Polichromia we wnękach podokiennych w prezbiterium

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Tagi
malarstwo monumentalne malarstwo ścienne malarstwo XIV wieku polichromia ścienna średniowiecze sztuka średniowieczna
Miejsce przechowywania
prezbiterium kościoła
Identyfikator
DZIELO/04812
Kategoria
polichromia ścienna
Czas powstania
około 1358 roku
Fundator
Kazimierz III Wielki (?)
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
fresk
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Polichromia została wykonana w dwóch wnękach podokiennych w prezbiterium kościoła. Jej powstanie łączy się z fundacją króla Kazimierza Wielkiego, co można wnioskować na podstawie zapisu w kronice Janka z Czarnkowa oraz analizy stylistycznej.

Opis

Malowidła z przedstawieniem św. Michała Archanioła pokonującego szatana i św. Jerzego walczącego ze smokiem zostały wykonane na ścianie północnej w dwóch wnękach podokiennych. Obie kompozycje powstały w polach o kształcie wydłużonego prostokąta. Święty Michał Archanioł został przedstawiony frontalnie w całej postaci z głową w ujęciu trzech czwartych w lewo. W uniesionej ponad głowę prawej ręce trzyma włócznię, wbitą w deptanego pod nogami szatana, którą jednocześnie podtrzymuje lewą ręką. Z tyłu widać jego rozpostarte skrzydła, skrzyżowane nad głową. Archanioł ma owalną twarz o wydatnym nosie oraz jasne włosy spływające na ramiona. Ubrany jest w przepasaną tunikę sięgającą goleni i w narzucony na ramiona płaszcz. Postać diabła pod jego stopami obutymi w buty jest prawie niewidoczna. W podobny sposób przedstawiono św. Jerzego. Święty został ukazany frontalnie na rozstawionych nogach w całej postaci ujętej w kontrapoście z głową w trzech czwartych skierowaną w lewo. Prawą rękę ma uniesioną ponad głową i zgiętą w łokciu. Trzyma w niej lancę podtrzymywaną lewą ręką. Pod jego stopami widoczny jest zarys zwiniętego smoka o zarysie bazyliszka. Św. Jerzy ubrany jest w strój rycerski. Na głowie ma spiczasto zakończony hełm z kolczugą. Ciało okrywa mocno taliowana w pasie tunika zdobiona u dołu ornamentem z motywem trójkąta równoramiennego. Na nogach ma założone wysokie buty. W obu przedstawieniach widoczne są ciemne ugry, ciemna czerwień, żółcień, błękit i brąz. Tła są szare.

Zarys problematyki artystycznej

Tadeusz Dobrowolski uznał malowidła w prezbiterium kościoła za dzieło sztuki „północnej”, z widocznymi wpływami malarstwa włoskiego. Krystyna Sinko-Popielowa przychyliła się do opinii, że w obu malowidłach widać wpływ twórczości Tommasa da Modena, porównując postać św. Jerzego do kata w scenie ścięcia św. Jana Chrzciciela w katedrze w Trydencie. Także inni badacze malowidła w prezbiterium łączyli z warsztatem Tommasa da Modena, którego przedstawiciele dotarli na Węgry i do Niepołomic za sprawą królowej Elżbiety Łokietkówny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Polichromia została wykonana w dwóch wnękach podokiennych w prezbiterium kościoła. Widoczne są nikłe pozostałości pierwotnej warstwy malarskiej. Uchwytny jest zarys postaci, ślady rysunku twarzy i szczegółów kostiumologicznych. Zachowały się minimalne ślady modelunku na twarzach. Obie kompozycje zostały przemalowane w XVII wieku. Malowidła poddano kilkakrotnie konserwacji w XX wieku.

Literatura

K. Sinko-Popielowa, Kościół w Niepołomicach, Rocznik Krakowski, 30: 1938, s. 51-110;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 52;
B. Dąb-Kalinowska, Malowidła niepołomickie a problem italianizmu w malarstwie Europy Środkowej w 2. połowie XIV w., [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie Środkowo-Wschodniej. Materiały konferencji naukowej Instytutu Historii Sztuki (Poznań 20-23 X 1975), red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań 1977, s. 51-61;
E. Śnieżyńska-Stolot, Malarskie fundacje królowej Elżbiety Łokietkówny, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie Środkowo-Wschodniej. Materiały konferencji naukowej Instytutu Historii Sztuki (Poznań 20-23 X 1975), red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań 1977, s. 63-70;
A. Karłowska-Kamzowa, Malarstwo gotyckie Europy Środkowowschodniej. Zagadnienie odrębności regionu, Warszawa-Poznań 1982, s. 20-28;
M. Prokopp, Italian Trecento Influence on Murals in East Central Europe, Budapest 1983, s. 136;
H. Małkiewiczówna, Niepołomice, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2, Katalog zabytków, red. A.S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004, s. 75-78.

Streszczenie

Malowidła z przedstawieniem św. Michała Archanioła pokonującego szatana i św. Jerzego walczącego ze smokiem zostały wykonane na ścianie północnej w dwóch wnękach podokiennych w prezbiterium w Niepołomicach. Ich powstanie około 1358 roku łączone jest z fundacją króla Kazimierza Wielkiego. W obu przedstawieniach widoczny jest wpływ twórczości Tommaso da Modena.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Polichromia we wnękach podokiennych w prezbiterium", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-we-wnekach-podokiennych-w-prezbiterium

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności