Pogrzeb Najświętszej Marii Panny
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Czernichów
Miejscowość
Kamień
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Opieki Matki Boskiej
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/23592
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
początek XVII wieku
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Dzieje zabytku
Omawiany obraz wraz z drugim przedstawiającym Apostołów u grobu Najświętszej Marii Panny to dzieła wczesnobarokowe, które zostały zakupione przez opata Stanisława Słotwińskiego w 1871 roku do starej kaplicy, która istniała w Kamieniu przed wystawieniem obecnego kościoła.
Opis
Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego od góry łukiem półkolistym, ujęty złoconą, profilowaną ramą. Kompozycja wielopostaciowa podzielona na dwie strefy – ziemską i niebiańską. W dolnej części obrazu, na tle rozległego, górskiego pejzażu ukazana grupa apostołów niosących ciało Matki Boskiej do widocznego na dalszym planie grobu. Maria przedstawiona całopostaciowo, w pozycji leżącej z dłońmi skrzyżowanymi na piersiach. Twarz o jasnej karnacji i regularnych rysach. Oczy zamknięte. Wokół głowy widoczny nimb. Maria ubrana jest w białą, prostą szatę z długimi rękawami. Spoczywa na katafalku nakrytym czerwoną tkaniną wykończoną złotą lamówką oraz białą materią obszytą koronką. Katafalk niosą św. Piotr i św. Paweł oraz św. Jan Ewangelista. Nieco dalej widoczni pozostali apostołowie tworzący orszak pogrzebowy. Św. Piotr został przedstawiony zgodnie ze swoją tradycyjną ikonografią jako starszy, siwy mężczyzna z krótką brodą i łysiną w okolicach czoła. Jest on zwrócony w prawo, głowę unosi ku górze. Święty nosi długą, ciemnoniebieską szatę z długimi rękawami oraz brązowy płaszcz. Na nogach widoczne sandały. Święty Paweł został ukazany jako dojrzały, ciemnowłosy mężczyzna z krótką, czarną brodą ubrany w ciemnozieloną szatą z długimi rękawami oraz brązowy płaszcz. Na stopach nosi sandały. Widoczny nieco dalej św. Jan został przedstawiony jako jasnowłosy młodzieniec o twarzy pozbawionej zarostu, ubrany w czerwone szaty. Postaci pozostałych apostołów są widoczne jedynie częściowo. W górnej strefie, w żółto-złotych obłokach muzykujące anioły oraz uskrzydlone główki anielskie. Kolorystyka obrazu ciepła, ciemna, z dominacją brązów.
Zarys problematyki artystycznej
Obraz przedstawia Pogrzeb Najświętszej Marii Panny – scenę, która nie została opisana na kartach Pisma Świętego. W sztuce często więc wykorzystywano pisma apokryficzne opisujące zaśnięcie Marii tj. „Księgę o zaśnięciu Marii” z VII wieku i „Księgę o przejściu Marii” z II wieku, czy „Złotą Legendę” Jakuba de Voragine z XIII wieku. Podczas ostatnich dnia życia Marii miał ukazać się archanioł Gabriel. Podczas pierwszego spotkania przekazał jej informacje o zbliżającej się śmierci, za drugim razem przekazał gałązkę drzewa daktylowego, z poleceniem, by niesiono ją przed trumną Marii podczas jej pogrzebu. Matka Boska zaczęła przygotowywać się do odejścia. Gdy to nastąpiło, według tradycji, apostołowie zostali w cudowny sposób przeniesieni do domu Marii w Jerozolimie. W chwili śmierci komnatę wypełniła światłość oraz postaci świętych i aniołów. Maria została pochowana zgodnie ze swoim życzeniem w rodzinnym grobowcu zlokalizowanym u podnóża Góry Oliwnej. Po trzech dniach u grobu Matki Boskiej zjawił się spóźniony apostoł Tomasz. Gdy otwarto grób okazało się, że grobowiec jest pusty, a Maria na podobieństwo Chrystusa została wskrzeszona i wzięta do nieba. Scenę rewizji pustego grobu Marii przedstawia drugi z obrazów w kamieńskim kościele również zakupiony przez opata Słotwińskiego w 1871 roku.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Dobry.
Streszczenie
Omawiany obraz wraz z drugim przedstawiającym Apostołów u grobu Najświętszej Marii Panny to dzieła wczesnobarokowe, które zostały zakupione przez opata Stanisława Słotwińskiego w 1871 roku do starej kaplicy, która istniała w Kamieniu przed wystawieniem obecnego kościoła. Omawiane dzieło przedstawia Pogrzeb Najświętszej Marii Panny – scenę, która nie została opisana na kartach Pisma Świętego. W sztuce często więc wykorzystywano pisma apokryficzne opisujące zaśnięcie Marii tj. „Księgę o zaśnięciu Marii” z VII wieku i „Księgę o przejściu Marii” z II wieku, czy „Złotą Legendę” Jakuba de Voragine z XIII wieku. Scenę rewizji pustego grobu Marii przedstawia drugi z obrazów w kamieńskim kościele również zakupiony przez opata Słotwińskiego w 1871 roku.
Bibliografia
Łatak Kazimierz, "Dzieje parafii i kościoła Opieki Matki Bożej w Kamieniu", Kraków 2010
Inne dzieła z tego miejsca
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
Epitafium Ignacego i Marii z Kriegseisenów Kube
Adoracja Najświętszej Marii Panny
Epitafium Marii de Regazzi Ghierri
Adoracja św. Franciszka z Asyżu, Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny
Drewniany strop z dekoracja rzeźbiarską grupy Koronacja Marii i muzykujących aniołów
Apostołowie u grobu Najświętszej Marii Panny
![Zdjęcie nr 1: Balustrada ganku obiegająca ścianę zachodnią, północną i południową z malowanymi scenami Litanii Loretańskiej umieszczonymi w płycinach o różnorodnych kształtach, przeważnie stojącego prostokąta z modyfikacjami: o ściętych narożach, zamkniętych półkoliście, zamkniętych uszakami lub innych. Poszczególne osie wydzielone są pilastrami hermowymi, wspartymi na bazach i niskich cokołach. Podpory podtrzymują imposty zdobione rombami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. Pod oraz ponad obrazami umieszczone są złocone napisy. Balustrada ujęta jest od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, ozdobionymi kaboszonami i rautami. Struktura jest polichromowana na czarno, pilastry i detale na czerwono, ornamentyka i profilowania złocone oraz srebrzone. Poszczególne sceny opatrzone są napisami:
Na ścianie południowej, od lewej:
1. „S. VIRGO VIRGINVM, OR(A PRO NOBIS)”, „PANNO NAD PANNAMI, MODL(SIĘ ZA NAMI)”
2. „MATTER VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO ŻYJĄCYCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „MATER PVLCHRAE DILECTIONIS, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO JEZVSOWEJ MIŁOSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „MATER SANCTAE SPEI, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO S. NADZIEJI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „MATER HONORIFICATA, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO PRZESŁAWNA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „LIGNVUM VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DRZEWO ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „VENA VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „STRVMIENIV ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „NAVIS INSTITORIS ETC, OR(A PRO NOBIS)”, „OKĘCIE CHLEB ŻŸWŸ NIOSACŸ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „FAVVS DISTILANS, OR(A PRO NOBIS)”, „SŁODKOŚCI PŁŸNACA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „FONS SIGNATVS, OR(A PRO NOBIS)”, „ZDROJV ZAPIECZĘTOWANY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PVTEVS AQVARVM VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „STVDNICO WOD ŻŸWŸCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „TORRENS MELLIS ET BVTYRI, OR(A PRO NOBIS)”, „POTOKV Z MIŁOSCIA CIEKACY: M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „DOMVS SAPIENTIAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DOMIE MADROSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „SPECVLM SINE MACVLA, OR(A PRO NOBIS)”, „ZWIERCIADŁO BEZ ZMAZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie zachodniej, od lewej:
1. „THRONVS SALAMONIC, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON SALOMONA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „MVLIER AMICTA SOLE, OR(A PRO NOBIS)”, „NIEWIASTA W SŁONCE ODZIANA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „PVLCHRA VT LVNA, OR(A PRO NOBIS)”, „PIEKNA JAK KSIEŻYC, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „ELECTA VT SOL, OR(A PRO NOBIS)”, „WYBRANA JAK SŁOŃCE, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „HONORIFICENTIA POPVLI NOSTRI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEDMIOT CZCI NARODU NASZEGO”
6. „VIRGA MOYSIS, OR(A PRO NOBIS)”, „LASKA MOJŻESZOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „CIVITAS REFVGII, OR(A PRO NOBIS)”, „MIASTO UCIECZKI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „CLYPEVS OMNIB, IN TE SPERATIB, OR(A PRO NOBIS)”, „TARCZA WSZYSTKICH TOBIE UFAJ[ĄCY]M”
9. „TVRRIS EBVRNEA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO Z KOSCI SŁONIOWEJ M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie północnej, od lewej:
1. „TVRRIS DAVIDICA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO DAWIDOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „PARADISVS VOLVPTATIS, OR(A PRO NOBIS)”, „RAJU ROZKOSZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „DESIDERIVM COLLIVEM ETERNORV, OR(A PRO NOBIS)”, „PRAGNIENIE PAGÓRKÓW WIECZny do, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „LILIVM INTER SPINAS, OR(A PRO NOBIS)”, „LILIA MIĘDZY CIERNIAMI”
5. „RVBVS ARDENS INCONBVSTVS, OR(A PRO NOBIS)”, „KRZAK OGNISTY CIERNIowy, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „THALAMVS SPONSI, OR(A PRO NOBIS)”, „KOMNATA OBLUBIEŃCÓW, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „TABERNACVLVM FOEDERIS, OR(A PRO NOBIS)”, „NAMIOT PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „AVRORA CONSVRGENS, OR(A PRO NOBIS)”, „JUTRZENKA WSCHODZĄCA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „SANCTVARIVM DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „SANKTUARIUM BOGA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „ARCA TESTAMENTI, OR(A PRO NOBIS)”, „ARKA PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PROPITIATORIVM ALTISSIMI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEBŁAGANIE PRZEDWIECZNEGO, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „GLORIA IERVSALEM, OR(A PRO NOBIS)”, „CHWAŁA JERUSALEM, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „SOLVM GLORIA DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON CHWAŁY BOŻEJ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „REGINA CAELI, OR(A PRO NOBIS)”, „KRÓLOWA NIEBA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59a3f97fed050f099cb97de9/WorkImage/5b44798b70d08872201b7e0c/5b44798b70d08872201b7e0c_home.jpg?rand=1714001593)
![Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie leżącego prostokąta zbliżonego do kwadratu z przedstawieniem bł. Michała Giedroycia. Kompozycja podzielona na pole główne oraz dwanaście okalających je scen ukazujących wątki z życia błogosławionego oraz jego cuda, ujęte w złote ramki w kształcie prostokątów o ściętych narożach. Centralne przedstawienie ukazuje bł. Michała Giedroycia, klęczącego przed ołtarzem, zwróconego trzy czwarte w lewo z rozłożonymi szeroko na boki rękami. Twarz podłużna z delikatnym zarostem, wokół głowy, złoty i kolisty nimb. Błogosławiony ubrany jest w biały habit, udrapowany w gęste, pionowe fałdy, u dołu rozłożony na podłodze. Na ramionach ma pelerynę z kapturem, a na piersi czerwone serce z krzyżem - godło zakonu marków. Po prawej stronie obrazu znajduje się krucyfiks i obraz Matki Boskiej, ustawione na ciemnozielonym, prostopadłościennym ołtarzu, który stoi na niskim, szarym, dwustopniowym cokole. Na prawym boku ołtarza znajduje się kartusz, zwieńczony mitrą książęcą z herbem Poraj w polu na czerwonym tle. Z ust Chrystusa na krucyfiksie biegnie złoty napis zawijający się na kształt banderoli: „MICHAEL ESTO PATIENS VSQ[?] AD MORTEM ET HABEBIS CORONAM VITAE”. Wnętrze, w którym usytuowana jest scena ma kolor ciemnobrunatny, po prawej stronie wisi czerwona kotara, a po lewej jest otwór okienny z miejskim widokiem, przedstawiający pożar i uciekających ludzi z dobytkiem. Nad sceną główną znajduje się inskrypcja w polu o kształcie leżącego prostokąta ze ściętymi narożami: „BEATVS MICHAEL GIEDROYC DVX LITHA / ORDINIS CANONICI FRATRVM DE PAENITENTIA / BEATORVM MARTIRVM SVB REGVLA D. AVG/STINI MILITANTIVM MIRACVLIS CLARVS / ET GLORIOSVS.” Po bokach inskrypcji widoczne są dwie sceny. Po lewej stronie wyrzucenie złego ducha z opętanej Katarzyny Rybitiwki vel Rybarki, mieszczki z ul. Wiślnej: „OBSSESAM A DEMONIO LIBERAVIT”, a po prawej bł. Michał Giedroyć klęczy przed krucyfiksem wymierzając sobie razy dyscypliną: „DISCIPLINAM AGIT”.
Wokół pola głównego rozmieszczone są poszczególne sceny z życia błogosławionego, opatrzone w górnych częściach ramek inskrypcjami. Od góry, po lewej stronie: przyjęcie habitu zakonnego przez Michała Giedroycia w klasztorze w Bystrzycy, opisana u góry napisem: „SVSCIPIT HABITVM”; pod spodem scena gaszenia pożaru kamienicy Śmieszkowskiej, naprzeciw kościoła św. Marka przez błogosławionego : „INCĒDIVM MAGNVM MITIGAVIT”. Kolejne przedstawienie ukazuje bł. Giedroycia przepowiadającego przyszłość dwóm chłopcom, przyprowadzonym przez rodziców (jeden z nich miał zostać złoczyńcą, drugi księdzem): „PROPHETIA DE DVOBVS FILLIS”. Następnie scena ukazuje przepowiadanie przyszłości mężczyźnie i kobiecie, scenie towarzyszy napis: „FVTVRA PRAENVNCIAT”. Kolejna to nękanie bł. Michała Giedroycia przez dwa demony w czasie modlitwy: „A DAEMONIBVS VEREERATVR”. Cykl z prawej strony obrazu rozpoczyna od góry przedstawienie narady braci zakonnych nad miejscem pochówku bł. Giedroycia: „MAGNO TOTIVS POPVLI CONCVRSV FVNVS B. MICHAELIS […VR]”. Poniżej, kolejna scena ukazuje uratowanie upadającego z konia mężczyzny, której towarzyszy ukazujący się w chmurach Giedroyć, nad przedstawieniem napis: „SANVS REMANSIT”. Następnym przedstawieniem jest cud uratowanie trzech topiących się mężczyzn za wstawiennictwem bł. Giedroycia: „SVBMERSVM LEVAVIT”. Kolejna scena ukazuje kobietę z omdlałym, przedwcześnie urodzonym dzieckiem na rękach, żonę w połogu i męża, którzy proszą o wstawiennictwo bł. Giedroycia: „ABORTIVM PEPERIT”. Ostatnia scena po tej stronie obrazu przedstawia chorych udających się po pomoc do grobu błogosławionego: „MVLTOS EGROTOS SANAT”. Obraz zawiera również w dolnej partii dwa portrety fundatorów, a pomiędzy nimi wizerunek, który przedstawia sześciu świętych krakowskiego kościoła XV wieku: św. Szymona z Lipnicy (w jasnobrązowym habicie bernardyńskim), św. Jana Kantego ubranego w czarną togę profesorską z białą załogą pod szyją – tzw. pelerynką, następnie bł. Michała Giedroycia w białym habicie kanoników regularnych od pokuty, dalej bł. Stanisława Kazimierczyka w stroju kanonika laterańskiego, sługę Bożego Izajasza Bonera (w ciemnym habicie augustiańskim) i Świętosława Milczącego (w sutannie i komży); u góry napis „FOELIX SECVLVM”, a u dołu data „1624”. Rama obrazu drewniana, malowana na czarno. Wokół astragal, w narożach i w środkowych częściach listew związane tasiemkami wiązki liści; u dołu niski cokół zakończony astragalem, a u góry analogicznie zdobiony rozbudowany gzyms.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5d0769457811c2aa4c9ea136/WorkImage/5d359bc9e176c63c7b8834ad/5d359bc9e176c63c7b8834ad_home.jpg?rand=1714001593)
Jak cytować?
Justyna Kuska, "Pogrzeb Najświętszej Marii Panny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/pogrzeb-najswietszej-marii-panny