Ołtarz boczny
Zdjęcie nr 1: Ołtarz jednoosiowy, jednokondygnacyjny. Mensa w typie sarkofagowym, z krzyżem na ścianie frontowej. Na niej prostopadłościenne tabernakulum zamknięte od dołu i od góry gzymsem z krucyfiksem na drzwiczkach. Nastawa ołtarzowa na cokole o bokach dostawionych ukośnie, ujętych szerokimi taśmami o wolutowych zakończeniach i wspartymi na nich spływami. Górna część retabulum zwężająca się ku górze ujęta ceownicami i spływami wolutowymi o fantazyjnym kształcie. W polu nastawy obraz w kształcie stojącego prostokąta o ściętych narożach z przedstawieniem „Chrystusa z Samarytanką przy studni”. Powyżej obrazu dekoracja utworzona z dwóch karbowanych ceownic flankujących motyw koguciego grzebienia. Struktura marmoryzowana w odcieniach koloru szarego, profile i dekoracje złocone.

Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków-Nowa Huta
Miejscowość
Kraków-Nowa Huta (dawniej Górka Kościelnicka)
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Wszystkich Świętych
Kościół
Wszystkich Świętych
Identyfikator
DZIELO/13605
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromia, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz najprawdopodobniej powstał w wyniku ostatniej nowożytnej modernizacji kościoła w czasach księdza Kajetana Wawrzyńca Kulpińskiego, scholastyka krakowskiej kolegiaty Wszystkich Świętych i przy udziale kolatorów z rodziny Wodzickich, szczególnie Zofii z Dębińskich Wodzickiej. Wzmiankowany w aktach wizytacji biskupiej z 1783 roku.

Opis

Ołtarz jednoosiowy, jednokondygnacyjny. Mensa w typie sarkofagowym, z krzyżem na ścianie frontowej. Na niej prostopadłościenne tabernakulum zamknięte od dołu i od góry gzymsem z krucyfiksem na drzwiczkach. Nastawa ołtarzowa na cokole o bokach dostawionych ukośnie, ujętych szerokimi taśmami o wolutowych zakończeniach i wspartymi na nich spływami. Górna część retabulum zwężająca się ku górze ujęta ceownicami i spływami wolutowymi o fantazyjnym kształcie. W polu nastawy obraz w kształcie stojącego prostokąta o ściętych narożach z przedstawieniem „Chrystusa z Samarytanką przy studni”. Powyżej obrazu dekoracja utworzona z dwóch karbowanych ceownic flankujących motyw koguciego grzebienia. Struktura marmoryzowana w odcieniach koloru szarego, profile i dekoracje złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz należy do typowych dzieł doby rokoka w Europie Środkowej. Jego prosta, niearchitektoniczna struktura operuje jedynie spływami wolutowymi i efektownym rokokowym ornamentem. Tego rodzaju dzieła powstawały w oparciu o augsburskie ryciny ornamentalne kolportowane powszechnie w Europie Środkowej w XVIII wieku. Przykładów dzieł podobnych do ołtarza w kościele w Górce Kościelnickiej jest jednak niewiele w Małopolsce, a zabytkami najbliższymi formalnie są ołtarze w kościele w Czulicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz powstał w drugiej połowie XVIII wieku. Należy do dzieł typowych dla epoki rokoka. Jego twórca posłużył się formami niearchitektonicznymi, spływami wolutowymi ujmującymi nastawę oraz rokokowym ornamentem przypominającym koguci grzbiet.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Akta wizytacji biskupich
Akta wizyty pod rządem dyecezyą J.O. Michała Jerzego Ciołka Xsiążęcia Poniatowskiego, biskupa płockiego, księcia pułtuskiego, koadiutora z całą jurysdykcją krakowksiego, xiążęcia siewierskiego, opata kommendataryusza czerwińskiego, dziekana warszawskiego, orderów Orła Białego i Świętego Stanisława kawalera, trzech dekanatów: proszowickiego, xiążnickiego i andrzejewskiego przez W.IMC.X Jacka Kochańskiego, kanonika sandomierskiego, plebana trojeckiego w roku 1783 odprawioney wypisane

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna składająca się z kosza, zaplecka i baldachimu zawieszona na lewej ścianie prezbiterium. Kosz na planie kwadratu, o wklęsłych narożach dekorowanych rocaille'em i ujętych pilastrami, dekorowany ramami o krótkich krawędziach utworzonych z ornamentu rocaille’owego; parapet profilowany, wklęsło-wypukły. Podstawę tworzy stylizowany motyw muszli, z podwieszonym ośmiobokiem zakończonym kwiatonem. Zaplecek gładki, zamknięty belkowaniem, podtrzymany na konsolach, z których zwiesza się ornament roślinny. W dolnej części płycina w kształcie leżącego prostokąta. Baldachim powtarzający kształt kosza, w formie bogato profilowanego gzymsu z gołębicą w glorii na podniebieniu. Powyżej gzymsu baldachim przechodzi w zwężający się, dekolorowany rocaille'em cokół, na którym znajduje się pełnoplastyczna rzeźba anioła siedzącego na chmurze, dmącego w trąbę trzymaną w prawej ręce, lewą ujmującego płomienisty miecz. Anioł ukazany został w skręcie w prawo, z głową lekko uniesioną i rozłożonymi skrzydłami. Jest ubrany w obszerny, złoty płaszcz, spod którego wystaje prawa noga. Struktura marmoryzowana na kolor jasnoszary; ornamenty, profile i fragmenty rzeźb złocone, gołębica, chmura i trąba srebrzone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Stopa chrzcielnicy jest profilowana, ośmioboczna zakończona takimż pierścieniem. Trzon kwadratowy, profilowany, wklęsłowypukły. Misa jest puklowana, wklęsłowypukła, kolista z wywiniętym brzegiem. Na niej pokrywa w formie sześciu schodzących się koncentrycznie wolut dekorowanych ornamentem roślinnym, podtrzymujących profilowany talerzyk. Zwieńczenie w formie rzeźby Matki Boskiej z Fatimy na prostopadłościennej, dwustrefowej podstawie. Maria została ukazana w całej postaci, stojąca na chmurach, z rękami złożonymi do modlitwy i głową delikatnie przechyloną na lewo. Jej owalna twarz zakończona spiczastym podbródkiem ma pogodny wyraz. Maria ma na sobie białą suknię ze złotymi lamowaniami i obszerny, jasnoróżowy maforion; na głowie niewielką, zamkniętą koronę. Stopa i trzon w kolorze piaskowca, czara szara.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Dzwonnica murowana, tynkowana, dwukondygnacyjna, na planie kwadratu. Lico ścian opięte w narożach lizenami. W pierwszej kondygnacji przejście na przestrzał, w ścianach północnej i południowej otwory drzwiowe zamknięte łukiem odcinkowym – południowy dodatkowo zwieńczony niewielkim polem z plakietą. Kondygnacje zostały oddzielone od siebie prostym gzymsem. W drugiej, w każdej ścianie okno zamknięte półkoliście zwieńczone niewielką plakietą; od zachodu blenda. Kondygnację wieńczy gzyms. Całość przekryta dachem czterospadowym pokrytym blachą i zwieńczonym krzyżem.
dzwonnica
Dzwonnica bramna
Zdjęcie nr 1: Obraz w ośmiobocznej, profilowanej, złoconej ramie. Na tle górzystego pejzażu z widocznymi w oddali, po prawej stronie zabudowaniami miejskimi oraz wzniesieniem z ustawionym na nim wazonem po lewej stronie przedstawiona scena spotkania Chrystusa z Samarytanką przy studni. Po lewej stronie siedzi Chrystus, zwrócony w trzech czwartych w lewo, prawą uniesioną powyżej głowy ręką wskazuje na niebo, lewą wspartą o studnię przyciska do piersi. Twarz pociągła z prostym nosem, półprzymkniętymi oczami okolona ciemnobrązowym zarostem i długimi, falującymi włosami opadającymi na ramiona. Chrystus ubrany w czerwoną szatę przewiązaną w pasie oraz ciemnoniebieski płaszcz przerzucony z przodu przez kolana i lewe ramię. Po prawej stronie ukazana Samarytanka wchodząca po stopniach studni, przedstawiona od tyłu z głową zwróconą w stronę Chrystusa, prawą rękę opiera na dzbanie stojącym na brzegu studni, lewą unosząca na wysokość piersi. Kobieta ubrana w żółtą suknię, odsłaniającą ramiona, przewiązaną w pasie oraz niebieski płaszcz okrywający biodra. Kolorystyka ciepła, z przewagą brązów i żółcieni, z dominantą w postaci czerwonego płaszcza Chrystusa. Obraz malowany walorowo.
obraz
Chrystus i Samarytanka
Zdjęcie nr 1: Rzeźba pełna ukazująca Chrystusa Zmartwychwstałego przedstawionego całopostaciowo, w lekkim kontrapoście, z delikatnie zaznaczoną muskulaturą i głową lekko opuszczoną na prawe ramię. Ma jasną karnację, twarz pociągłą o prostym nosie, okoloną długą brodą i falującymi brązowymi włosami spływającymi na plecy i ramiona. Na dłoniach i w boku widoczne ślady męki. Jezus jest ubrany w udrapowany, podbity zielenią czerwony płaszcz w diagonalnym układzie zarzucony na lewe ramię i owijający się wokół prawego biodra. W lewej dłoni trzyma chorągiew w postaci purpurowej tkaniny z krzyżem na drewnianym drzewcu, prawą ma uniesioną. Postać ustawiona na niewysokiej, ośmiobocznej podstawie.
rzeźba
Chrystus Zmartwychwstały
Zdjęcie nr 1: Feretron w formie obrazu w kształcie stojącego prostokąta w neogotyckiej ramie utworzonej z flankujących przedstawienie pinakli zakończonych kwiatonami. Zwieńczenie w formie łuku w ośli grzbiet dekorowanego astwerkiem. Na awersie przedstawienie Immaculaty wzorowanej na obrazie autorstwa Bartolomea Estebana Murilla. Maria została przedstawiona całopostaciowo, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z głową odwróconą w przeciwną stronę. Stoi na półksiężycu, ręce składa na piersi. Jest ubrana w białą suknię i niebieski płaszcz. Wokół niej fruwają ukazane w przeróżnych pozach aniołki osłonięte kolorowymi szarfami. Tło stanowią jasne obłoki. Na rewersie przedstawienie św. Anny nauczającej małą Marię. W centrum kompozycji św. Anna, która siedzi na krześle, w prawej ręce trzyma opartą na kolanach otwartą książkę, a lewą obejmuje Marię. Ma owalną twarz o skupionym wyrazie osadzoną na szerokiej szyi. Jest ubrana w zielono-brązową suknię i niebieski płaszcz, głowę ma owiniętą białą chustą. Maria stoi, ma uniesiony wzrok, ręce składa w geście modlitwy. Jest ubrana w różową suknię z szerokimi rękawami. Wokół ich głów nimby, w tle szara ściana; przy lewej krawędzi widoczny fragment okna, przez które widać szeroki, górzysty krajobraz. Rama polichromowana na kolor niebieski i brązowy, złocona.
feretron
Immaculata, św. Anna nauczająca Marię

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, o przednich narożach ujętych pilastrami hermowymi, z drewniana mensą. Antepedium w formie prostokątnej płyciny z płaskorzeźbionym motywem hostii okolonej drobnymi promieniami i ujętej liśćmi i pąkami mniszka lekarskiego. Retabulum osadzone na niewysokim cokole, lekko zryzalitowanym po bokach. Wyżej predella ujęta parą konsoli wolutowych wspierających wyłamujący się ponad nimi gzyms. Cokół wraz z predellą flankowany parą uszaków w formie spływów wolutowych. Część środkowa ujęta parą kolumn o trzonach zdobionych motywem kandelabru, wspierających fryz wyłamujący się ponad nimi oraz gzyms przybierające postać trójboczną. Zwieńczenie w kształcie kwadratu zamkniętego odcinkiem gzymsu o lekko zryzalitowanych bokach. Predellę, część środkową i zwieńczenie ujmują pary ujmują pary uszaków o fantazyjnych wykrojach, zdobione ornamentem okuciowym i wicią roślinną. Uszaki zwieńczenia dodatkowo zdobione parą główek anielskich i medalionów ze św. Barbarą po prawej stronie i św. Katarzyną Aleksandryjską po lewej. Na bokach gzymsu para figur siedzących aniołów. Szczyt w postaci ujętego parą wolut i zwieńczonego krzyżem kartusza z okrągłym medalionem z monogramem imienia Jezus. w predelli obraz w kształcie leżącego prostokąta ze sceną Nawiedzenie św. Elżbiety. Pole środkowe retabulum, ujęte motywami kaboszonów, ma kształt stojącego prostokąta zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym, w środku obraz Najświętszego Serca Jezusa. W zwieńczeniu obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty szeroką ramą z uszakami w narożach, zdobioną ornamentem. W środku wizerunek Matki Boskiej Różańcowej ze św. Teresą z Avila. Struktura polichromowana w odcieniach brązu, detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone.
ołtarz

Boczny prawy (południowy)

Zdjęcie nr 1: Nastawa przyścienna, architektoniczna, w kształcie prostokąta, jednoosiowa. W formie późnogotyckiego portalu o otworze wejściowym prostokątnym o zaokrąglonych narożach, ujętym cienkimi kolumienkami na cylindrycznych cokołach oraz laskowaniem, przechodzącymi na prostokątne nadproże z krzyżującymi się laskami. W polu środkowym obraz z przedstawieniem siedzącego na tronie świętego Józefa z Dzieciątkiem na kolanach. Obraz w obramieniu z motywem pręta owiniętego spiralną taśmą. Poniżej prostokątna płyta w takim samym obramieniu, z inskrypcją po polsku, literami stylizowanymi na gotyckie: BOGARODZICO.
ołtarz

Nastawa ołtarza Świętego Józefa

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; lewą rękę składa na piersi, a prawą wyciąga do przodu; głowę ma uniesioną do góry. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy krótkie i kędzierzawe, ciemnobrązowe z loczkiem zawiniętym nad czołem. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką, odsłaniającą nagi tors i prawą nogę powyżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i rozłożonymi na boki oraz głową skierowaną delikatnie w lewo. Szaty, skrzydła i twarz analogiczne, jak u pierwszego anioła. Wyżej, na wolutowym zakończeniu boków zwieńczenia usadzona jest para małych aniołków z niewielkimi skrzydłami, opasanymi w biodrach złotą przepaską. Aniołki ukazane są w ruchu o esowato wygiętej sylwetce, z jedną nogą uniesioną do góry i rękami odwiedzionymi na jeden bok. Twarze szerokie z pulchnymi policzkami, nosami o szerokich końcach i dużymi oczami, włosy krótkie i kędzierzawe. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone.
rzeźba

Cztery anioły w zwieńczeniu ołtarza bocznego

Zdjęcie nr 1: Na wolutowo-wywiniętych przyczółkach zwieńczenia usadzona jest para aniołów. Anioł po lewej stronie ukazany jest w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo z lewą nogą podwiniętą, a prawą opuszczoną w dół; na piersi składa skrzyżowane ręce, głowę ma skierowaną w lewo. Twarz szeroka z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, szerokim na końcu nosem i dużym oczami. Włosy długie i kręcone, ciemnobrązowe. Anioł ubrany jest z złoconą tunikę ze srebrzoną podszewką odsłaniającą nagi tors i prawą nogę poniżej uda. U ramion ma duże, złocone i rozpięte na boki skrzydła. Po prawej stronie ołtarza znajduje się drugi anioł o antytetycznym układzie sylwetki z rękami ugiętymi w łokciach i skierowanymi w prawo. Szaty, skrzydła i twarz są analogiczne, jak u opisanego poprzednio anioła. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone oraz srebrzone.
rzeźba

Dwa anioły w zwieńczeniu ołtarza

Zdjęcie nr 1: Podstawa w formie prostego prostopadłościanu na niskim cokoliku, zwieńczona gzymsem, wyżej przechodząca w zwężający się, profilowany cokół na planie prostokąta, na którym osadzony jest krucyfiks. Ramiona krzyża ujęte przy krawędzi bordową opaską, wewnątrz złocone i karbowane. Figura Chrystusa ścięta z tyłu, przybita do krzyża trzema gwoździami. Ciało w delikatnym zwisie o szeroko rozłożonych ramionach, głowa opada na prawe ramię, nogi są ugięte w kolanach, kolana przylegają do siebie, a stopy są przebite w układzie prawa na lewą. Twarz szczupła o ostrym profilu nosa, okolona krótką brodą. Włosy długie, silnie skręcone w pukle i opadające na tył głowy i prawe ramię. Ciało szczupłe o delikatnie podkreślonej muskulaturze oraz uwypuklonej formie klatki piersiowej, szczególnie linii żeber z zaznaczonymi śladami męki. Na głowie korona cierniowa. Przez biodra przewiązane jest złocone perizonium w formie krótkiej skręconej tkaniny, zawieszonej na sznurze, odsłaniającej prawe biodro, ze zwisem na prawym boku. Na zakończeniu pionowej belki titulus w formie zwoju z napisem „IN / RI”. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała Chrystusa delikatnie sina, perizonium, krzyż i detale złocone oraz srebrzone, postument polichromowany na czarno.
rzeźba

Krzyż ołtarzowy

Zdjęcie nr 1: Mensa w typie sarkofagowym ustawiona na czterech lwich łapach. Ściana frontowa jest dekorowana trzema płycinami. Zewnętrzne mają kształt leżących prostokątów z wklęsłą wewnętrzną krawędzią, a środkowa jest okrągła, wypełniona chrystogramem. Mensa w kolorze jasnoszarego kamienia, łapy białe.
ołtarz

Mensa ołtarzowa

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2023, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-32

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności