Nagrobek Sebastiana Lubomirskiego

Dzieje zabytku

Nagrobek pierwotnie znajdował się w kaplicy Lubomirskich przy kościele Dominikanów w Krakowie. Prawdopodobnie został zniszczony przez żołnierzy szwedzkich podczas okupacji Krakowa w 1656 roku. W kaplicy został odnotowany jeszcze w 1790 roku. W niewiadomym czasie przeniesiono go do pałacu Spiskiego, należącego do Lubomirskich. W 1828 roku pomnik w piwnicy pałacu odnalazł Stanisław Mieroszewski. Nowi właściciele nieruchomości Artur i Zofia Potoccy zdecydowali o przeniesieniu pomnika do ufundowanego przez nich kościoła w Krzeszowicach w 1851 roku.

Opis

Nagrobek składa się z płyty w kształcie leżącego prostokąta i obramienia architektonicznego. Na płycie jest ukazany mężczyzna w zbroi w pozie na wpół leżącej, wsparty na ugiętej prawej ręce ułożonej na poduszce, ze zgiętymi i skrzyżowanymi nogami. Jego twarz jest przedstawiona frontalnie, oczy zamknięte, długi nos, z wyraźnie zarysowanymi brwiami i zmarszczkami na czole. Włosy ma krótkie, z kręconym lekko czubem, wąsy długie, sumiaste, broda krótka. Ubrany jest w zbroję płytową, z szarfą przewiązaną przez lewe ramię. Zbroja typu husarskiego, składająca się z napierśnika z dwoma folgami brzusznymi pod szyją zakończonego wałkiem w formie sznura, z trzyfolgowych naramienników, nałokci, z sześciofolgowych taszek przypiętych do pasa, nakolanników, nagolenników i butów z ostrogami. W prawej ręce trzyma buławę, lewą opiera na udzie. Przy boku widnieje szabla, a w tle panoplia – topór, miecz, szabla, tarcza i hełm.
Obramienie wsparte na czterech konsolach – dwóch przyściennych i dwóch wysuniętych, dźwigających cokół z inskrypcją i dwie kolumny przewiązane w połowie opaską z romanizującymi kapitelami. Wieńczący obramienie trójkątny przyczółek jest ujęty kaboszonami i liściastymi akroterionami, a zwieńczony uproszczoną szyszką. W tympanonie wypełnionym wicią roślinną tarcza z godłem herbu Drużyna, zwieńczona hełmem z koroną.
Na podstawie obramienia inskrypcja "Sebastianus Comes in Wisnicz Lubomirski / Castellanus Woynicensis Sandomiriensis Scepusiensis, Dobciciensis Capitaneus Burgrab(ius) Cracov(iensis) atque Zupparum salinarum Praefectus. / Antiqua fide et virtute Senator Republicae integritatis studiosysimus, Bello et pace clarus; / Obiit 20 Julii Anno MDCXIII aetatis 76; sepullus Cracoviae; Relicta ex conjuge Anna de Ruszcza Branicka progenie. / Monumentum hocce velustate collapsum restaurari atque hic poni curavit. Sophia de Comitibus Branickie comitissa Potocka. / A(NNO) D(OMINI) MDCCCLI".

Zarys problematyki artystycznej

Nagrobek Sebastiana Lubomirskiego, twórcy potęgi rodu Lubomirskich w XVII wieku, powstał do rodowej kaplicy pod wezwaniem św. Róży z Limy przy kościele Dominikanów w Krakowie. Wykonano go z czerwono-brunatnego marmuru spiskiego, wydobywanego w kamieniołomie położonym w okolicy zamku w Starej Lubowli na polskim Spiszu (obecnie Słowacji). Marmur ten trafił do pracowni kamieniarskich w Krakowie w drugiej połowie XVI wieku. Korzystali z nich Gian Maria Mosca zwany Padovano, Hieronim Canavesi oraz Jan Michałowicz z Urzędowa. Wybór tego właśnie materiału do kaplicy rodowej w Krakowie przez Sebastiana Lubomirskiego nie dziwi, gdyż w rękach tej rodziny leżała administracja starostwa spiskiego, na terenie którego znajdowały się pokłady tego popularnego w rzeźbie i małej architekturze kamienia. Te same marmury wykorzystano do wykonania portali w należącym do Lubomirskich zamku w Wiśniczu.
Autorstwo płyty nagrobnej nie jest znane. Sposób ułożenia postaci powtarza ukształtowany już w Polsce schemat zapoczątkowany przez nagrobek Zygmunta Starego w kaplicy przy katedrze na Wawelu autorstwa Bartolomea Berrecciego. W kilkudziesięciu pomnikach nagrobnych w Polsce powtarzano charakterystyczny układ leżącego na boku ciała, ze zgiętą ręką i skrzyżowanymi nogami. Postać Lubomirskiego modelowana jest konwencjonalnie, ale szczegóły anatomiczne wskazują na rzeźbiarza wrażliwego na cechy anatomiczne. Świadczą o tym rzeźbiarsko traktowane policzki i brwi, naturalistycznie oddane dłonie, jak i dekoracyjnie potraktowany szyszak. Uznać należy, iż figura Lubomirskiego należy do najciekawszych przykładów plastyki pierwszej dekady XVII wieku w Małopolsce.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Nagrobek pierwotnie znajdował się w kaplicy Lubomirskich przy kościele Dominikanów w Krakowie. W niewiadomych okolicznościach został przeniesiony do pałacu Spiskiego w Krakowie, należącego do Lubomirskich. Tam został odnaleziony w 1828 roku. Nowi właściciele nieruchomości Artur i Zofia Potoccy zdecydowali o przeniesieniu pomnika do ufundowanego przez nich kościoła w Krzeszowicach w 1851 roku. Autorstwo płyty nagrobnej nie jest znane. Powstała około 1605-1610. Sposób ułożenia postaci powtarza ukształtowany już w Polsce schemat zapoczątkowany przez nagrobek Zygmunta Starego w kaplicy przy katedrze na Wawelu autorstwa Bartolomea Berrecciego. Postać Lubomirskiego ułożona jest konwencjonalnie, ale szczegóły anatomiczne takie jak rzeźbiarsko traktowane policzki i brwi, naturalistycznie oddane dłonie, dekoracyjnie potraktowany szyszak świadczą o rzeźbiarzu o wysokich umiejętnościach warsztatowych. Uznać należy, iż figura Lubomirskiego należy do najciekawszych przykładów plastyki pierwszej dekady XVII wieku w Małopolsce.

Bibliografia