Ewangelista
Zdjęcie nr 1: Figura pełna na cokole. Ewangelista ukazany w całej postaci, stojący frontalnie (choć przesunięcie cokołu powoduje, że postać sprawia wrażenie skierowanej w bok), w kontrapoście, z lewą nogą zgiętą w kolanie. Prawą rękę unosi nieznacznie do góry, lewą, zgiętą w łokciu przyciska do ciała zamkniętą księgę, patrzy przed siebie w dół. Ma owalną twarz o okrągłych, szeroko otwartych oczach, ponad którymi widoczne uniesione brwi, o prostym nosie i szerokich ustach; na policzkach rumieńce. Włosy zwinięte w pukle zasłaniają uszy, grube wąsy i broda okalają twarz. Ewangelista jest ubrany w brązową suknię, która grubymi fałdami marszczy się na widocznym rękawie i opada w dół, podkreślając ułożenie lewego kolana. Złoty płaszcz ma zarzucony na ramiona i owinięty wokół bioder, formuje on z przodu gruby zwój. Włosy i zarost brązowe, polichromia w odsłoniętych partiach karnacji traktowana naturalistycznie.

Ewangelista

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Wieliczka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Św. Klemensa
Miejsce przechowywania
ołtarz w prezbiterium, ściana południowa
Identyfikator
DZIELO/14729
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
XVIII wiek
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromia, złocenie
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźba została wykonana w XVIII wieku i miała najprawdopodobniej zdobić ambonę dawnego kościoła. W nowym kościele umieszczona była w ołtarzu św. Józefa, a w 1996 roku została przeniesiona do zakrystii. W 2006 roku wkomponowano ją w ołtarz boczny w prezbiterium.

Opis

Figura pełna na cokole. Ewangelista ukazany w całej postaci, stojący frontalnie (choć przesunięcie cokołu powoduje, że postać sprawia wrażenie skierowanej w bok), w kontrapoście, z lewą nogą zgiętą w kolanie. Prawą rękę unosi nieznacznie do góry, lewą, zgiętą w łokciu przyciska do ciała zamkniętą księgę, patrzy przed siebie w dół. Ma owalną twarz o okrągłych, szeroko otwartych oczach, ponad którymi widoczne uniesione brwi, o prostym nosie i szerokich ustach; na policzkach rumieńce. Włosy zwinięte w pukle zasłaniają uszy, grube wąsy i broda okalają twarz. Ewangelista jest ubrany w brązową suknię, która grubymi fałdami marszczy się na widocznym rękawie i opada w dół, podkreślając ułożenie lewego kolana. Złoty płaszcz ma zarzucony na ramiona i owinięty wokół bioder, formuje on z przodu gruby zwój. Włosy i zarost brązowe, polichromia w odsłoniętych partiach karnacji traktowana naturalistycznie.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiana figura jest jedną z czterech, podobnych stylistycznie rzeźb przedstawiających męskie postaci. Każda z nich została przedstawiona z księgą, a dodatkowo jedna jako młodzieniec, co wskazuje jednoznacznie, że są to przedstawienia czterech ewangelistów. Początkowo stanowiły grupę, która zdobiła ambonę, obecnie figury zostały wtórnie użyte do dekoracji dwóch naprzeciwległych ołtarzy.
Rzeźba powstała w XVIII wieku, zaś o jej silnych związkach z tradycją barokową świadczą: układ sukni podkreślającej budowę ciała postaci oraz łamany grubymi fałdami płaszcz zwinięty z przodu w obszerny zwój. Rzeźbę cechuje poprawne odwzorowanie anatomii, jednak schematycznie ujęta twarz i nienaturalnie sztywne dłonie dowodzą, iż jest ona wyrobem warsztatu, który seryjnie powielał wzory stojące na wyższym od jego produkcji poziomie artystycznym, choć starał się przy tym indywidualizować poszczególne ujęcia.

Streszczenie

Rzeźba jest jedną z czterech figur ewangelistów, które zostały wykonane w XVIII wieku jako dekoracja ambony w kościele św. Klemensa. Jej forma jest osadzona w tradycji baroku, o czym przede wszystkim świadczy charakterystyczny układ fałdów szat.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie pionowego owalu. W centrum kompozycji Dzieciątko Jezus stojące na monogramie IHS, które lewą ręką przytrzymuje krzyż, a prawą, uniesioną do góry błogosławi. Ma okrągłą twarz i krótkie, jasne włosy, skośnie przez pierś i między nogami biegnie biało-czerwona szarfa, która rozwiewa się za jego plecami. Poniżej monogramu serce Jezusa otoczone koroną cierniową, z płomieniami. Przedstawienie adorowane przez dwa, symetrycznie klęczące anioły z kadzielnicami w rękach. Anioł z prawej strony spogląda w dół, anioł z lewej unosi wzrok w kierunku serca. Oba ubrane są w białe suknie z dużym dekoltem, o szerokich rękawach spiętych złotymi klamrami na wysokości łokci oraz ramion. Każdy ma narzucony niebieski płaszcz i rozpostarte, tonące w mroku skrzydła. Tło wypełniają skłębione chmury w złotobrunatnym odcieniu, które rozjaśniają się za postacią Dzieciątka.
obraz
Adoracja Imienia Jezus
Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca, z dostępem od wschodu w postaci jednobiegowych schodów z balustradą. Kosz na planie kwadratu o ściętych narożach, na podstawie w formie wałka, z podwieszeniem o wklęsłych bokach, zakończonym gzymsem. Zachodnia i południowa ścianka kosza ujęte pilastrami, parapet w formie profilowanego gzymsu. Ścianka frontowa ambony dekorowana płyciną w kształcie stojącego prostokąta o wciętych górnych narożach z rozetą w polu, zachodnia zaś liściem palmy. Balustrada schodów dekorowana dwoma płycinami z liśćmi palmowymi, poręcz w formie profilowanego gzymsu. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta ujętego spływami wolutowymi. W profilowanej płycinie o fantazyjnym wykroju malowane przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Baldachim na planie kwadratu o ściętych narożach, zwieńczony wielobocznym postumentem, o wklęsłych ściankach, na którym znajduje się krzyż z czworoliściem w środku. Na skrzyżowaniu ramion krzyża wiązki promieni. Na podniebiu baldachimu, w ośmiobocznej płycinie gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Struktura ambony polichromowana w kolorze białym, z czerwonymi cokołami, obramieniami i profilami, pola płycin niebieskie. Pilastry kosza, pas balustrady, zaplecek i podniebie baldachimu dekorowane pozłoconym ornamentem geometrycznym.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od prawej strony w postaci jednobiegowych schodów przylegających do filara, z balustradą. Kosz na planie ośmioboku, z parapetem, od dołu zamknięty uskokowym, zwężającym się w dół profilowaniem z podwieszonym kwiatonem. Ściany kosza i balustrady schodów podzielone na segmenty smukłymi pilastrami hermowymi zdobionymi cekinami, z wolutami. W każdym polu płycina w kształcie pionowego prostokąta, wypełniona ażurowym ornamentem roślinnym z cekinem, zamknięta od góry łukiem półkolistym wypełnionym muszlą. Wokół płycin dodatkowe profilowane obramienia powtarzające ich kształt. Płyciny na balustradzie mają dolną krawędź ustawioną pod skosem tak, by dopasować się do krzywizny wznoszenia (podobnie jest w przypadku innych elementów dekorujących powierzchnię balustrady). Pilastry dzielące balustradę na pola wspierają się na cokole i dźwigają belkowanie, którego fryz wypełniają prostokątne rauty, a gzyms zdobi ząbkowanie. Zaplecek w kształcie pionowego prostokąta dekorowanego dwiema ustawionymi obok siebie płycinami w kształcie wydłużonych prostokątów zamkniętych łukami półkolistymi wypełnionymi muszlami. Wzdłuż bocznych krawędzi zaplecka rodzaj pilastrów wspierających belkowanie dekorowane ząbkowaniem. Po bokach zaplecka dodatkowo uszaki utworzone z ornamentu akantowego i pąków kwiatów. W zwieńczeniu kartusz z monogramem „IHS”w okrągłym polu, z krzyżem zatkniętym na szczycie, flankowany fragmentami przerwanego przyczółka. Struktura malowana na kolor niebieski; profile, ornamenty i detale złocone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Ambona zawieszona na południowej ścianie pomiędzy ołtarzem św. Franciszka z Asyżu, a ołtarzem św. Kingi, dostępna schodami z grubości muru. Kosz na planie ośmioboku, z wypukłą dolną częścią podstawy zdobionej owalnymi, pustymi medalionami ujętymi uproszczonym puklowaniem. Ścianki kosza zdobione prostokątnymi płycinami, flankowanymi pilastrami o trzonach wypełnionych rzędem kampanul. Parapet kosza w formie prostego, profilowanego gzymsu. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta, dwudzielny, w każdej części dekorowany prostokątną płyciną, ujęty po bokach spływami wolutowymi. Baldachim na planie ośmioboku, z trzech stron z trójkątnymi przyczółkami, zaś belkowanie zdobione wicią liści akantu. W podniebiu baldachimu, w ośmiobocznej płycinie umieszczona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii. Zwieńczenie w kształcie sześciu wolut spiętych w kabłąk, przechodzących w prostopadłościenny szczyt z krzyżem łacińskim zatkniętym na obłokach. Każda z wolut zdobiona małym wazonikiem z listkami akantu. Struktura polichromowana na kolor ciemnozielony, detale i ornamentyka złocone i srebrzone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Rzeźba przedstawiająca anioła w pozycji siedzącej, z głową odchyloną nieco do tyłu, z rozłożonymi rękami i ugiętymi nogami. Anioł ma prostokątną twarz o wąskich brwiach, szeroko otwartych, jasnobrązowych oczach, prostym nosie i zamkniętych ustach. Brązowe, zwinięte w pukle włosy zakrywają uszy i opadają na kark. Jest osłonięty w partii bioder, do kolan, złotą tkaniną rzeźbioną w płytkie, drobne fałdy; jej górna część jest wywinięta na zewnątrz. Polichromia w partiach ciała naturalistyczna.
rzeźba
Anioł
Zdjęcie nr 1: Płaskorzeźba przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem w bogatym obramieniu w formie aediculi. Maria została przedstawiona całopostaciowo, zwrócona w trzech czwartych w lewo, z lewą nogą wysuniętą do przodu. Ma młodą twarz, którą okalają długie, opadające na plecy włosy. Jest ubrana w długą suknię i płaszcz, który tworzy obszerny zawój wokół jej prawego biodra. Lewą ręką podtrzymuje Dzieciątko, do którego wyciąga prawą rękę. Dzieciątko jest nagie, patrzy na Marię, wyciąga dłoń do jej ręki. Postacie stoją na obłokach, w których unoszą się główki anielskie. Intymne wyobrażenie jest ujęte bordiurą ze scenami z życia Marii. Płaskorzeźba ma kształt stojącego prostokąta zamkniętego od góry łukiem półkolistym. Ujmują ją pilastry o dekorowanych trzonach oparte na szerokim cokole z płyciną z napisem „ŚWIĘTA BOŻA RODZICIELKO / MÓDL SIĘ ZA NAMI”. Na dole cokołu podwieszenie z kartuszem z inskrypcją „DZIEŁO DŁUTA / TEOFILA LENARTOWICZA / DAR HRABIANKI / HELENY MAŁACHOWSKIEJ”. Od góry kompozycję zamyka trójkątny, przerwany przyczółek z kartuszem herbowym. Obramienie polichromowane na kolor czarny, profile, ornamenty i detale złocone.
płaskorzeźba
Ave Maria

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Feretron ustawiony na dwóch niskich podstawach na planie prostokąta, nóżki zaopatrzone w otwory na drążki do noszenia. Struktura utworzona z wolutowo skręconych liści akantu, rocaille'u, w zwieńczeniu kratki regencyjnej, od której odchodzą kampanule spływające po bokach zwieńczenia. Obrazy owalne z jednej strony pokutująca św. Maria Magdalena, a z drugiej św. Jan Ewangelista. Święta Maria Magdalena zwrócona jest trzy czwarte w prawo, z sylwetką pochyloną w dół, z głową ukazaną z lewego profilu. Święta prawą ręką podtrzymuje krucyfiks, lewą opuszcza wzdłuż ciała. Twarz o wyraźnie zaznaczonych rysach, na wpół przymkniętych oczach, z prostym profilem nosa i wyraźnie zaznaczonym podbródkiem. Okolona długimi, jasnymi włosami, opadającymi na plecy i ramiona. Karnacja jasna, utrzymana w beżach, żółcieniach i różach. Święta ubrana jest w długą, szaroniebieską suknię bez rękawów, przewiązaną w pasie sznurem oraz bladoróżowy płaszcz przerzucony przez prawe ramię, opadający wzdłuż pleców, zarzucony na kolana. Po lewej stronie na stoliku przykrytym zieloną tkaniną otwarta księga, puszka na wonności oraz czaszka. Tło z lewej strony tworzy świetlna poświata oblewająca postać świętej, z prawej błękitne, zachmurzone niebo z krzyżującymi się brzozami. Święty Jan Ewangelista zwrócony trzy czwarte w lewo, z głową w przeciwną stronę. Lewą rękę uniesioną na wysokość piersi opiera na otwartej księdze; w prawej, wspartej o pulpit trzyma pióro. Twarz owalna o młodzieńczych rysach z prostym nosem, brązowymi oczami, wydatnymi i jasnobeżowymi ustami. Głowa okolona długimi, jasnobrązowymi włosami z przedziałkiem na środku, opadającymi lekko skręconymi puklami na ramiona i plecy. Wokół głowy złota, cienka aureola. Apostoł jest ubrany w ciemnozieloną tunikę z żółtozieloną lamówką przy dekolcie i rękawach oraz czerwony płaszcz przerzucony przez przedramiona. Po prawej stronie za ręką świętego widoczny fragment złotego kielicha z wężem w czarze. Tło czarno-granatowe.
feretron

Feretron ze Św. Marią Magdaleną oraz św. Janem Ewangelistą

Zdjęcie nr 1: Rzeźba pełnoplastyczna, przedstawiająca św. Jana Ewangelistę w całej postaci. Apostoł stoi w lekkim kontrapoście, ciężar ciała wspierając na lewej nodze, z głową przechyloną na lewy bark. Prawą dłonią, uniesioną na wysokość pasa, podtrzymuje zamkniętą księgę, lewą dłoń przyciska do policzka w geście bólu i rozpaczy. Twarz potraktowana schematycznie, okolona długimi, brązowymi włosami z przedziałkiem pośrodku głowy. Święty ubrany w zieloną, długa tunikę, przewiązaną w pasie sznurem oraz czerwony płaszcz zarzucony na prawy bark i okrywający plecy, z przodu podtrzymywany prawym przedramieniem. Stopy bose.
rzeźba

Rzeźba Św. Jan Ewangelista

Zdjęcie nr 1: Figura pełna na cokole. Ewangelista ukazany w całej postaci, stojący frontalnie, w kontrapoście, z prawą nogą zgiętą w kolanie i stopą odstawioną nieznacznie do tyłu. Prawą ręką przytrzymuje opartą o biodro zamkniętą księgę, lewa, zgięta w łokciu, uniesiona jest do góry z otwartą, płasko ułożoną dłonią; święty patrzy przed siebie. Ma owalną twarz o okrągłych, szeroko otwartych oczach, ponad którymi widoczne uniesione brwi, o prostym nosie i szerokich ustach; na policzkach rumieńce. Włosy opadają mu na kark, długa broda ułożona w grube pukle rozwiewa się delikatnie na boki. Ewangelista jest ubrany w zieloną suknię przewiązaną w pasie złotym sznurem, zmarszczoną powyżej tego przewiązania; jej fałdy podkreślają ułożenie nóg. Przez plecy i prawą rękę święty ma przerzucony złoty płaszcz. Włosy i zarost brązowe, polichromia w odsłoniętych partiach karnacji traktowana naturalistycznie.
rzeźba

Ewangelista

Zdjęcie nr 1: Figura pełna na cokole. Ewangelista ukazany w całej postaci, stojący frontalnie (choć przesunięcie cokołu powoduje, że postać sprawia wrażenie skierowanej w bok), w kontrapoście, z lewą nogą zgiętą w kolanie, jej stopą odsuniętą do tyłu, opartą na palcach. Prawą rękę święty unosi do góry na wysokość piersi, lewą, zgiętą w łokciu podtrzymuje otwartą, ułożoną poziomo księgę; patrzy przed siebie. Ma owalną twarz o okrągłych, szeroko otwartych oczach, ponad którymi widoczne uniesione brwi, o prostym nosie i szerokich ustach; na policzkach rumieńce. Włosy zwinięte w pukle zasłaniają uszy, grube wąsy i jakby rozwiana broda okalają twarz. Ewangelista jest ubrany w niebieską suknię, która grubymi fałdami marszczy się na rękawach, a w części głównej równoległymi fałdami opada w dół, zawijając się nieznacznie w lewą stronę na wysokości kostek. Skośnie przez przód i plecy ma zarzucony złoty płaszcz. Włosy i zarost brązowe, polichromia w odsłoniętych partiach karnacji traktowana naturalistycznie.
rzeźba

Ewangelista

Zdjęcie nr 1: W centrum krzyż widlasty z figurą martwego Chrystusa Ukrzyżowanego; flankowany przez malowane na desce postacie Matki Boskiej i św. Jana. Obrazy w kształcie wyciętego obrysu postaci. Obraz z Matką Boską po prawej stronie krzyża. Maria zwrócona en face, z rękoma skrzyżowanymi na piersi i głową skierowaną w stronę krzyża. Twarz owalna,, o młodzieńczych rysach. Ubrana w czerwoną suknię z długimi, wąskimi rękawami ze złotą lamówką oraz biały płaszcz narzucony na głowę i ramiona, opadający falami po bokach. Wokół głowy nimb z napisem: S. MARIA ORA PRO NOBIS PECCATOR[IBUS] Obraz z przedstawieniem św. Jana po lewej stronie krzyża. Święty zwrócony en face, z dłońmi złożonymi na piersi, lewą podtrzymuje zamkniętą księgę. Twarz owalna, o pełnych policzkach i wyraźnych, młodzieńczych rysach. Włosy długie poskręcane w pukle i opadające na ramiona. Ubrany w białą tunikę o wąskich długich rękawach, drapowaną w równoległe fałdy oraz czerwony płaszcz zapięty przy szyi fibulą, opadający kaskadami na ramiona i boki. Wokół głowy nimb z napisem: S. IOANNES EVANGELISTA. Malowane płaską plamą barwną z silnym konturem.
obraz

Matka Boska Bolesna i św. Jan Ewangelista

Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Augustyna, św. Jana Ewangelisty i św. Mikołaja. W centrum św. Jan zwrócony delikatnie w lewo, z głową skierowaną w prawo, dłonie uniesione: w lewej trzyma kielich z wężem w czarze, a prawą ma złożoną w geście błogosławieństwa. Twarz owalna o młodzieńczych rysach z wysokim czołem i długim nosem. Długie i jasne włosy opadają mu na plecy. Ubrany jest w zieloną suknię oraz przewieszony przez lewe ramię czerwony płaszcz. U dołu wyobrażony czarny orzeł ze złotym kałamarzem w dziobie. Po lewej stronie stoi św. Augustyn zwrócony delikatnie w lewo, w prawej ręce trzyma pastorał, a w lewej księgę. Twarz podłużna, okolona długą i siwą brodą. Ubrany jest w białą albę przewiązaną sznurem, niebieską kapę z różową podszewką, stułę i infułę w kolorze błękitnym ze złoconymi lamówkami. U jego stóp siedzi mały chłopiec z łyżką w prawej dłoni. Po prawej stronie obrazu św. Mikołaj. W lewej ręce trzyma pastorał oraz księgę, na której ułożone są trzy złote kule. Ubrany jest w albę, białą komżę i czerwoną kapę z niebieską podszewką, a na głowie ma czerwoną infułę. U spodu postaci szaflik z popiersiami trzech modlących się młodzieńców. W prawym dolnym narożu sygnatura „1850. malowany”. Tło w odcieniach brązu. Rama drewniana, profilowana, fakturowana i złocona, na brzegach i pośrodku boków zdobiona stylizowaną dekoracją roślinną.
obraz

Św. Augustyn, św. Jan Ewangelista i św. Mikołaj

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Ewangelista", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ewangelista-1

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności