Matka Boska z Dzieciątkiem

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Identyfikator
DZIELO/25178
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
około 1400 roku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno lipowe, polichromowane, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 41 cm
wysokość – 124 cm
głębokość – 20 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Figura Madonny z Dzieciątkiem pochodzi zapewne z ołtarza głównego, w którym była wzmiankowana w 1618 roku. W nieznanym czasie po przemalowaniu i przystosowaniu do oglądania z dwóch stron poprzez dorobienie tylnej części została umieszczona w feretronie. Po przeprowadzaniu konserwacji i usunięciu późniejszych dodatków przez M. Wójcika z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w 1959 roku rzeźbę prezentowano w kościele na ścianie nawy północnej, a następnie przechowywano na strychu plebanii. W 2000 roku figurę zaprezentowano na wystawie "Wawel 1000-2000" i do dziś pozostaje w stałej ekspozycji Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie. Madonna z Dzieciątkiem została oddana w depozyt 18.04.2002 roku przez parafię św. Jakuba Apostoła w Więcławicach, reprezentowaną przez księdza Ryszarda Honkisza.

Opis

Przyścienna rzeźba Madonny z Dzieciątkiem jest z tyłu wydrążona. W tyle głowy Marii wbity jest hak służący do umocowania w ołtarzu. Matka Boska w całej postaci została ukazana w lekkim kontrapoście z charakterystycznym przegięciem w kształcie odwróconej litery "S". Na prawej ręce trzyma Dzieciątko Jezus, lewą zaś ręką opuszczoną wzdłuż tułowia podtrzymuje nadgarstkiem fałdy płaszcza. Madonna ma pociągłą, zamyśloną twarz o jasnej karnacji, wysokie czoło i pucułowate, rumiane policzki. Ma prosty nos, migdałowe oczy oraz wydatne usta i podbródek. Jej głowę osadzoną na długiej szyi okalają zaczesane do tyłu brązowe włosy, widoczne spod osuwającej się chusty opadającej na ramiona dwoma festonami. Maria ubrana jest w złoconą suknię laserowaną ciepłą czerwienią oraz złocony płaszcz podbity srebrną podszewką z oliwkowo zielonym laserunkiem. Z przodu płaszcz drapowany jest w łukowate fałdy. Jedna z nich biegnie diagonalnie od prawej dłoni ku lewej stopie Madonny. Płaszcz po bokach postaci spływa rurkowatymi kaskadami. Maria na głowię ma wysoką, złotą koronę ze sterczynami o trójlistnych zakończeniach. Mały Jezus został ujęty w trzech czwartych z nieznacznie odchyloną głową do tyłu i skrzyżowanymi nóżkami. Lewą rękę kładzie na piersi matki, w prawej zaś trzyma złocone jabłko. Ma okrągłą, pucułowatą twarz o rumianych policzkach. Charakteryzuje ją prosty nosek, wydatne wargi i podbródek oraz wyraziste, szeroko otwarte oczy. Jego głowę z wysokim czołem okalają krótkie brązowe włosy. Ubrany jest w złocistą długą tunikę odsłaniającą fragmenty stóp.

Zarys problematyki artystycznej

Anna Misiąg-Bocheńska powiązała rzeźbę Madonny z Więcławic z kręgiem śląsko-czeskich Pięknych Madonn z około 1400 roku, za czym przemawia typ głowy Marii oraz układ draperii płaszcza. Można zauważyć, że układ fałdów szat Matki Boskiej nawiązuje do typu południowoczeskiego, jak np. Madonna z Krumłowa, czy też Madonna z Krużlowej. Przywołana badaczka dostrzegła stylistyczne podobieństwa w partii dłoni i draperii do rzeźby Madonny z Mnina, stąd też wysunęła przypuszczenie, że twórcą obu rzeźb mógł być artystą ukształtowanym w warsztacie wrocławskiego Mistrza Ukrzyżowania z kaplicy Dumlosego. Do tej grupy Andrzej Olszewski dołączył jeszcze rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Czaplach Wielkich, uważając, iż realizacja z Więcławic jest wcześniejsza. Z kolei Władysław Dudkiewicz wiązał rzeźbę z Więcławic wraz z Madonną z Mokrego z grupą rzeźb typu krakowskiego, wskazując na analogię do rzeźby o tym samym temacie z Namysłowa z początku XV wieku. Jednocześnie uznał powiązanie omawianej rzeźby z grupą z kaplicy Dumlosych za nie przekonywujące. Natomiast według Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego rzeźba z Więcławic przynależy do realizacji snycerskich jeszcze z końca XIV wieku i stanowi przykład trwałości czternastowiecznej tradycji krakowskiej. Z kolei Jacek Dębicki Matkę Boską z Więcławic powiązał z początkiem stylu międzynarodowego w rzeźbie małopolskiej, widząc związki z Madonna z praskiego ratusza staromiejskiego z około 1381 roku. Badacz ten na podstawie materiału porównawczego z terenów Czech i Śląska uznał więcławickie przedstawienie za typowy przykład "przejściowy" i najstarszą zachowaną w Małopolsce drewnianą figurę Madonny z Dzieciątkiem powstałą pod wpływem stylu Pięknych Madonn.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwacje wykonał D. Prząda i K. Kuzemczak w 1996 roku w Pracowni Konserwatorskiej Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 253, il. 604;
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 116, il. 59;
A. Włodarek, Matka Boska z Dzieciątkiem (II/68), [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa. Skarby archidiecezji krakowskiej, t. 2, red. J.A. Nowobilski, Kraków 2000, s. 107-108, il. 477;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1498.

Streszczenie

Figura Madonny z Dzieciątkiem z Więcławic z około 1400 roku pochodzi zapewne z ołtarza głównego, w którym była wzmiankowana w 1618 roku. Reprezentuje wczesny przykład stylu Pięknych Madonn w rzeźbie Małopolski, łącząc w sobie w widoczny sposób wpływ rzeźby czeskiej i śląskiej z około 1400 roku.

Inne dzieła z tego roku

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Matka Boska z Dzieciątkiem ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-z-dzieciatkiem-74

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności