Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Prawie naturalnej wielkości krucyfiks powstał zapewne w drugiej połowie XVII wieku. Być może miało to miejsce po rekonsekracji kościoła przez biskupa Mikołaja Oborskiego 16 marca 1659. Krucyfiks jest zapewne tożsamy z krzyżem znajdującym się pod wieżą obok dwóch dawniejszych ołtarzy, o którym wspomniano w aktach wizytacji biskupiej z 1748 roku. Potwierdzałoby to praktykę umieszczania tego rodzaju przedstawień u wejścia do kościoła. Aczkolwiek na uwagę zasługują jego imponujące rozmiary, które mogłyby sugerować, że wizerunek ukrzyżowanego Zbawiciela był pierwotnie przeznaczony np. do belki tęczowej innego kościoła, skąd trafił do Głębowic. Wydaje się, że nie mógłby on zdobić łuku tęczowego kościoła głębowickiego z racji na swoje rozmiary. Ponadto w kościele zachowała się grupa Ukrzyżowania z belki tęczowej, której czas powstania można określić na około 1659 rok. Obecnie krucyfiks wisi na południowej ścianie nawy kościoła nad wejściem bocznym.

Opis

Na dużym krzyżu z ciemnego drewna zawieszono polichromowaną figurę martwego Chrystusa o szeroko rozpostartych ramionach. Ciało Zbawiciela do krzyża jest przymocowane za pomocą trzech gwoździ. On sam został ukazany jako martwy z zamkniętymi oczami i nieznacznie słaniającą się głową. Jego postać jest wysmukła z nienaturalnie potraktowaną muskulaturą korpusu. Wyraźnie zaznaczono naprężone żyły na całym ciele, co ma sprawiać wrażenie jego autentyczności. Mocno również zaznaczono krwawiącą wybroczynę z przebitego prawego boku. Ciało jest wychudzone o zapadłej klatce piersiowej z silnie podkreśloną linią żeber i mostkiem. Nogi są lekko ugięte w kolanach. Prawa stopa założona jest na lewą. Płaskie, niezbyt szczegółowe opracowanie pociągłej twarzy, o charakterystycznym mięsistym dużym nosie, zamkniętych oczach i nieznacznie rozchylonych ustach sprawia, że w figurze trudno dopatrzeć się ekspresji odpowiadającej dramatowi ukrzyżowania. Głowę otaczają brązowe włosy opadające puklami na kark oraz na prawe ramię. Twarz Jezusa okala brązowy zarost z charakterystycznym przedzieleniem na brodzie. Chrystus ma na głowie złoconą, cierniową koronę, spod której na czoło spływają krople krwi. Biodra Zbawiciela przepasane są złoconym, krótkim perizonium w formie chusty zawiązanej na duży węzeł z rozwianym festonem przy prawym boku. Jest ono przewiązane sznurem widocznym fragmentarycznie z prawej strony na tle odsłoniętego prawego biodra. Tkanina perizonium jest mocno drapowana w partii podbrzusza, gdzie widać wywinięty fragment draperii układający się w fałdę misową. Ponad głową Chrystusa na pionowej belce krzyża zawieszono rozwiany titulus z napisem „IN / RI”.

Zarys problematyki artystycznej

Krucyfiks w Głębowicach wpisuje się w długą tradycję wykonywania przedstawień ukrzyżowanego Chrystusa prawie naturalnej wielkości, które są zachowane w Małopolsce od XIV wieku. Umieszczano je najczęściej na belce tęczowej rozpiętej pomiędzy prezbiterium, a nawą kościoła. Sposób ułożenia ciała, zwłaszcza charakterystycznie potraktowana partia żeber oraz układ perizonium, na myśl przywołuje siedemnastowieczne krakowskie krucyfiksy np. z południowego ramienia transeptu i refektarza u krakowskich franciszkanów, czy też krucyfiks z refektarza klarysek lub z belki tęczowej kościoła św. Idziego w Krakowie z drugiej połowy XVII wieku. Biorąc pod uwagę cechy stylistyczne głębowickiego Ukrzyżowania, układ ciała oraz perizonium, można czas jego powstania określić na drugą połowę XVII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, korpus figury pęknięty pośrodku, widoczne silne zabrudzenia (stan w 2017 roku). Krucyfiks został poddany konserwacji w roku 2018 przez Monikę Domańską-Tomczyk.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 114, il 607, s. 129, il. 608, s. 140, il. 609;
P. Krasny, Krucyfiks w Refektarzu, [w:] Pax et bonum. Skarby klarysek krakowskich [Katalog wystawy], red. A, Włodarek, Kraków 1999, s. 88-89, il. IV/24.

Streszczenie

Krucyfiks z drugiej połowy XVII wieku o prawie naturalnych rozmiarach reprezentuje liczną grupę rzeźbionych przedstawień Ukrzyżowanego Chrystusa umieszczanego na belkach tęczowych lub np. w refektarzach zakonnych.