Krucyfiks

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Grojec
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Św. Wawrzyńca
Miejsce przechowywania
zakrystia nowego kościoła
Identyfikator
DZIELO/13067
Kategoria
krucyfiks
Ilość
1
Czas powstania
początek XVI wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno rzeźbione, polichromowane, srebrzone
Wymiary podstawowe
szerokość – 99 cm
wysokość – 177 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 94
Szerokość figury – 89
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Krucyfiks pochodzi najprawdopodobniej z niezachowanej belki tęczowej kościoła. Zachowała się z niego tylko postać ukrzyżowanego Chrystusa. Zaginął barokowy titulus widoczny jeszcze na zdjęciu w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” z 1953 roku. Obecny krzyż, jak i titulus są późniejsze. Krzyż zaopatrzony jest w podstawę pozwalającą na samodzielne ustawienie. Ostatnią konserwację przeprowadzono na początku XXI wieku.

Opis

Na krucyfiksie przedstawiono ściętą z tyłu rzeźbioną figurę ukrzyżowanego Chrystusa. Jego ramiona ukazane zostały w lekkim zwisie, zaś układ ciała przyjmuje kształt litery „T”. Postać Ukrzyżowanego charakteryzuje się wydłużonymi proporcjami o wyraźnie zarysowanych mięśniach kończyn oraz zapadłą klatką piersiową. Głowa Jezusa jest przechylona na prawe ramię. Jego twarz jest pociągła o długim, prostym nosie, przymkniętych oczach i ustach wygiętych z kącikami skierowanymi do dołu. Okala ją brązowy zarost o szpicowatym zakończeniu. Włosy Zbawiciela są długie, kształtowane w falujące pukle, z pasmem opadającym na prawe ramię. Na głowie Jezus ma koronę cierniową, spod której spływają na twarz strugi krwi. Krew spływa także wzdłuż ramion, nóg i stóp. Na prawym boku zaznaczono broczącą ranę po włóczni. Ręce i nogi przytwierdzone są do krzyża za pomocą trzech gwoździ w kształcie czworobocznego graniastosłupa ściętego. Biodra Chrystusa przepasane zostały srebrzonym perizonium, przewiązanym na prawym biodrze ze zwisającym festonem wzdłuż prawego uda. Jest ono drapowane w szerokie fałdy wzdłuż przewiązania i na festonie. Ponad głową Zbawiciela widnieje późniejszy titulus z napisem „INRI”. Postać Chrystusa jest polichromowana, a perizonium srebrzone z widocznymi laserunkami.

Zarys problematyki artystycznej

Krucyfiks w Grojcu wpisuje się w szereg tego rodzaju przedstawień z przełomu XV i XVI wieku licznie zachowanych na terenie Małopolski. Zastosowane tu środki formalne każą widzieć w nim oddziaływanie twórczości Wita Stwosza, obecne w Małopolsce w latach 1500-1510. Stąd też figura Ukrzyżowanego w Grojcu ogólnie nawiązuje do typu stwoszowskiego poprzez układ naprężonego ciała i wydętej klatki piersiowej oraz horyzontalny układ ramion rozpiętych na krzyżu. Artysta starał się zachować wierność anatomii, aczkolwiek nie udało mu się uniknąć przesadnego zwężenia w talli. Jednakże sumarycznie rzeźbiona twarz odbiega od typu stwoszowskiego i wskazuje na indywidualną manierę twórcy. Jej kształt zbliżony jest do trójkąta, gałki oczne są bardzo duże i mocno osadzone pod wyrazistymi powiekami. Także indywidualnie zostało potraktowane perizonium. Krucyfiks zbliża się m.in. do przedstawienia Ukrzyżowania z tzw. tryptyku króla Jana Olbrachta, krucyfiksów z Proszowic (I), Staniątek czy też z dawnego kościoła Bożogrobców w Przeworsku, powstałych w latach 1500-1510.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 11, il. 662;
W. Walanus, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, s. 137-158.

Streszczenie

Krucyfiks w Grojcu wpisuje się w szereg tego rodzaju przedstawień z przełomu XV i XVI wieku licznie zachowanych na terenie Małopolski. Zastosowane tu środki formalne każą widzieć w nim oddziaływanie twórczości Wita Stwosza, obecne w Małopolsce w latach 1500-1510. Rzeźba pierwotnie była przeznaczona do ozdoby belki tęczowej w starym kościele św. Wawrzyńca.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Krucyfiks", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/krucyfiks-57

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności