Św. Tekla

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Zator
Miejscowość
Graboszyce
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Tagi
malarstwo XVIII wieku Poziemski Wojciech św. Tekla
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/01680
Kategoria
obraz
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 81,5 cm
wysokość – 133 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 110 cm
Szerokość bez ramy – 58 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Obraz św. Tekli nie został opisany w żadnej wizytacji biskupiej. Wzmiankował go jednak ksiądz Franciszek Malecki, tuż po objęciu probostwa w Graboszycach w 1792 roku: „We wnętrzu ołtarze pomalowane na biało, pozłacane […]. W ołtarzu po lewej stronie obraz Trójcy Świętej, a po prawej św. Tekli. Ołtarze na marmurowych portalitach […]”.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. W centrum kompozycji ukazana św. Tekla w postawie stojącej, frontalnie, delikatnie zwrócona w lewą stronę, z krzyżem w prawej dłoni i palmą męczeństwa w lewej oraz księgą pod ręką, z głową zwróconą w prawą stronę. Twarz owalna, nos długi i wąski, wydatne usta, duże oczy ze wzrokiem skierowanym w bok. Włosy upięte do tyłu, ozdobione perełkami i złotą spinką nad czołem, na uszach długie, białe kolczyki. Policzki silnie zarumienione. Święta ubrana jest w długą, niebieską suknię, zwężoną w talii, drapowaną w gęste i pionowe fałdy; rękawy sukni szerokie, ozdobione angażantami, u dekoltu na krawędzi sukni brązowa chustka. Na lewe ramię i plecy święta ma założony obszerny, czerwony płaszcz, rozwiany z prawej strony. Wokół głowy świetlisty i kolisty nimb. Na stopach bogate trzewiki, dekorowane białą wicią i wolutkami. Po prawej stronie kompozycji płonący stos, po lewej byk i lew, a przed świętą wijący się czarno-czerwony wąż. U góry dwie uskrzydlone główki anielskie, zwrócone ku sobie. Dolna część obrazu ciemnobrązowa, wyżej błękitne niebo, a u góry białe, skłębione obłoki. W prawym, dolnym narożu sygnatura „Adalbertus Poziemski pinxit Magis(?) Crac(oviensis)”. Rama drewniana, profilowana, malowana na czerwono, a na krawędziach na brązowo.

Zarys problematyki artystycznej

Pierwotnie obraz znajdował się zapewne, w którymś z ołtarzy w Graboszycach, jednakże nie wspomniano o nim w żadnej wizytacji biskupiej. Obraz przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła. Święta nawróciwszy się zerwała zaręczyny z poganinem, za co skazano ją na śmierć poprzez spalenie na stosie. Przeżyła w cudowny sposób, gdy deszcz zgasił płomienie ognia, dlatego na obrazie w Graboszycach ukazano płonący stos. Po lewej stronie obrazu znajdują się lew i byk, które nawiązują do wyprawy ze św. Pawłem do Antiochii, gdzie została skazana na pożarcie przez zwierzęta. Tam również w cudowny sposób zostało ocalone jej życie. Dożyła sędziwego wieku w Seleucji. Na obrazie trzyma w ręku krzyż, symbol wiary, a także gałązkę palmy męczeństwa. Angażanty na sukni św. Tekli, czyli białe mankiety, wykonane z muślinu, gazy lub koronki były charakterystyczne zwłaszcza dla kobiecej mody francuskiej pod koniec XVII i w ciągu XVIII wieku. Obraz namalował Adalbertus Poziemski z Krakowa, utożsamiany z Wojciech Poziemskim (również Podziemskim, Podziomskim), który w 1762 roku został odnotowany w krakowskich aktach cechowych. Niewiele jest znanych dzieł tego malarza. Jedyny obraz sygnowany pod imieniem Adalbertus znajdował się w zbiorach Gwalberta Pawlikowskiego we Lwowie. Pozostałe dzieła autorstwa Wojciecha Poziemskiego to obraz w kościele w Grojcu koło Białej (z 1771 roku pochodzi obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej), stacje drogi krzyżowej w Krzeszowie koło Żywca oraz zasłony wielkopostne do wspomnianego Grojca.

Streszczenie

Pierwotnie obraz znajdował się zapewne w którymś z ołtarzy w Graboszycach, jednakże nie wspomniano o nim w żadnej wizytacji biskupiej. Obraz przedstawia św. Teklę, uczennicę św. Pawła i został namalowany przez Wojciecha Poziemskiego w drugiej połowie XVIII wieku.

Bibliografia

Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
"Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 7", Warszawa 2003

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Tekla", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-tekla

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności