Uwolnienie św. Piotra z więzienia

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany w 1699 roku. Wynagrodzenie, w wysokości 60 talarów, malarz otrzymał 10 listopada tego roku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, w profilowanej, drewnianej ramie. Ukazuje siedzącego na głazie św. Piotra z aniołem chwytającym go za rękę i śpiącego na ziemi strażnika. Święty ukazany jest w trzech czwartych, zwrócony w prawo, z szeroko rozłożonymi i uniesionymi rękami, zgiętymi w łokciach. Jego twarz o starczych rysach jest okolona siwą, kręconą brodą, z odsłoniętą w części czaszką; oczy szeroko otwarte, brązowe, nos krótki, ucho odsłonięte. Ubrany jest w granatową suknię do kolan i brązowy płaszcz przerzucony na prawe ramię, prawą nogę i lewe udo. Za nim widoczny przykuty do skały, rozerwany łańcuch a przed nim leżą rozerwane kajdany. Stojący obok niego anioł ukazany w kontrapoście, z prawą ręką zgiętą w łokciu, lewą trzymającą rękę św. Piotra, z głową zwróconą ku świętemu. Jego twarz jest owalna, policzki pełne, zaczerwienione, nos szeroki, oczy i usta szeroko otwarte, kręcone włosy jasnobrązowe, krótkie. Anioł jest ubrany w błękitną suknię, odsłaniającą lewy tors, przepasaną różową szarfą. Na plecach ma skrzydła, a wokół głowy rozświetlony nimb. Za nim wyłaniają się główki aniołków i uskrzydlone putta. Przed św. Piotrem śpiący z głową wspartą na hełmie strażnik, ukazany w silnym skrócie perspektywicznym, z halabardą w dłoni i mieczem przy boku, ubrany w czerwoną kamizelkę z krótkimi rękawami, spod których widoczne mankiety białej koszuli. Twarz oddana szkicowo, ukazana od góry, z lekko uśmiechniętymi ustami i brązowymi, kręconymi, włosami.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz jest wpisany w ikonografię kaplicy poświęconej następcy Chrystusa. W pendentywach kaplicy umieszczono płaskorzeźbione sceny Przekazania kluczy św. Piotrowi i św. Piotra uzdrawiającego paralityka oraz malowane wizerunki aniołów trzymających atrybuty świętego – sieć i rybę, laskę pasterską, koguta, krzyż, palmę męczeństwa i aureolę. Znalazły się tam również symbole Kościoła powszechnego – model świątyni, księga, krzyż patriarszy, infuła, baranek, klucze i stuła.
Malarz przedstawił jeden z epizodów z życia apostoła, kiedy Piotr z rozkazu Heroda został osadzony w więzieniu: „Strzeżono więc Piotra w więzieniu, a Kościół modlił się za niego nieustannie do Boga. W nocy, po której Herod miał go wydać, Piotr skuty podwójnym łańcuchem, spał między dwoma żołnierzami, a strażnicy przed bramą strzegli więzienia. Wtem zjawił się anioł Pański i światłość zajaśniała w celi. Trąceniem w bok obudził Piotra i powiedział «Wstań szybko!». Równocześnie z rąk [Piotra] opadły kajdany. «Przepasz się i ubierz sandały!» – powiedział mu anioł. A gdy to zrobił, rzekł do niego: «Narzuć płaszcz i choć ze mną!»”. Moment ten ukazano na obrazie.
Temat uwolnienia św. Piotra z więzienia nie należał do często wyobrażanych w sztuce scen. Jednym z najsłynniejszych tego typu dzieł jest fresk Rafaela Santi w Stanza di Elidoro – jednej z sali pałacu papieskiego pokrytej dekoracją malarską w latach 1511-1514 z inicjatywy papieża Juliusza II. Inne znane tego typu przedstawienia tworzyli Domenichino (obraz w kościele San Pietro in Vincoli) i Sebastiano Ricchi (kościół San Pietro w Belneario).
Obraz jest jednym z ciekawszych dzieł malarza wywodzącego się ze szkoły bolońskiej. W swojej manierze swobodnie modelowanych szat wijących się jakby na wietrze artysta nawiązuje do swojego nauczyciela Carla Ciganiego, reprezentanta klasycyzującej szkoły bolońskiej. Widoczne są u niego również inspiracje rzeźbiarskimi dziełami Berniniego. W figurze anioła z charakterystycznie odsłoniętą nogą i szatą wijącą się między kolanami można dostrzec nawiązanie do Berninowskich figur aniołów z mostu Anioła w Rzymie. Cechy te mogły zwrócić uwagę Baltazara Fontany, zafascynowanego twórczością Berniniego, który mógł polecić nieznanego wcześniej malarza do pracy w kościele św. Anny. Natomiast jasna kolorystyka, szkicowy modelunek, silny światłocień i bogata kolorystyka świadczą o umiejętnościach malarza wyspecjalizowanego w malarstwie ściennym, gdzie tego rodzaju efekty były szczególnie pożądane w dobie dojrzałego baroku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, odpryski warstwy malarskiej na obrzeżach płótna.

Streszczenie

Obraz „Uwolnienie św. Piotra z więzienia” powstał w 1699 roku. Jego autorem był Innocente Monti, włoski malarz współpracujący z warsztatem Baltazara Fontany.

Bibliografia