Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Struktura ołtarza wykazuje dziewiętnastowieczną proweniencję. Przemalowany wraz z pozostałymi ołtarzami w 1966 roku.

Opis

Ołtarz boczny umiejscowniony w prawym ramieniu transeptu, na jego krótszej ścianie. Architektoniczny, przyścienny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa drewniana w postaci stołu wspartego na czterech nogach naśladujących w formie filary z impostowymi, niezdobionymi kapitelami. Bez antepedium. Tabernakulum drewniane, skrzynkowe, jednodrzwiowe, w formie architektonicznej. Drzwiczki prostokątne, zamknięte półkoliście z płaskorzeźbionym, złoconym kielichem z hostią umieszczonym na srebrzonych obłokach. Jego lico artykułowane pilastrami o kanelurowanych trzonach i kompozytowych kapitelach, dźwigających wyłamany na ich osi, profilowany gzyms. Całość ujęta wolutami. Retabulum posadowione na wysokim, dwudzielnym, rozczłonkowanym architektonicznie cokole, dekorowanym prostokątnymi płycinami o złoconych brzegach. Przednie ramiona cokołu ustawione ukośnie w stosunku do osi ołtarza. Na nich złocone na całej wysokości kolumny o kompozytowych kapitelach, wysunięte przed pilastry z pseudokorynckimi kapitelami i kanelurowanymi trzonami. Podpory dźwigają wyłamane na ich osi, pełne belkowanie, przerwane na osi ołtarza. Na nim odcinki przyczółka w postaci wolut. Na architraw belkowania, ponad kapitelami kolumn, nałożone pojedyncze liście akantu. Pola odcinków przyczółka dekorowane złoconymi rocaille'ami. W polu ołtarza prostokątna nisza zamknięta łukiem półkolistym. Nisza ujęta złoconą, profilowaną ramą dekorowaną perełkowaniem. W niej pełnoplastyczna figura Chrystusa wskazującego na swoje serce. Wysokie, dużych rozmiarów zwieńczenie w kształcie łuku kotarowego o ściętym wierzchołku zamknięte łukiem wyniesionym, na osi którego kartusz wolutowy z zatkniętym u góry pojedynczym liściem akantu. Podcięte boki zwieńczenia zdobione przy brzegach złoceniem. W polu owalny obraz w złoconej, profilowanej ramie przedstawiający św. Kazimierza królewicza. Poniżej obrazu złocony, płaskorzeźbiony feston złożony z kampanul (brak jego prawej części). Na tylnych postumentach, również ustawionych ukośnie, na niewielkich cokołach, pełnoplastyczne figury klęczących na obłokach aniołów w szatach w kolorze zielonym i czerwonym, ukazanych w dynamicznych pozach. Anioł z lewej strony z dłońmi wskazującymi na piersi, prawy z dłońmi skrzyżowanymi na nich. Figury w pełni polichromowane w partiach karnacji oraz szat, gdzie dodatkowo złocone. Skrzydła utrzymane w tęczowych barwach, częściowo złocone. Wydłużone twarze z długimi wąskimi nosami oraz migdałowymi oczami. Włosy kręcone. Ołtarz pomalowany na kremowo. Złocenia w partiach ornamentu, załomach dekoracji architektonicznej, ramach obrazów oraz na kolumnach (całościowo).

Zarys problematyki artystycznej

Stosunkowo prosta w swej kompozycji struktura ołtarza bocznego poświęconego Najświętszemu Sercu Jezusa wykazuje cechy dziewiętnastowiecznego neobaroku z elementami neoklasycyzmu. Wskazują na to zarówno typowe dla pierwszego detale architektoniczne, jak wydatne, usytuowane ukośnie cokoły kolumn oraz przerwany przyczółek. Neoklasycystyczną wydaje się być forma prostego zwieńczenia, zdobiona ornamentyką festonu z kampanuli. Dziewiętnastowieczne dopełnienie stanowią figury, których cechy stylowe wskazują na pochodzenie z warsztatów tyrolskich.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, brak części festonu w zwieńczeniu ołtarza.

Literatura

Szablowski Jerzy, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t.1, z. 4: Powiat chrzanowski, Warszawa 1952, s. 4.

Natanek P., Informator Architektury krakowskiej 2000. Parafie i Kościoły, Kraków 2000.

Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. Bałus Wojciech, Popp Dietmar, Warszawa 2016, s. 48.

Streszczenie

Łączące w sobie elementy stylistyki neobaroku i neoklasycyzmu retabulum Najświętszego Serca Jezusa stanowi przykład dziewiętnastowiecznej struktury ołtarzowej.