Matka Boska Szkaplerzna oraz św. Kinga

Dzieje zabytku

Struktura feretronu powstała w czwartej ćwierci XVIII wieku, a obrazy w XX wieku.

Opis

Feretron dwustronny z obrazami Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Kingi ustawiony na prostopadłościennym cokole, zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia. Rama po bokach ujęta niskimi cokolikami ozdobionymi festonami wspierającymi rzeźbioną dekorację ramy utworzoną z ornamentu rocaille'owego. W zwieńczeniu nad obrazem św. Kingi monogram maryjny, a nad obrazem Matki Boskiej Oko Opatrzności wpisane w trójkąt. Obrazy ujęte są w prostokątną, profilowaną ramę. Na awersie przedstawienie Matki Boskiej Szkaplerznej na globie z Dzieciątkiem na prawym ręku i szkaplerzem w lewej dłoni. Rysy twarzy oddane sumarycznie. Maria ubrana jest w różową suknię i niebieski płaszcz oraz biały welon na głowie. Dzieciątko zwrócone trzy czwarte w lewo, ukazane w pozycji siedzącej z prawą rączką uniesioną wysoko w górę, w której trzyma złote berło. Wokół głów Marii i Dzieciątka są zachodzące na siebie koliste i złocone niby z czerwona obwódką. W dolnej części kompozycji, po prawej stronie ukazany jest św. Szymon Stock, zwrócony trzy czwarte w prawo, który w dłoniach trzyma szkaplerz. Ubrany jest w habit i płaszcz karmelitański, nad głową ma złoty i okrągły nimb. Po lewej stronie obrazu inny zakonnik karmelitański ukazany jest w półpostaci, z prawego profilu z rękami złożonymi w geście modlitwy. W górnej części kompozycji znajdują się uskrzydlone główki aniołków. Tło w kolorach złota i ugru. Na odwrociu obraz św. Kingi. Święta została ukazana po lewej stronie kompozycji, zwrócona trzy czwarte w lewo z berłem w prawej dłoni, lewą ręką wspierająca się na stojącej obok kolumnie. Twarz owalna z wysokim czołem, z przymkniętymi oczami. Włosy ciemne, upięte do tyłu i ozdobione sznurami białych pereł. Ubrana jest w bogaty strój, niebieską suknię spodnią, czerwoną suknię wierzchnią oraz czerwony płaszcz z gronostajowym obszyciem, na głowie ma założoną koronę zamkniętą i welon. Po prawej stronie kompozycji, w oddali ukazana jest grupa trzech mężczyzn odnajdujących w bryle soli pierścień św. Kingi. W lewym, górnym narożu widoczna jest podwieszona kotara, a w prawym niebieskie niebo z ciemnymi chmurami. Kolorystyka obrazów ciemna. Struktura feretronu malowana na czerwono, profilowania i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron”, czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Struktura niniejszego feretronu została wykonana w czwartej ćwierci XVIII wieku w stylu rokokowym. Po jednej stronie feretronu umieszczono wizerunek Matki Boskiej Szkaplerznej. Ukazana scena jest ilustracją tradycji zakonu karmelitańskiego, według której w nocy z 15 na 16 lipca 1251 Matka Boska ukazała się św. Szymonowi Stockowi w klasztorze karmelitów w Cambridge trzymając w dłoniach szkaplerz i przekazując karmelicie informacje o przywilejach, jakich doznają Ci, którzy będą go nosić. Późniejsza tradycja uzupełniła wizję o gest przekazania szkaplerza świętemu. Formułę tę przejęła również sztuka, w której scena ta zaczęła być ukazywana samodzielnie od XVI wieku. Ten typ przedstawienia rozpowszechnił się zwłaszcza w sztuce baroku, ale był również bardzo popularny w XIX wieku. Po drugiej stronie feretronu została ukazana św. Kinga, która urodziła się w 1234 roku. Była córką króla Węgier Beli IV. Została poślubiona księciu sandomierskiemu Bolesławowi Wstydliwemu. Święta Kinga, zwana również Kunegundą opiekowała się biednymi i kobietami, które spodziewały się potomstwa, osobiście angażowała się w sprawy sądowe, aby bronić sierot, wdów i ubogich. Fundowała kościoły, w tym za największe jej dzieło uważa się fundację klasztoru Klarysek w Starym Sączu, do którego wstąpiła po śmierci męża. Zmarła w 1292 roku. Jest patronką ubogich i górników solnych.

Streszczenie

Struktura feretronu została wykonana w czwartej ćwierci XVIII wieku w stylu rokokowym. Po jednej stronie feretronu umieszczono obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, a po drugiej św. Kingi. Ukazana scena z Matką Boską Szkaplerzną jest ilustracją tradycji zakonu karmelitańskiego, według której w nocy z 15 na 16 lipca 1251 Matka Boska ukazała się św. Szymonowi Stockowi w klasztorze karmelitów w Cambridge trzymając w dłoniach szkaplerz i przekazując karmelicie informacje o przywilejach, jakich doznają Ci, którzy będą go nosić. Z kolei na odwrociu ukazano św. Kingę, córkę króla Węgier Beli IV, urodzoną w 1234 roku.

Bibliografia