Św. Tekla

Dzieje zabytku

Obraz św. Tekli nie został opisany w żadnej wizytacji biskupiej. Wzmiankował go jednak ksiądz Franciszek Malecki, tuż po objęciu probostwa w Graboszycach w 1792 roku: „We wnętrzu ołtarze pomalowane na biało, pozłacane […]. W ołtarzu po lewej stronie obraz Trójcy Świętej, a po prawej św. Tekli. Ołtarze na marmurowych portalitach […]”.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. W centrum kompozycji ukazana św. Tekla w postawie stojącej, frontalnie, delikatnie zwrócona w lewą stronę, z krzyżem w prawej dłoni i palmą męczeństwa w lewej oraz księgą pod ręką, z głową zwróconą w prawą stronę. Twarz owalna, nos długi i wąski, wydatne usta, duże oczy ze wzrokiem skierowanym w bok. Włosy upięte do tyłu, ozdobione perełkami i złotą spinką nad czołem, na uszach długie, białe kolczyki. Policzki silnie zarumienione. Święta ubrana jest w długą, niebieską suknię, zwężoną w talii, drapowaną w gęste i pionowe fałdy; rękawy sukni szerokie, ozdobione angażantami, u dekoltu na krawędzi sukni brązowa chustka. Na lewe ramię i plecy święta ma założony obszerny, czerwony płaszcz, rozwiany z prawej strony. Wokół głowy świetlisty i kolisty nimb. Na stopach bogate trzewiki, dekorowane białą wicią i wolutkami. Po prawej stronie kompozycji płonący stos, po lewej byk i lew, a przed świętą wijący się czarno-czerwony wąż. U góry dwie uskrzydlone główki anielskie, zwrócone ku sobie. Dolna część obrazu ciemnobrązowa, wyżej błękitne niebo, a u góry białe, skłębione obłoki. W prawym, dolnym narożu sygnatura „Adalbertus Poziemski pinxit Magis(?) Crac(oviensis)”. Rama drewniana, profilowana, malowana na czerwono, a na krawędziach na brązowo.

Zarys problematyki artystycznej

Pierwotnie obraz znajdował się zapewne, w którymś z ołtarzy w Graboszycach, jednakże nie wspomniano o nim w żadnej wizytacji biskupiej. Obraz przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła. Święta nawróciwszy się zerwała zaręczyny z poganinem, za co skazano ją na śmierć poprzez spalenie na stosie. Przeżyła w cudowny sposób, gdy deszcz zgasił płomienie ognia, dlatego na obrazie w Graboszycach ukazano płonący stos. Po lewej stronie obrazu znajdują się lew i byk, które nawiązują do wyprawy ze św. Pawłem do Antiochii, gdzie została skazana na pożarcie przez zwierzęta. Tam również w cudowny sposób zostało ocalone jej życie. Dożyła sędziwego wieku w Seleucji. Na obrazie trzyma w ręku krzyż, symbol wiary, a także gałązkę palmy męczeństwa. Angażanty na sukni św. Tekli, czyli białe mankiety, wykonane z muślinu, gazy lub koronki były charakterystyczne zwłaszcza dla kobiecej mody francuskiej pod koniec XVII i w ciągu XVIII wieku. Obraz namalował Adalbertus Poziemski z Krakowa, utożsamiany z Wojciech Poziemskim (również Podziemskim, Podziomskim), który w 1762 roku został odnotowany w krakowskich aktach cechowych. Niewiele jest znanych dzieł tego malarza. Jedyny obraz sygnowany pod imieniem Adalbertus znajdował się w zbiorach Gwalberta Pawlikowskiego we Lwowie. Pozostałe dzieła autorstwa Wojciecha Poziemskiego to obraz w kościele w Grojcu koło Białej (z 1771 roku pochodzi obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej), stacje drogi krzyżowej w Krzeszowie koło Żywca oraz zasłony wielkopostne do wspomnianego Grojca.

Streszczenie

Pierwotnie obraz znajdował się zapewne w którymś z ołtarzy w Graboszycach, jednakże nie wspomniano o nim w żadnej wizytacji biskupiej. Obraz przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła i został namalowany przez Wojciecha Poziemskiego w drugiej połowie XVIII wieku.

Bibliografia