Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Cechy stylowe ołtarza wskazują, iż został wykonany w drugiej połowie XVIII wieku. W „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” strukturę retabulum określono jako rokokową.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, z drewnianą mensą i antepedium w formie płyciny w kształcie leżącego prostokąta. Retabulum na zdwojonym, uskokowym cokole. Dolna partia cokołu, ujmująca z obydwu stron ołtarz, lekko wypukła, górna o podwójnie zryzalitowanych bokach. Część środkowa retabulum ujęta parą zdwojonych pilastrów wspierających lekko wyłamujące się nad nimi belkowanie, w części środkowej w formie odcinkowego łuku nadwieszonego. Zwieńczenie ujęte parą spływów wolutowych wspierających wyłamujący się ponad nimi gzyms w formie półkolistego łuku nadwieszonego. Po bokach zwieńczenia przerwany, półkolisty przyczółek w układzie lustrzanego odbicia. Środkowa część retabulum ujęta parą ażurowych, rocaille'owych uszaków z rozetkami. W górnej partii pilastrów ornament w formie rocaille'owych zwisów z gałązkami z rozetkami. W kluczu łuku belkowania ażurowy, rocaille'owy kartusz. Szczyt zwieńczenia w formie rocaille'owego kartusza z monogramem maryjnym na ciemnoczerwonym tle. W polu części środkowej retabulum wnęka w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego uskokowym, półkolistym łukiem nadwieszonym, ujęta profilowaną, złoconą ramą. Ścianki wnęki w kolorze błękitnym. W środku figura Matki Boskiej Fatimskiej. Na zasuwie obraz Matki Boskiej Różańcowej. Pole zwieńczenia o lekko wklęsłych bokach i podstawie oraz ściętych dolnych narożach, zamknięte półkolistym łukiem nadwieszonym, ujęte profilowaną, złoconą ramą. W środku obraz św. Barbary.

Struktura ołtarza polichromowana w pastelowym odcieniu szarozielonym, partie detalu architektonicznego i ornamentyka złocone.

Na mensie ołtarza tabernakulum w kształcie prostopadłościennej szafki o uskokowych bokach i wypukłej części środkowej, zwieńczone wyłamującym się gzymsem w części środkowej w formie łuku odcinkowego. Wnętrze tabernakulum obrotowe. Struktura ozdobiona motywami ciągów liści laurowych i trójliści, w środku monogram maryjny dołem ujęty skrzyżowaną parą gałązek palmowych z rozetką pośrodku. Struktura polichromowana w pastelowym odcieniu szarozielonym, partie detalu i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura ołtarza bocznego wykazuje pewne wpływy twórczości Francesca Placidiego (1710/1715-1782). Architekturę retabulum charakteryzują skromność i oszczędność w operowaniu detalami, które ograniczają się do pilastrów ujmujących część środkową nastawy. Typowym dla twórczości Placidiego zabiegiem jest także zastosowanie wybrzuszonego gzymsu czy ciekawej formy zwieńczenia wraz z segmentowym naczółkiem w układzie lustrzanego odbicia (ołtarz boczny z Chrystusem Ukrzyżowanym w kościele parafialnym w Świątnikach Górnych, ołtarz św. Wacława w ambicie katedry wawelskiej, ołtarz w kaplicy Olbrachta w katedrze wawelskiej).
Rokokowa w swym charakterze struktura ołtarza, subtelnie wzbogacona rocaille'ową ornamentyką, poprzez swą lekkość ewoluuje w kierunku form spokojniejszych. Rezygnacja z bogactwa i kombinacji przestrzennych na rzecz prostych i uspokojonych form, właściwa jest końcowym fazom baroku oraz coraz wyraźniejszym wpływom klasycyzmu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Literatura

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, red. Szablowski Jerzy, t. 1, Warszawa 1951, s. 28.
2. Lepiarczyk Józef, Architekt Franciszek Placidi około 1710-1782, "Rocznik Krakowski", t. 37, 1965, s. 127-144.

Streszczenie

Cechy stylowe struktury ołtarza oraz ornamentyka pozwalają datować retabulum na schyłek XVIII wieku. Dodatkowo stosunkowo spokojna i wyważona kompozycja poszczególnych elementów oraz ich układy nasuwają skojarzenia z wpływami twórczości Francesca Placidiego.