Kościół św. Marcina z Tours

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Krzeszowice
Miejscowość
Krzeszowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Krzeszowice
Parafia
Parafia Św. Marcina z Tours
Identyfikator
DZIELO/12529
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
1832-1844
Technika i materiał
cegła, kamień
Autor noty katalogowej
Andrzej Włodarek
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Kościół św. Marcina. Pierwotny drewniany wzmiankowany w roku 1325. Między 1760-1789 r. przeniesiony na inne miejsce i powiększony. Pierwszy projekt nowego kościoła wykonany w 1819 r. przez architektów francuskich C. Perciera i P. F. L. Fontaine'a w Paryżu, drugi w 1823 przez architekta berlińskiego Karola F. Schinkla. Obecny murowany, neogotycki kościół wybudowany został w latach 1829-1844 (z przerwą 1832-1840), według projektu Schinkla. Konsekrowany 27 września 1874 przez wikariusza apostolskiego w Krakowie Antoniego Gałeckiego.Parafia erygowana przed 1325 r., księgi chrztów, ślubów i zmarłych zachowane od 1797 roku. Kronika parafialna prowadzona jest od 1847.

Opis

Kościół z cegły i kamienia. Na rzucie krzyża łacińskiego, jednonawowy z wciągniętymi do wnętrza przyporami. Prezbiterium krótkie, zamknięte pięcioma bokami ośmioboku. Korpus jednonawowy, czteroprzęsłowy, po bokach z płytkimi wnękami-kaplicami pomiędzy przyporami, poprzedzony od zach. przedsionkiem. Do pierwszego przęsła dostawione dwie symetryczne, trójboczne kaplice, nad nimi dwie czworoboczne wieże. Zakrystia przy prezbiterium na osi kościoła. Artykulacja ścian wnętrza za pomocą filarów opiętych półkolumnami z kapitelami z motywów liści. Między filarami rozpięte ostrołukowe arkady tworzące płytkie wnęki. Pierwsze przęsło wyróżnione przy pomocy masywnych filarów, ujętych niemal pełnoplastycznymi kolumnami. Okna ostrołukowe, dwudzielne z maswerkami, wsparte na gzymsach. Sklepienia krzyżowo-żebrowe na zaostrzonych gurtach. Kaplice artykułowane analogicznie do nawy kościoła, ze sklepieniami gwiaździstymi. Przedsionek otwiera się do kościoła trzema portalami ostrołukowymi opiętymi kolumnami. W polach archiwolt płaskorzeźby: Boże Narodzenie, Ukrzyżowanie, Wniebowstąpienie (K. Ceptowski). W prezbiterium, na osi kościoła prostokątny otwór drzwiowy prowadzący do zakrystii. Chór muzyczny umieszczony nad kruchtą kościoła, na rzucie prostokąta, z kamienną balustradą maswerkową. Fasada kamienna, trójosiowa, zamknięta trójkątnie, flankowana lizenami przechodzącymi w ażurowe wieżyczki-latarnie, na rzucie kwadratu. Wieżyczki zwieńczone gzymsem i balustradą arkadową, hełmy ostrosłupowy zakończony iglicą. W dolnej części trzy filarowe arkady ostrołukowe, otwierające się do kruchty, sklepienie kruchty krzyżowo-żebrowe. Nad arkadami wejściowymi trzy tonda: litery IHS, Oko Opatrzności i splecione litery imienia Maria. Pośrodku na osi kościoła duża rozeta z maswerkiem, profilowana, otoczona pierścieniem wypełnionym stylizowanym ornamentem roślinnym. Ponad arkadami pełnoplastyczne figury czterech ewangelistów ustawionych na konsolach z rzeźbionymi atrybutami (F. Kuhn). Po bokach rozety prostokątne płyciny z traczami herbowymi Potockich i Branickich. U góry, na osi fasady figura Archanioła Michała. Elewacje na kamiennym cokole, z gzymsem kapnikowym, opięte prostokątnymi przyporami zwieńczonymi kamiennymi nakrywami. W górnej części kamienny fryz arkadkowy. Nad nim gzyms koronujący podtrzymujący ażurową, arkadową balustradę. Przy prezbiterium kaplice zamknięte trójbocznie, prezbiterium zamknięte pięciobocznie. Zakrystia na osi prezbiterium, na rzucie prostokąta, zwieńczona sygnaturką i ceglanym kominem. Po bokach prostokątne aneksy, południowy aneks - trzy okna ostrołukowe w kamiennej opasce, w środkowym przedstawienie Ukrzyżowanego Chrystusa. W północnym aneksie pojedyncze analogiczne okno. Okna ostrołukowe w profilowanych kamiennych opaskach, pomiędzy nimi a gzymsem koronującym mniejsze ostrołukowe w uskokowych arkadach. Nad kaplicami bocznymi dwie symetryczne wieże na rzucie kwadratu, w połowie wysokości kamienny gzyms z fryzem arkadkowym. Okna ostrołukowe w kamiennej opasce. Całość zwieńczona ślepym fryzem arkadkowym, wyżej gzyms dźwigający ażurową arkadkową balustradę. Hełmy ostrosłupowe, miedziane. Zakrystia na rzucie prostokąta, nakryta sklepieniem kolebkowym zaostrzonym i krzyżowym z lunetami , oddzielone gurtem. Portale od wschodu i zachodu prostokątne zamknięte łukiem ostrym. Okna ostrołukowe.

Zarys problematyki artystycznej

Neogotycki kościół wzniesiony według projektu Karola Schinkla.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół z cegły i kamienia. Na rzucie krzyża łacińskiego, jednonawowy z wciągniętymi do wnętrza przyporami. Prezbiterium krótkie, zamknięte pięcioma bokami ośmioboku. Korpus jednonawowy, czteroprzęsłowy, po bokach z płytkimi wnękami-kaplicami pomiędzy przyporami, poprzedzony od zach. przedsionkiem. Do pierwszego przęsła dostawione dwie symetryczne, trójboczne kaplice, nad nimi dwie czworoboczne wieże. Zakrystia przy prezbiterium na osi kościoła. Sklepienia krzyżowo-żebrowe, w kaplicach gwiaździste, w zakrystii kolebkowe zaostrzone i krzyżowe z lunetami. Fasada z kamienną okładziną, trójosiowa, z trzema ostrołukowymi, profilowanymi arkadami u dołu, rzeźbami czterech Ewangelistów powyżej i rozetą na osi; flankowana lizenami zwieńczonymi czworobocznymi latarniami nakrytymi ostrosłupowymi hełmami. Neogotycki, wzniesiony według projektu architekta K.F. Schinkla, w latach 1829-1844 (z przerwą 1832-1840).

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Natanek Piotr, "Informator Archidiecezji Krakowskiej 2000. Parafie i kościoły", Kraków 2000
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016

Jak cytować?

Andrzej Włodarek, "Kościół św. Marcina z Tours", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-sw-marcina-z-tours

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności