Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/13801
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVII wieku lub lata sześćdziesiąte XVII wieku
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Wymiary podstawowe
wysokość – 760 cm
głębokość – 150 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Ołtarz architektoniczny, dwukondygnacyjny, trójosiowy, ze zwieńczeniem. Ołtarz murowany, prostopadłościenny z marmurowym antepedium. Tabernakulum w formie prostopadłościennej, metalowej szafki ujętej parą ażurowych spływów wolutowych w formie stylizowanych wici akantowych. Drzwiczki, w kształcie zbliżonym do kwadratu, zdobione motywem krzyża i banderoli z napisem „IHS” ujętych kłosami zboża i kiściami winnej latorośli. Tron wystawienia w formie baldachimu wspartego na 4 kolumienkach. Krawędź zwieńczenia ujęta jest ornamentyką roślinną, w motywem kartusza z krzyżem po środku. Oś środkowa retabulum osadzona na wysokim, zdwojonym cokole o zryzalitowanych bokach. Pierwszą kondygnację ujmują dwie pary kolumn o kanelowanych trzonach i korynckich kapitelach, z czego wewnętrzne wysunięte względem lica nastawy, wspierających wyłamujące się ponad nimi belkowanie, w partii architrawu przybierające kształt półkolistego łuku nadwieszonego; całość wieńczy forma trójkątnego przyczółka. Druga kondygnacja ujęta parą osadzonych na cokołach kolumn o trzonach zdobionych wicią winnej latorośli, wspierających delikatnie wyłamujące się ponad nimi belkowanie przerwane w partii fryzu u gzymsu. Zwieńczenie w formie trójkątnego, przerwanego przyczółka. W strefie zryzalitowanych po bokach cokołów osi bocznych para półkoliście zamkniętych bramek. Krawędzie zewnętrzne kondygnacji osi bocznych ujęte pojedynczymi kolumnami dźwigającymi wyłamujące się ponad nimi belkowanie wieńczące, będące przedłużeniem belkowania osi środkowej. Pola cokołu retabulum wypełnione motywami ornamentyki roślinnej, w partii fryzu motywy małżowinowo-chrząstkowe. Druga kondygnacja osi środkowej ujęta parą ażurowych, małżowinowo-chrząstkowych uszaków, szczyt zwieńczenia w formie promienistej glorii z owalnym medalionem ujętym wieńcem obłoków, z monogramem imienia Jezus. Pola osi bocznych w dolnej partii zdobione motywami małżowinowo-chrząstkowego kartusza, w górnej owocowo-kwiatowymi festonami. Skrajne pola cokołu retabulum wypełnia para wizerunków – św. Pawła po prawej stronie i św. Piotra po lewej. Pole pierwszej kondygnacji osi środkowej ma formę płytkiej wnęki w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym, ujętej bogato rzeźbioną ramą z motywem ornamentu małżowinowo-chrząstkowego, w środku obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pole drugiej kondygnacji wypełnia obraz w kształcie leżącego prostokąta, ujęty szeroką ramą z uszakami w narożach, zdobioną ornamentem małżowinowo-chrząstkowym. Po bokach para półkoliście zamkniętych niszy z motywem konchy, wypełnionych parą figur – po prawej stronie św. Dominika, po lewej św. Antoni (?). Pola osi bocznych artykułuje para zamkniętych półkoliście niszy z motywami konchy, z parą rzeźb – św. Stanisława po prawej stronie i św. Wojciecha po lewej. W szczycie osi bocznych pośrodku para rzeźb flankujących zwieńczenie ołtarza – po prawej stronie św. Wacława, po lewej św. Kazimierza, na końcach para figur aniołów. Struktura polichromowana w odcieniach koloru kremowego i beżowego, detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny powstał zapewne w trzeciej ćwierci XVII wieku. Wskazuje na to przede wszystkim zachowana w postaci ujmujących zwieńczenie uszaków czy zdobiąca obramienie wnęki pola części środkowej ornamentyka małżowinowo-chrząstkowa. Wydaje się jednak, że obecna forma struktury jest wynikiem dość mocnego przekształcenia, jakiemu uległa zapewne w XIX wieku, bądź już w XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry; w latach 1953-1954 wzniesiona została nowa mensa z marmurowym antependium. W 1960 roku wymieniono część cokołową, dwa lata później przeprowadzono konserwację figur św. Wojciecha i św. Stanisława. W 1985 roku wymieniono tabernakulum, a w
1986 roku oczyszczono całość struktury ołtarza.

Literatura

Szablowski Jerzy, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 1, s. 15.
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 390.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele parafialnym św. Małgorzaty i św. Katarzyny w Kętach powstał najprawdopodobniej w trzeciej ćwierci XVII wieku, jednak jego struktura uległa pewnym przekształceniom w XIX lub w XX wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-108

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności