Chrystus Ukrzyżowaniu w otoczeniu arma Christii

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Gruszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Rozesłania Świętych Apostołów
Miejsce przechowywania
kaplica północna
Identyfikator
DZIELO/13933
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Technika i materiał
olej na desce
Wymiary podstawowe
szerokość – około 73 cm
wysokość – 80 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 70 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty profilowaną, częściowo złoconą, polichromowaną na czarno ramą, zawiera wizerunek Jezusa Ukrzyżowanego w otoczeniu arma Christi. Sylwetkę Jezusa w typie „Cristo morto” charakteryzuje sumarycznie opracowana muskulatura ciała. Głowa wsparta jest na prawym barku. Szeroką twarz charakteryzują wyraziste rysy z długim, prostym nosem i wydatnie zaznaczonymi oczami. Ramiona są w łagodnym zwisie, tors z wyrazistą linią żeber. Biodra przesłania krótkie, związane na lewym boku, białe perizonium. Nogi przebite są jednym gwoździem. Po lewej stronie kompozycji, powyżej poziomego ramienia krzyża jest usytuowany na obłokach kielich. Poniżej znajduje się drabina, włócznia ze skrzyżowanymi płonącymi pochodniami, obok trzcina z zatkniętymi gąbkami. W dole kompozycji, na kamiennej płycie znajduje się dzban, trzy kości do gry, młotek, sakiewka z napisem „30” i wysypującymi się monetami oraz bicz. Prawą stronę kompozycji, powyżej ramienia krzyża zajmuje przedstawienie chusty św. Weroniki na obłokach. Niżej znajduje się dużych rozmiarów kamienny słup w formie tralki opleciony sznurem, którym przytwierdzony jest miecz o głowni zakrzywionej na wzór szabli, pośrodku której jest odcięte ucho. Na słupie stoi zwrócony kogut. Obok znajduje się gorejące serce. U dołu, na kamiennej płycie leżą obcęgi, trzy gwoździe, łańcuch i rękawica. Tło kompozycji jest ciemnoniebieskie.

Zarys problematyki artystycznej

Kompozycję, noszącego znamię prowincjonalnej sztuki ludowej, jednego z dwóch znajdujących się w kościele obrazów „Ukrzyżowanie” dopełnia szereg obiektów określanych mianem Arma Christi, czyli narzędzi Męki Pańskiej. Są to przedmioty, którymi zadawano cierpienie Jezusowi w trakcie jego męki i śmierci oraz symbole osób bądź wydarzeń temu towarzyszących. Początkowo w ikonografii chrześcijańskiej wyrażały głównie idee triumfu, chwały i władzy Jezusa nad śmiercią. Od około XIII wieku główny akcent ich symboliki odnosił się do męki i ofiary. Kult cierpiącego Jezusa wspierała także cześć oddawana przywożonym po wyprawach krzyżowych relikwiom Męki Pańskiej.
Szczególne zwrócenie uwagi na cierpienia, jakie kolejno zadawano Jezusowi spowodowało wykształcenie się nabożeństwa do Pięciu Ran Jezusa, a w związku z tym samodzielnych przedstawień ikonograficznych narzędzi Męki Pańskiej, które spopularyzowały się od XV wieku dzięki produkcji drzeworytów. W dobie sztuki nowożytnej przedstawienia Arma Christi pojawiały się w licznych kompozycjach alegorycznych, często także towarzyszyły wizerunkom Jezusa Ukrzyżowanego. Zastosowany w ten sposób obrazowy skrót umożliwia rozważanie kolejnych etapów Męki. Przedstawiona na malowidle Judaszowa sakiewka z trzydziestoma srebrnikami, „kielich cierpienia”, pochodnie oraz miecz z odciętym uchem Malchusa odnoszą się do wydarzeń w Ogrodzie Oliwnym. Kogut i mosiężny dzban przywołują postaci św. Piotra i Piłata. Do policzkowania Jezusa podczas przesłuchiwań nawiązuje rękawica. Kamienny słup i leżące pod krzyżem flagellum, czyli bicz z wiązką zakończonych haczykami rzemieni to znaki kary ubiczowania, jaka poprzedzała wyrok śmierci. Korona cierniowa to wspomnienie publicznej hańby, na jaką wystawiono Jezusa, natomiast chusta św. Weroniki przywołuje wydarzenia z drogi na Golgotę. Gwoździe, młotek, krzyż i titulus wraz z trzciną z nasączoną w occie gąbką i kośćmi do gry wiążą się z ostatnimi cierpieniami i wydarzeniami przed śmiercią Jezusa. Historię cierpienia domykają włócznia i gorejące serce oraz drabina i obcęgi odnoszące się do sylwetek św. Longina z Cezarei Kapadockiej i Józefa z Arymatei.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, warstwa malarska pociemniała.

Literatura

Kramiszewska Aneta, Narzędzia Męki Pańskiej, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 13, Lublin 2009, sp. 769-772.

Streszczenie

Jeden z dwóch znajdujących się w kościele w Gruszowie obrazów przedstawiających "Ukrzyżowanie" wzbogacony jest charakterystycznymi dla siedemnastowiecznej pobożności motywami Arma Christi.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Chrystus Ukrzyżowaniu w otoczeniu arma Christii", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrystus-ukrzyzowaniu-w-otoczeniu-arma-christii

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności