ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Szaflary
Miejscowość
Szaflary
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Biały Dunajec
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Miejsce przechowywania
kaplica boczna Najświętszego Serca Pana Jezusa
Identyfikator
DZIELO/14382
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1916 roku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Szaflary
Technika i materiał
drewno, cięcie, prace stolarskie, rzeźbienie, bejcowanie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz w kaplicy bocznej Najświętszego Serca Pana Jezusa powstał w miejscowym warsztacie stolarskim Stanisława Homelskiego około 1916 roku. Umieszczoną w centralnej niszy nastawy figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa sprowadzono zapewne z Tyrolu.

Opis

Przyścienny trójosiowy, jednokondygnacyjny ołtarz architektoniczny ustawiono na dwustopniowym podeście. Stipes ołtarzowy flankowany przez dwie złocone kolumienki wspierające mensę, ozdobiono trzema płycinami zamkniętymi łukiem odcinkowym. Pola skrajne płycin wypełnia romboidalny czworobok wpisany w owal. Jego wnętrze dekoruje ornamentyka geometryczno-roślinna. Pole środkowe ozdobiono kwadratem wpisanym w owal, w środku którego umieszczono krzyż równoramienny w promienistym otoku. Na mensie ustawiono czworoboczne tabernakulum zwieńczone baldachimem. Front tabernakulum flankują dwie, smukłe, złocone kolumienki o korynckich kapitelach podtrzymujące spłaszczony łuk odcinkowy. Srebrzone półokrągłe drzwiczki wpisano w prostokątne obramienie dekorowane w narożach złoconymi rozetkami. Na drzwiczkach umieszczono chrystogram "IHS" ponad kłosami i winnym gronem. Baldachim tabernakulum uzyskał formę ażurowej, czworobocznej kapliczki o półkoliście zamkniętych, prostokątnych ściankach z wpisanym w górnej części trójliściem. W jej narożach umieszczono kolumienki na wysokich postumentach z kapitelami kostkowymi. Trójosiowe retabulum wsparto na wysokim postumencie, flankowanym przez nieznacznie wysunięte smukłe podpory, dekorowane od frontu płaskorzeźbionym ornamentem roślinnym. Na nich wspierają się skrajne kolumienki, zamykające partię cokołową nastawy. Artykułują je dwie edikule w skrajnych osiach zamknięte łukiem odcinkowym, ozdobionym płaskorzeźbionym ornamentem roślinnym. Wnętrze edikul wypełnia złocona kratownica z polami zdobionymi motywem stylizowanego krzyżyka. Ponad nimi widoczny jest fryz arkadkowy. Na osi środkowej umieszczono prostokątną, półkoliście zamknietą wnękę o konsze dekorowanej stylizowanymi kasetonami. W niej ustawiono stojacą figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wnękę flankują dwie złocone kolumny o kapitelach kostkowych i trzonach zdobionych pierścieniami. Podtrzymują one nadbudowę ze zwieńczeniem zakończonym latarnią. Nadbudowę u góry zamknięto nadwieszonym łukiem odcinkowym. Po bokach flankują ją dwie złocone kolumienki o korynckich kapitelach. Pomiędzy kolumnami widoczny jest fryz arkadowy z umieszczoną na środku złoconą rozetą. Łuk w górnej partii udekorowano złoconą koronką oraz znajdującymi się po bokach dwiema, wielobocznymi sterczynami. Zwieńczenie uzyskało kształt płaskiej kapliczki o dwuspadowym dachu z prostokątnym, półkoliście zamkniętym polem środkowym flankowanym parą kolumienek. Pole dekorowane arkaturą wypełnia obraz "Powrót syna Marnotrawnego". Na dachu kapliczki ustawiono na osi ażurową latarnię a po jej bokach wieloboczne sterczyny. Ponad skrajnymi edikulami w osiach bocznych w partii cokołowej usytuowano płyciny zamknięte po bokach złoconymi kolumienkami z kapitelami kostkowymi, o trzonach dekorowanych pierścieniami, podtrzymujące trójkątne, nadwieszone przyczółki. Zdobi je złocona koronka oraz motyw fryzu arkadkowego. Nad przyczółkami ustawiono zwieńczenie w formie płaskiej kapliczki o półkoliście zamkniętym, ażurowym wykroju wypełnionym złoconym, ornamentem roślinnym z latarenką. Prostokątne płyciny dekorowane w górnej części stylizowanym maswerkiem zawierają płaskorzeźbione przedstawienia. Z lewej strony wyobrażono Chrystusa jako Dobrego Pasterza, a z prawej cudowne rozmnożenie chleba.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarzowa w kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa reprezentuje popularne na przełomie XIX i XX wieku rozwiązania inspirowane nurtem historycyzmu. Stąd też, w tym przypadku wyraźnie można dostrzec partie ornamentu oraz elementy architektoniczne zaczerpnięte ze sztuki romańskiej. Szaflarski snycerz musiał czerpać wzory z powszechnie dostępnych wzorników, wykorzystywanych na szeroka skalę np. w środowisku tyrolskim. Zapewne z Tyrolu sprowadzono centralną figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa. Podobnie nastawy z tego czasu można wskazać np. w Kozach, Wilkowicach, Hecznarowicach lub w Wieprzu koło Andrychowa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

Z dziejów parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach, red. T. Borutka, Kraków 1998, s. 411;
Sz. Tracz, Kościół parafialny św. Andrzeja w Szaflarach, Szaflary 2012, s. 30-31;
Z dziejów Hecznarowic, red. A. Barciak, B. Nycz, Hecznarowice 2015, s. 197;
S. Klajman, Pod opieką Wszystkich Świętych, Wieprz 2018, s. 161-162.

Streszczenie

Ołtarz w kaplicy bocznej Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szaflarach powstał w miejscowym warsztacie stolarskim Stanisława Homelskiego około 1916 roku. Umieszczoną w centralnej niszy nastawy figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa sprowadzono zapewne z Tyrolu.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-najswietszego-serca-pana-jezusa-2

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności