Opłakiwanie

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kaplica za kontrołtarzem
Identyfikator
DZIELO/23885
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1842 rok
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 500 cm
wysokość – około 200 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany w 1842 roku przez nieznanego artystę.

Opis

Obraz w kształcie leżącego prostokąta przedstawia wielopostaciową kompozycję Opłakiwania Jezusa. Pośrodku znajduje się martwe, nagie, ułożone w pozycji półleżącej na białej tkaninie ciało Jezusa. Odchylona do tyłu głowa oraz tułów wsparte są na nogach siedzącej obok Marii, dodatkowo ciężar ciała spoczywa na zgiętej w łokciu, lewej ręce Jezusa. Prawą ujmuje przyklękająca obok św. Maria Magdalena. Nogi są lekko zgięte w kolanach, na dłoniach i stopach widoczne są ślady po gwoździach. Sinobladą sylwetkę osłania w partii bioder fragment białej tkaniny. Siedząca po prawej stronie kompozycji Maria zwrócona jest w trzech czwartych w prawo. Ubrana jest w białą suknię i osłaniający całą sylwetkę niebieski płaszcz. Lewą rękę, wspierając na nodze, wyciąga przed siebie, prawa jest złożona na piersiach. Mocno przechyloną w bok głowę wspiera na ramieniu. Lekko odchyloną do tyłu sylwetkę podtrzymuje stojąca tuż za Marią, pochylona w prawo kobieta, ubrana w jasnoniebieską suknię i jasnożółty płaszcz. Z prawej strony obydwie kobiety asekuruje sylwetka stojącego św. Jana Ewangelisty w trzech czwartych zwróconego w prawo i lekko pochylonego nad postacią Marii. Charakteryzują go długie, blond włosy. Ubrany jest w długą, ciemnozieloną suknię i czerwony płaszcz. Prawą ręką podtrzymuje Marię w partii pleców, lewą wyciąga w kierunku jej dłoni. Klęcząca przy ciele Jezusa św. Maria Magdalena, pochylając się ujmuje oburącz przez białą chustę w czerwone paski prawą rękę Jezusa i całuje ją. Ubrana jest w ciemnoniebieską suknię i jasnopomarańczowy płaszcz. Odsłoniętą głowę charakteryzują długie, blond włosy opadające na plecy. Tuż za Marią Magdaleną stoi osłonięta białym płaszczem, płacząca kobieta ocierająca rękoma łzy. Lewą stronę kompozycji zajmuje grupa trzech mężczyzn. Na pierwszym planie klęczy zwrócony w trzech czwartych w prawo mężczyzna w podeszłym wieku, składając ręce w geście modlitwy. Charakteryzuje go długi, siwy zarost i osłaniający głowę biały turban. Ubrany jest w czerwoną szatę spodnią, biały płaszcz z szerokimi rękawami, zdobiony ornamentyką roślinną i obszyty gronostajowym futrem. Tuż za nim stoją dwaj pozostali mężczyźni, ujmując się rękoma, spoglądają na martwego Jezusa. Pierwszego z nich, ukazanego profilem, charakteryzuje krótki, brązowy zarost. Ubrany jest w jasnobrązowy płaszcz, na głowie ma biało-czerwony turban. Prawą ręką przesłania swą twarz. Drugi, lekko pochylony do przodu, ubrany jest w czerwoną suknię i zielony płaszcz. Owalną twarz charakteryzuje krótki, jasny zarost. Lewą rękę wspiera na piersiach. Na pierwszym planie, tuż przed sylwetką Jezusa znajduje się srebrne naczynie na oleje z leżącą obok przykrywką, srebrna misa z gąbką oraz korona cierniowa. W tle, po prawej stronie widoczna jest częściowo pionowa belka krzyża ze wspartą o nią drabiną, natomiast lewą część zajmuje skała z rosnącymi obok krzewami.

Zarys problematyki artystycznej

Przybliżone w tekstach Ewangelii wydarzenia związane z męką i śmiercią Jezusa dotyczą przede wszystkim konania na krzyżu oraz chwili złożenia ciała w „wykutym w skale” (Łk 23, 53) grobowcu, znajdującym się w umiejscowionym blisko Golgoty ogrodzie (J 19, 41–42). Niewspomniane na kartach ewangelii wydarzenia związane z lamentem nad martwym Jezusem, stanowiły aspekt niezwykle nurtujący wiernych. W dobie średniowiecza wykształcił się szereg medytacji pasyjnych oraz rozważań teologicznych odnoszących się do lamentu nad martwym Chrystusem. Eksponowały one istotną rolę Marii. Najpełniej dewocja bazująca na ideach „compassio” (współcierpienie) i „corredemptio” (współodkupienie) Matki Boskiej rozwinęła się w średniowieczu, oddziałując przy tym na przedstawienia plastyczne.
Emocje starano się wyrażać mimiką lub gestykulacją osób przedstawianych wokół ciała Jezusa. W przeciwieństwie do ikonografii bizantyńskiej, łączącej Opłakiwanie ze Złożeniem do grobu, kompozycje powstające na północ od Alp ukazywały tę scenę jako następstwo Zdjęcia z krzyża. Tradycja ta rozwinęła się w XIV wieku, jednak najczęściej stosowano ją u schyłku średniowiecza i na początku nowożytności. W prezentowanej kompozycji dostrzec można pewne pośrednie wpływy twórczości Corregia. Namalowana w 1522 roku scena Opłakiwania wywarła istotny wpływ na nowożytną ikonografię tego tematu. Artysta wprowadził wzór, według którego Matka Boska podtrzymując wspartą na jej kolanach głowę Jezusa, równocześnie omdlewa, osuwając się w ramiona św. Jana Ewangelisty. Rozpowszechniony następnie przez Annibala Carraciego (Neapol 1603, Londyn 1604, Paryż 1607) motyw z czasem ulegał pewnym przekształceniom. Na obrazie kęckim omdlewająca Maria podtrzymywana jest przez jedną z kobiet – Marię Kleofasową lub Marię Salome, św. Jan natomiast asystuje Marii z boku. W sylwetach dwóch mężczyzn w turbanach na głowach dopatrywać się należy postaci Nikodema, który wraz z Józefem z Arymatei zdjął ciało Jezusa z widocznego częściowo po prawej stronie krzyża. Józef, wspomniany w Ewangelii jako człowiek zamożny (Mt 27, 57-60), ukazany na płótnie w bogato zdobionych szatach, ofiarował Jezusowi także swój wykuty w skale grób. Obraz, podobnie, jak przedstawiające "Drogę na Kalwarię" płótno, został wykonany w 1842 roku przez nieznanego artystę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Ukazujący scenę Zdjęcia z krzyża obraz w kościele Reformatów w Kętach, został namalowany w 1842 roku przez anonimowego artystę. Płótno prezentuje wątek ikonograficzny, jaki wykształcił się w okresie średniowiecza, a znacznie rozpowszechnił się w czasach nowożytnych.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Opłakiwanie", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oplakiwanie

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności