Św. Tekla

Dzieje zabytku

Obraz powstał w XVIII wieku i był wzmiankowany w wizytacji biskupiej z 1783 roku w innym ołtarzu „ołtarz z obrazem S: Cecylij y na wierzchu S: Tekli (...)”. O kulcie św. Tekli w kościele w Biórkowie świadczy również wymieniony w tej samej wizytacji relikwiarz srebrny z jej szczątkami, a także odpust w uroczystość św. Tekli „a to za Przywilejem w Rzymie dnia 6. wrześnie Roku 1779 danym, y admissą w Konsystorzu Generalnym Krakowskim dnia 9. Listopada Roku 1779 otrzymaną”. Obraz obecnie umieszczony jest w ołtarzu fundacji księdza Walentego Bańkowskiego, w czasie gdy był proboszczem parafii w Biórkowie Wielkim w latach 1777-1801. Jednakże pierwotnie w zwieńczeniu tego ołtarza znajdował się obraz św. Wiktorii, a obraz św. Tekli umieszczono w jego miejsce dopiero w 1968 roku.

Opis

Obraz owalny, w centrum kompozycji ukazana św. Tekla, w postawie stojącej, frontalnie, w delikatnym kontrapoście, z krzyżem w prawej dłoni, z gałązką białej lilii w lewej, z głową zwróconą w prawą stronę. Twarz szeroka, nos długi i wąski, wydatne usta, duże oczy ze wzrokiem skierowanym w dal. Włosy upięte do tyłu, ozdobione kwiatem i perełkami, na uchu biały kolczyk. Ubrana w długą i białą suknię z podwiniętymi, szerokimi rękawami oraz niebieską tunikę przewiązaną w talii złotym, antycznym pasem. Na plecy zarzucony swobodnie różowy płaszcz, zawieszony z przodu lewą połą na pasku; stopy bose. Po prawej stronie kompozycji, u dołu płonący stos, po lewej byk i lew. U góry Bóg Ojciec z kulą ziemską, częściowo niewidoczny, a po prawej dwa aniołki, z których jeden trzyma wianek z kwiatów nad głową świętej. Tło pochmurne, w odcieniach szarości. Kolorystyka stonowana.

Zarys problematyki artystycznej

Ucięta częściowo kompozycja (postać Boga Ojca widoczna do połowy), a także źródła archiwalne wskazują, że obraz pierwotnie był przewidziany do innej nastawy ołtarzowej, a do zwieńczenia tego ołtarza wstawiono go wtórnie. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła, które posiada wyraźnie cechy schyłkowej fazy malarstwa późnobarokowego. Obraz przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła. Święta nawróciwszy się zerwała zaręczyny z poganinem, za co skazano ją na śmierć poprzez spalenie na stosie. Przeżyła w cudowny sposób, gdy deszcz zgasił płomienie ognia, dlatego na obrazie biórkowskim ukazano płonący stos. Po lewej stronie obrazu znajdują się lew i byk, które nawiązują do wyprawy ze św. Pawłem do Antiochii, gdzie została skazana na pożarcie przez zwierzęta. Tam również w cudowny sposób ocaliła życie. Dożyła sędziwego wieku w Seleucji. Na obrazie trzyma w ręku krzyż, symbol wiary, a także gałązkę białej lilii, symbolizującą jej czystość. Święta została ukazana w antycznej sukni, mającej nawiązywać do czasów, w których żyła. Nad jej głową aniołek przytrzymuje wianek z kwiatów, symbol jej czystości, znak Oblubienicy Boga.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, obraz nieco zabrudzony.

Streszczenie

Obraz powstał około 1779 roku. Źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła, która dwukrotnie skazana na śmierć w cudowny sposób ocaliła życie. Obraz pierwotnie znajdował się w innej nastawie ołtarzowej, na co wskazują źródła archiwalne oraz ucięta część kompozycji, niedopasowana do wymiarów zwieńczenia.

Bibliografia