Ukrzyżowanie Chrystusa

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Andrychów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Miejsce przechowywania
boczny ołtarz Ukrzyżowania
Identyfikator
DZIELO/24230
Kategoria
rzeźba
Dookreślenie zabytku
krucyfiks
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza połowa XIX wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki snycerskie, polichromia, złocenia
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Figurę Ukrzyżowanego Chrystusa sprawiono w pierwszej połowie XIX wieku do ufundowanego w tym samym czasie bocznego ołtarza w nawie północnej.

Opis

Na dużym krzyżu z ciemnego drewna zawieszono polichromowaną figurę martwego Chrystusa o szeroko rozpostartych ramionach. Ciało Zbawiciela do krzyża jest przymocowane za pomocą trzech gwoździ. On sam został ukazany jako martwy z zamkniętymi oczami i nieznacznie słaniającą się głową. Jego postać jest wysmuklona z realistycznie potraktowaną muskulaturą korpusu. Wyraźnie zaznaczono naprężone ścięgna i mięśnie na całym ciele, co ma sprawiać wrażenie jego autentyczności. Mocno również zaznaczono krwawiącą wybroczynę z przebitego prawego boku. Ciało jest wychudzone o zapadłej klatce piersiowej z silnie podkreśloną linią żeber i mostkiem. Prawa stopa założona jest na lewą. Twarz Zbawiciel jest pociągłą z wyrazistym nosem i wąskim, nieznacznie rozchylonymi ustami. Głowę otaczają brązowe włosy spływające puklami na oba ramiona oraz brązowa broda. Chrystus ma na głowie złoconą, cierniową koronę z długimi cierniami, spod której na czoło spływają krople krwi. Biodra Zbawiciela przepasane są złoconym, krótkim perizonium w formie chusty przerzuconej przez podwójny sznur, odsłaniającej lewe udo i układające się w feston z prawej strony. Ponad głową Chrystusa na pionowej belce krzyża zawieszono rozwiany titulus z napisem "IN / RI".

Zarys problematyki artystycznej

Ukrzyżowany Chrystus w Andrychowie wpisuje się w długą tradycję wykonywania przedstawień Ukrzyżowanego Zbawiciela prawie, że naturalnej wielkości, zachowanych w Małopolsce od XIV wieku, które z reguły były umieszczane na belce tęczowej rozpiętej pomiędzy prezbiterium i nawą, w nastawach ołtarzowych, wieszanych w kruchcie, czy na zewnętrznych, wschodnich ścianach prezbiteriów. Wyraźnie widać, że andrychowska rzeźba stanowi naśladowanie barokowego Ukrzyżowania, za czym przemawia sposób ułożenia ciała, zwłaszcza charakterystycznie potraktowaną partię żeber oraz układ perizonium. Podobne rozwiązania można zauważyć, w np. w siedemnastowiecznych dwóch krucyfiksach z południowego ramienia transeptu i refektarza u krakowskich franciszkanów, czy też w Ukrzyżowaniu z refektarza krakowskich klarysek lub z tęczy kościoła św. Idziego w Krakowie i z kościoła w niedalekich Głębowicach z drugiej połowy XVII wieku. Jednakże sposób wyobrażenia twarzy Chrystusa w Andrychowie, je blokowe potraktowanie z charakterystycznym pociągłym modelowaniem wraz z łuskowym wyobrażeniem zamkniętych powiek oraz równolegle wręcz ułożonych nóg, wskazuje na pierwszą połowę XIX wieku jako czas powstania rzeźby, przeznaczonej do ołtarza wykonanego w tym samym okresie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na początku XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 114, il 607, s. 129, il. 608, s. 140, il. 609;
P. Krasny, Krucyfiks w Refektarzu, [w:] Pax et bonum. Skarby klarysek krakowskich [Katalog wystawy], red. A, Włodarek, Kraków 1999, s. 88-89, il. IV/24.

Streszczenie

Naśladującą rzeźbę barokową, figurę Ukrzyżowanego Chrystusa sprawiono w pierwszej połowie XIX wieku do ufundowanego w tym samym czasie bocznego ołtarza w nawie północnej.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Ukrzyżowanie Chrystusa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ukrzyzowanie-chrystusa-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności