, prawą trzyma uchwyt stojącego na studni naczynia. Postaci ukazane są na tle rozłożystego drzewa. W głębi rozciąga się pagórkowy krajobraz z krętą rzeką i pojedynczymi drzewami. Po lewej stronie znajduje się zabudowa niewielkiego miasta. W przestrzeni pejzażu widoczne są pojedyncze sylwetki postaci.
Kolorystyka obrazu jest nasycona, plama barwna miękko, malarsko opracowana.

Zarys problematyki artystycznej

Scena stanowi ilustrację jednej z nowotestamentalnych opowieści (J 4, 1-42), w której Jezus przechodząc przez ziemię Samarytan, w samo południe spotyka przy studni przedstawicielkę tego skłóconego z Żydami narodu. Prosząc o wodę, by ugasić pragnienie, nawiązuje z kobietą rozmowę, w trakcie której zdumiewa ją znajomością jej przeszłości. Jezus nawiązuje także do konieczności oddawania czci Bogu, wspominając przy tym i o swoim posłannictwie. Rozmowa z Jezusem, jego wiedza i brak wrogości wzbudziły w Samarytance wiarę, którą następnie krzewiła wśród swoich rodaków. Wydarzenie to ma także wymiar metaforyczny. Woda, o którą prosi Jezus jest symbolem kilkukrotnie pojawiającego się w Piśmie Świętym motywu „wody żywej” interpretowanej, jako Prawda Objawiona, synonim Jezusa bądź Ducha Świętego. Siedzący obok studni ze zwykłą wodą Jezus staje się także „studnią miłosierdzia i żywota wiecznego”.
W głębi kompozycji, w obrębie górzystego pejzażu widoczne sylwetki postaci to najprawdopodobniej apostołowie, którzy udali się do znajdującego się po lewej stronie miasta Sychar, by zakupić żywność.
Pierwowzorem kompozycji obrazu w Gruszowie jest płótno autorstwa Anniballe Carracciego (1560-1609), jakie znajduje się w zbiorach Kunsthistoriches Museum w Wiedniu namalowane pomiędzy 1604 a 1605 rokiem. Atmosfera harmonijnego, rozległego, klasycznego pejzażu wpasowuje się w kontekst rozgrywającej się pośrodku sceny. Do wspomnianego ujęcia biblijnego tematu według Carracciego powracano kilkukrotnie m.in. w rycinie Théodorusa van Kessela (autor oryginału David Teniers mł.) w zbiorach Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie. Stosowanie tego wzoru miało także miejsce w malarstwie XIX wieku, czego przykładem jest płótno austriackiego przedstawiciela biedermeieru Ferdinanda Georga Waldmüllera z 1818 roku, gdzie malarz powtórzył jedynie środkowy fragment kompozycji z głównymi bohaterami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Eisenberg Josy, Kobieta w czasach Biblii, Gdańsk 1996, s. 284.

Biernacka Małgorzata, Ikonografia publicznej działalności Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 2003, s. 162-165.

Streszczenie

Scena na obrazie przedstawia stosunkowo rzadko stosowany, ciekawy temat ikonograficzny zaczerpnięty z Nowego Testamentu. Przedstawienie Jezusa z Samarytanką to także wątek o głębokim znaczeniu symbolicznym.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Chrystus i Samarytanka", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrystus-i-samarytanka-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności