Św. Anna Samotrzeć

Dzieje zabytku

Pierwotnie obraz znajdował się w ołtarzu brackim św. Anny w poprzednim kościele w Krzeszowie. Był wzmiankowany w aktach wizytacji biskupich w 1729 roku. Sprawę fundacji srebrnej sukienki na obraz opisano szczegółowo w księdze brackiej pod datą 1754: „Aże między niektórÿmi z Braći ÿ Siostr, zaszła dÿssensÿa, względem Sukienki srebrneÿ na obraz naÿświętsżeÿ Familii Pana Jezusoweÿ w ołtarzu Brackim, na którą Sżcżodrobliwi Dobrodzieie, znaczną złożÿli Summę. Więc dla uspokoienia abÿ wszÿstkim widomo bÿło prżecżÿtano regestr wsżystkich łaskawÿch Dobrodzieiów, oraz ÿ kontrakt, z iedneÿ stronÿ między Iścią Panem Itabowskim na on cżas Gubernatorem Suskim ÿ z Panami Starszemi Brackiemi, a zdrugieÿ stronÿ między Sławetnÿm Panem Piotrowskim Złotnikiem ÿ Obÿwatelem krakowskim ustawionÿ. Ta Sukienka ma już bÿdz gotowa, ale dla defektu wÿpłacenia Summÿ kontraktoweÿ, nie wÿkupiona. Sżacunek teÿ Sukienki z Sżrebrem ÿ robotą wÿnosi Złotÿch tÿsiąc sto cżterdzieści (...)”. Obraz odnowiono w 1951 roku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta w profilowanej, złoconej ramie, dekorowanej ornamentem rocaille'owym. Na obrazie zostały ukazane w pozycji siedzącej: po prawej św. Anna na zielonym tronie, a po lewej Matka Boska na tronie czerwonym, obie zwrócone ku sobie. Pośrodku kompozycji znajduje się Dzieciątko Jezus stojące na kolanach matki. Z tyłu, po bokach obrazu, ukazani w postawie stojącej: po lewej św. Józef, a po prawej św. Joachim. Święta Anna delikatnie pochylona w stronę Dzieciątka, lewą ręką przytrzymuje leżącą na kolanach misę z owocami, prawą ujmuje Dzieciątko. Twarz szczupła o starczych rysach, podkreślonych cieniami oczach i długim nosie; dłonie masywne. Ubrana w zieloną suknię przepasaną w talii oraz czerwony płaszcz zarzucony na plecy i kolana; na głowie ma biały welon, a nad nią okrągły nimb z gwiazdą w polu. Po lewej stronie Maria również delikatnie pochylona w stronę Dzieciątka, obiema rękami je podtrzymuje. Twarz pełna, o wyraźnych rysach, dużych oczach, długim nosie, drobnych ustach, z zaznaczonym wyraźnie podbródkiem; włosy brązowe, upięte z tyłu głowy, wokół której świetlisty nimb. Ubrana w fioletową suknię oraz przerzucony przez ramiona i spływający na plecy niebieski płaszcz ze złoconą lamówką oraz biały welon założony na ramiona. Dzieciątko ukazane frontalnie, z lewą nóżką delikatnie uniesioną, lewą ręką ujmuje podbródek św. Anny, prawą wręcza Marii różę, głowę zwraca w lewo. Twarz okrągła, o delikatnych rysach, włosy krótkie i kędzierzawe, wokół głowy promienisty nimb. Ubrane jest w białą i krótką sukienkę z czerwoną kokardką u szyi. Święty Józef zwrócony w lewo, pochylony do przodu, z głową uniesioną do góry, w dłoniach trzyma lilię. Twarz podłużna, z długim i wąskim nosem, okolona krótką brodą; włosy krótkie, brązowe, z zakolami. Ubrany jest w czerwone szaty. Święty Joachim zwrócony jest delikatnie w prawo, z lewą ręką podtrzymującą głowę w geście zadumy. Twarz o rysach podobnych do św. Józefa. Ubrany jest w brunatne szaty. W górnej części kompozycji znajduje się gołębica Ducha Świętego z rozpostartymi szeroko skrzydłami. W tle krajobraz z drzewami, górami i pochmurnym niebem. Kolorystyka ciemnobrunatna o intensywnych kolorach szat.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz św. Anny Samotrzeć należał do Bractwa Świętej Anny, które założono w poprzednim kościele w Krzeszowie pw. św. Katarzyny w 1653 roku. Jest przykładem sztuki barokowej, a jego ikonografia bezpośrednio nawiązuje do wezwania bractwa. Obraz powstał w drugiej połowie XVII wieku, niestety nie jest znany jego autor. Ikonografia św. Anny Samotrzeć ukazującej św. Annę z Marią i Dzieciątkiem Jezus pojawiła się na przełomie XIII i XIV wieku w sztuce bizantyńskiej, gdzie początkowo trzy osoby święte były umieszczone w suprapozycji, tzn. jedna powyżej drugiej. Ujęcie widoczne na omawianym dziele, na którym Maria i Anna siedzą obok siebie, a Maria trzyma na kolanach Dzieciątko, wykształciło się w późnym średniowieczu, w sztuce powstającej na północ od Alp. Jego genezę można wiązać z powszechnym w tym regionie dążeniem do realizmu przedstawień. Dzieciątko trzymane przez Marię i zwrócone w stronę św. Anny stanowi centrum kompozycji i zarazem postać pozostającą w kontakcie z obiema kobietami – jednej przekazuje różę, a drugą w czułym geście chwyta za podbródek. W tym wypadku przedstawienie zostało ponadto złączone z wizerunkiem gołębicy Ducha Świętego oraz osobami św. Józefa, opiekuna Matki Boskiej i Dzieciątka Jezus oraz św. Joachima, męża św. Anny i ojca Matki Boskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny, zabrudzenia i spękania warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz św. Anny Samotrzeć należał do Bractwa Świętej Anny, które założono w poprzednim kościele w Krzeszowie pw. św. Katarzyny w 1653 roku. Jest przykładem sztuki barokowej, a jego ikonografia bezpośrednio nawiązuje do wezwania bractwa. Obraz powstał w drugiej połowie XVII wieku, niestety nie jest znany jego autor.

Bibliografia