Matka Boska z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem powstał w czwartej ćwierci XVI wieku. Dzieło było importowane i przekazane do kościoła w Trzemeśni. Obraz został wymieniony w aktach wizytacji z 1655 roku jako ulokowany w ołtarzu bocznym. Następnie w 1730 roku znajdował się prawdopodobnie w ołtarzu pod wezwaniem Koronacji Najświętszej Marii Panny umiejscowionym przy ścianie bocznej w prezbiterium. W aktach wizytacji z 1747-1748 roku w kościele wymieniono już trzy ołtarze boczne pod maryjnym wezwaniem, z których w jednym znajdował się niewątpliwie omawiany obraz. Dzieło było przesłonięte metalową sukienką i koronami dodanymi w XVIII wieku. W takim stanie zostało opisane przez Mariana Korneckiego w 1970 roku. Prawdopodobnie w 2011 roku wykonano konserwację obrazu, podczas której zdjęto sukienki. Wówczas wykonano kopię dzieła, na którą nałożono osiemnastowieczne sukienki i korony (kopie wykonała Małgorzata Nowalińska w Krakowie). Szesnastowieczny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem umieszczono w ołtarzu głównym nowego kościoła Matki Boskiej Pocieszenia, kopię zaś w ołtarzu głównym dawnego, drewnianego kościoła św. Klemensa w Trzemeśni.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej trzymającej Dzieciątko. Maria została ukazana w półpostaci, frontalnie, z pochyloną i skierowaną delikatnie w lewo głową. Prawą ręką podtrzymuje od dołu Dzieciątko, lewą obejmuje je. Maria ma pociągłą twarz, z wysokim czołem, o łagodnych rysach wydobytych światłocieniem, dużych, przymrużonych oczach skierowanych w lewo, prostym, długim nosie i pełnych ustach. Twarz okolona jasnobrązowymi włosami zakrytymi welonem. Ubrana jest w czerwoną suknię, niebieski płaszcz zarzucony na ramiona i kolana, na głowie ma biały, półprzeźroczysty welon oraz koronę zamkniętą z malowanymi perłami i kamieniami. Dzieciątko ukazane jest w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w prawo, z wyciągniętą do przodu lewą nogą, ujmuje lewą ręką Marię. Twarz ma okrągłą o pełnych policzkach i wystającej brodzie, z okrągłymi oczami patrzącymi na wprost, małym nosem i pełnymi ustami, okoloną krótkimi, jasnobrązowymi włosami. Dzieciątko siedzi na pieluszce, przesłaniającej jego podbrzusze, na głowie ma koronę zamkniętą z malowanymi perłami i kamieniami. Postacie ukazane na złoconym tle z rytą dekoracją roślinną. U dołu obrazu zarysowany jest łuk, w którego przyłuczach namalowane są dwa tulipany – fioletowy i biały.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz jest najbliższy przedstawieniom Matki Boskiej w typie Eleusa (Umilenje), ilustrującym czułą miłość matki i syna wyrażoną zazwyczaj poprzez przytulenie jej policzka do twarzy Dzieciątka, które często jedną ręką obejmowało Marię za szyję, drugą zaś wkładało w jej dłoń lub ujmowało ją za brodę. Na obrazie z Trzemeśni Madonna delikatnie zbliża głowę ku Dzieciątku i kieruje na nie wzrok, ale nie dotyka jego twarzy. Jakkolwiek Jezus obiema rękami obejmuje Matkę, jak na przedstawieniach w typie Eleusa.
Dekoracja tła ryta jest w zaprawie obrazu i złocona. Tradycja tego rodzaju dekoracji sięga czasów średniowiecza i była charakterystyczna dla malarstwa tablicowego. Interesującym motywem na obrazie są kwiaty tulipanów, których rodzaj i kolorystyka mogą mieć znaczenie symboliczne. Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku był dziełem importowanym. Być może jego fundatorem bądź ofiarodawcą był Spytek Wawrzyniec Jordan (zm. 1596), który w końcu XVI wieku miał przywilej patronatu nad kościołem w Trzemeśni (według akt wizytacji z 1596).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Obraz przeszedł konserwację prawdopodobnie w 2011 roku.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem powstał w czwartej ćwierci XVI wieku. Dzieło było przesłonięte metalową sukienką i koronami dodanymi w XVIII wieku, a ściągniętymi około 2011 roku. Obraz jest najbliższy przedstawieniom Matki Boskiej w typie Eleusy (Umilenje), ilustrującym czułą miłość matki i syna. Ryta w zaprawie i złocona dekoracja tła była charakterystyczna dla malarstwa tablicowego, a jej tradycja sięga czasów średniowiecza.

Bibliografia