Koronacja Marii, św. Piotr i św. Paweł

Dzieje zabytku

Między 1969 rokiem, kiedy założono kartę w Wojewódzkim Urzędzie Konserwatorskim, a 2018 rokiem, rama została przemalowana z jasnej na ciemną.

Opis

Feretron procesyjny dwustronny, na drewnianej, prostopadłościennej podstawie dekorowanej z jednej strony laskowaniem, z otworami na drążki. Obrazy w kształcie stojącego prostokąta, ujęte po bokach czarnymi listwami pokrytymi białą dekoracją maswerkową. Zwieńczenie ażurowe w formie łuku w „ośli grzbiet”, flankowane trójkątnymi szczytami, które są ażurowe i wypełnione laskowaniem.
Na obrazie z przedstawieniem Koronacji Marii pośrodku kompozycji ukazana Madonna klęczącą na półksiężycu zwróconym do dołu; po bokach Chrystus i Bóg Ojciec trzymający koronę nad jej głową, powyżej gołębica Ducha Świętego. Maria ukazana frontalnie, klęczy na lewym kolanie, ręce składa na piersi, głowę skręca delikatnie na prawo. Twarz owalna o delikatnych, dziewczęcych rysach okolona długimi, falowanymi, brązowymi włosami opadającymi na plecy. Ubrana w różową suknię opadającą fałdami na półksiężyc, lamowaną pod szyją złotą taśmą oraz niebieski płaszcz, który przerzucony przez lewe ramię rozwiewa się za jej plecami. Po lewej stronie Chrystus ukazany z profilu, w dynamicznym wykroku, prawą ręką podtrzymuje koronę, lewą krzyż. Twarz okalają ciemne, opadające na plecy, falowane włosy i krótka broda. Okryty dwoma bogato fałdującymi się, rozwianymi płaszczami: czerwony otula nogi i plecy, rozwiewając się za plecami, granatowy przerzucony jest przez lewą rękę, rozwiewa się w dolnej partii, tworząc tło dla nóg. Po prawej stronie Bóg Ojciec siedzący frontalnie ponad globem ziemskim pochyla się w stronę Marii. W prawej ręce trzyma koronę, lewą przytrzymuje oparte na kolanie berło. Twarz okalają siwe, falowane włosy i długa broda. Postać ubrana w jasnobrązową suknię z szerokimi rękawami oraz zielony, lamowany płaszcz. Tło kompozycji wypełniają jasnobrązowe obłoki rozświetlone w przestrzeni między czterema postaciami.
Na drugim obrazie apostołowie św. Piotr i św. Paweł ukazani frontalnie, całopostaciowo, z głowami zwróconymi do siebie. Po prawej stronie św. Piotr, który w prawej ręce złożonej na piersi trzyma klucze, lewą, opuszczoną podtrzymuje zamkniętą księgę. Twarz o wyrazistych rysach, wysokim czole, ściągniętych brwiach i wydatnych kościach policzkowych okalają pukle siwych włosów i krótka broda. Święty ubrany w długą, żółtą tunikę i ciemnoniebieski płaszcz okrywający biodra i lewe ramię. Po lewej stronie św. Paweł, który prawą ręką przytrzymuje oparty ostrzem o ziemię miecz, lewą księgę. Twarz o podobnych wyrazistych rysach okalają długa ciemna broda i grube, falowane włosy. Święty ubrany w czerwoną tunikę i granatowy płaszcz okrywający ramiona i biodra, opadający z tyłu do ziemi. Fałdy szat obydwu postaci obfite, miękkie. Spod szat wystają bose stopy. Wokół głów świetliste nimby. Tło kompozycji jednolite, jasnobrązowe.
Ramy obrazów zdobione ornamentem geometrycznym imitującym rauty i kaboszony.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron dwustronny, złożony z obrazów łączy przedstawienie Koronacji Marii z wspólnym wizerunkiem św. Piotra i św. Pawła. Koronacja Marii została ukazana w sposób typowy dla czasów nowożytnych, z Madonną unoszącą się wśród obłoków, koronowaną przez Trójcę Świętą – trzymającego krzyż Chrystusa, tronującego na kuli ziemskiej Boga Ojca oraz unoszącej się nad nimi, otoczonej glorią gołębicy Ducha Świętego. W sensie ideowym Matka Boska staje się w tym momencie personifikacją Kościoła.
Piotr i Paweł są, tak jak w tym przypadku, często ukazywani razem, wynika to z ich szczególnej roli wśród apostołów. Piotr został uczyniony głową Kościoła, Paweł zyskał wybitny status dzięki cudownemu powołaniu i prowadzonej z sukcesem pracy misyjnej. W Kościele katolickim są wspominani jednego dnia – 29. czerwca. Ich najstarsze, wspólne przedstawienie pochodzi z II wieku.

Obrazy po dwóch stronach feretronu pochodzą z różnego okresu. Koronacja Marii to dzieło barokowe, które można by datować na pierwszą połowę XVII wieku. Ukazane na drugiej stronie przedstawienie świętych pochodzi z połowy lub końca XIX wieku i widać w nim wpływy malarstwa Jana Matejki.
Wewnętrzna rama feretronu jest nowożytna, należy zapewne do przedstawienia Koronacji, które mogło być dawniej powiązane z ołtarzem lub stanowić od początku przedstawienie feretronu. Święci Piotr i Paweł zostali dużo później domalowani na tylnej stronie sceny. Romantyczne, neogotyckie obramienie to bardzo ciekawy przykład wczesnej fazy tego stylu. Można przypuszczać, że powstało w pierwszej połowie XIX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Obramienie feretronu jest w ogólnie dobrym stanie, obraz z Koronacją NMP także. Natomiast na obrazie z apostołami, św. Pawłem i św. Piotrem są widoczne liczne uszkodzenia powierzchni malarskiej, zwłaszcza w dolnej partii.

Streszczenie

Feretron stanowi bardzie interesujące połączenia trzech odrębnych dzieł. Po jednej stronie znajduje się barokowy obraz z przedstawieniem Koronacji Marii, po drugiej dziewiętnastowieczny wizerunek apostołów św. Piotra i św. Pawła, w którym widać wpływy malarstwa Matejki. Spajające je obramienie to wczesny przykład stylu neogotyckiego, powstało najprawdopodobniej w pierwszej połowie XIX wieku.

Bibliografia