Św. Jakub Starszy

Dzieje zabytku

Obraz powstał zapewne wraz z całą nastawą ołtarzową, którą odnotowano w aktach wizytacji biskupiej z 1727 roku, jako „nową”, następnie wzmiankowano w aktach wizytacji z 1765 roku. Ołtarz został jednak silnie przekształcony w XIX wieku, m.in. zmieniono kolumny, które pierwotnie podtrzymywane były przez figury aniołów. Podczas tej renowacji ksiądz Michał Wawrzynowski, ówczesny proboszcz parafii, postanowił również wykonać konserwację obrazu św. Katarzyny z pola głównego. Zadanie to zlecił Władysławowi Rossowskiemu w 1892 roku. Malarz uznał jednak, że naprawa starego płótna jest „niemożebna” i zdecydował się wykonać kopię dzieła barokowego mistrza. Oryginał przekazano do schroniska Lubomirskich w Krakowie. Być może w tym czasie wykonano również konserwację obrazu św. Jakuba. Obecnie obraz św. Katarzyny Władysława Rossowskiego stanowi zasłonę dla grupy Ukrzyżowania, złożonej ze złoconych, barokowych figur Jezusa na krzyżu, Marii i św. Jana Ewangelisty. Drugą zasłoną ołtarza jest obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa w widzeniu św. Małgorzaty Marii Alacoque. Trzecią, najnowszą – obraz papieża Jana Pawła II, pędzla Igora Twardochleba (Twierdokchliba), ukraińskiego malarza z Niedzicy.

Opis

Obraz w kształcie koła z przedstawieniem św. Jakuba Większego przed Matką Boską z Pilar. W centrum kompozycji, nieco z lewej strony ukazany św. Jakub w postawie klęczącej, zwrócony trzy czwarte w lewo, z lewą ręką złożoną na piersi, prawą odsuniętą w bok i głową uniesioną i skierowaną w lewo. Twarz podłużna ze wzrokiem skierowanym na Matkę Boską, okolona krótką brodą i długimi włosami, spiętymi z tyłu. Ubrany jest w jasnoszarą suknię, przewiązaną brązowym paskiem oraz jasnobrązowy płaszcz ozdobiony na piersiach dwiema muszlami. U jego pleców wisi kapelusz pielgrzymi, a u stóp leży laska z bukłakiem. Nad głową ma złoty, okrągły nimb. Po prawej stronie kompozycji pomiędzy filarem i kolumną ustawionymi na wysokich cokołach znajduje się dodatkowy cokół, na którym stoi Matka Boska z Pilar. Maria ukazana jest w kontrapoście z lewą nogą ugiętą w kolanie, z prawą ręką złożoną na piersi, a lewą odsuniętą w bok. Twarz o delikatnych rysach z małymi ustami i dużymi oczami. Ubrana jest w jasnoróżową suknię z długimi rękawami, welonem oraz niebieski płaszcz z zieloną podszewką założony na plecy i przerzucony przez prawe przedramię. Na stopach ma założone sandały, a wokół głowy widnieje duży promienisty nimb. Nad św. Jakubem na chmurze szarych obłoków siedzi wsparta o kanelowaną kolumnę grupa aniołów grających na instrumentach i czytających księgi, ukazanych w uniesieniu. Anioł z przodu wyróżnia się bogatym strojem: niebieską suknią i czerwonym płaszczem spiętym na prawym ramieniu. W tle krajobraz górski i pochmurne niebo. Kolorystyka obrazu stonowana o barwach ciepłych. Obraz wprawiony w zwieńczenie ołtarza, bez ramy.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz św. Jakuba umieszczony w ołtarzu głównym pochodzi z pierwszej ćwierci XVIII wieku. Niestety nie jest znany autor dzieła. Święty Jakub został ukazany z tradycyjnie mu przypisywanymi atrybutami: kijem z bukłakiem i muszlami na płaszczu pielgrzymim. Święty zwany też Większy lub Starszym, był synem rybaka Zebedusza i Salome z Betsaidy. Był starszym bratem św. Jana Ewangelisty. Żywe usposobienie braci sprawiło, że nazywano ich „synami Gromu”. Należał do grona najbliższych apostołów Chrystusa. Był świadkiem wskrzeszenia córki Jaira, przemienienia Pańskiego oraz modlitwy w Ogrójcu. Po wniebowstąpieniu Chrystusa głosił Ewangelię w Judei i Samarii, później natomiast udał się do Hiszpanii. Według starej tradycji jego relikwie spoczywają w Santiago de Compostela. Nowotarski wizerunek nawiązuje do legendy, według której świętemu miała ukazać się Matka Boska na kolumnie w Saragosssie (Madonna del Pilar), zachęcając go do kontynuowania misji apostolskiej na tym terenie. Poleciła również św. Jakubowi, żeby wzniesiono w tym miejscu świątynię. Obecnie jest to największe w Hiszpanii sanktuarium, tzw. bazylika Nuestra Señora del Pilar.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, spłowiały werniks, drobne ubytki warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz św. Jakuba umieszczony w ołtarzu głównym pochodzi z pierwszej ćwierci XVIII wieku. Niestety nie jest znany autor dzieła. Święty Jakub został ukazany z tradycyjnie mu przypisywanymi atrybutami: kijem z bukłakiem i muszlami na płaszczu pielgrzymim. Nowotarski wizerunek nawiązuje do legendy, według której świętemu miała ukazać się Matka Boska na kolumnie w Saragosssie (Madonna del Pilar), zachęcając go do kontynuowania misji apostolskiej na tym terenie. Obecnie jest to największe w Hiszpanii sanktuarium, tzw. bazylika Nuestra Señora del Pilar.

Bibliografia