Kościół Trójcy Świętej

Dzieje zabytku

Parafia była wzmiankowana po raz pierwszy w pierwszej połowie XIV wieku, potem w zapiskach Jana Długosza z 1440 roku. Obecne prezbiterium sprzed 1440 roku jest jedyną częścią, która ocalała po pożarze kościoła w czasie potopu szwedzkiego (1655). W 1680 roku świątynia została odbudowana i powiększona, a jej poświęcenia dokonał sufragan krakowski, biskup Mikołaj Oborski. Następna rozbudowa kościoła w kierunku zachodnim nastąpiła w latach 1788-1791. Portal zachodni przesunięto w czasie remontu, tak by nadal mógł być używany jako wejściowy. W 1900 roku położono nową posadzkę, a w 1901 roku dobudowano przedsionek oraz przedłużono zakrystię, by zmieścić tam również skarbiec (obecnie salka i kotłownia). W 1930 roku kościół został odmalowany, oczyszczono ołtarze, obrazy, odnowiono i pomalowano chór, organy, drzwi, ławki, okna oraz stacje drogi krzyżowej, a także wymieniono schody na chór. W 1933 roku dobudowano wieże i odnowiono fasadę, poszerzając schody. Pod koniec 1953 roku wybudowano i poświęcono nowe organy. W 1962 roku zmieniono polichromię kościoła, a w 1966 zamontowano piec do ogrzewania. W 1983 roku nastąpił remont kościoła, w latach 2002-2003 pomalowano fasadę i elewacje, zamontowano oświetlenie zewnętrzne, zaś w latach 2010-2011 wyremontowano dachy i odnowiono witraże, dwa lata później odremontowano mury, umocniono schody, wykonano kotłownię, wymieniono boczne drzwi. W 2016 roku odnowiono posadzkę, rok później wstawiono nowe organy i ołtarz soborowy oraz ambonę.

Opis

Kościół orientowany, murowany, jednonawowy z prezbiterium zakończonym wielobocznie. Wschodnia część węższa, prostokątna, zachodnia szersza, trójnawowa, halowa. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia, do wschodniej części korpusu przybudówka, od zachodu kruchta. Ściany nawy dzielą pilastry. Prezbiterium sklepione krzyżowo, absyda konchowo z lunetami, nawy kolebkowo z lunetami. Od zachodu chór wsparty na dwóch czworobocznych słupach. Jego parapet jest wybrzuszony w części środkowej, ażurowy, zakończony u dołu listwą wycinaną w formie stylizowanych listków. W prezbiterium jedno okno w kształcie stojącego prostokąta zamknięte łukiem pełnym i jedno ślepe, zamknięte łukiem ostrym. Od strony północnej do zakrystii dwa okna zamknięte łukiem odcinkowym i cztery prostokątne, dwa okna zamknięte łukiem pełnym do zachodniej części nawy; od strony południowej pięć okien zamkniętych łukiem pełnym. Główne wejście od zachodu, drugie od południa, kolejne do zakrystii, portal z prezbiterium do zakrystii, z czarnego marmuru. Fasada dwuwieżowa, z kruchtą, do której prowadzi ciąg schodów. Kruchta prostopadłościenna, z dachem dwuspadowym, z portalem w kształcie prostokąta zamkniętego łukiem pełnym na osi między oknami powtarzającymi ten kształt. Nad kondygnacją trójkątny przyczółek z krzyżem łacińskim. Fasada dwukondygnacyjna, z wieżami wtopionymi w lico. Pierwsza kondygnacja gładka, flankowana szkarpami, zamknięta gzymsem, druga również niemal gładka, z zegarem na środku i małymi oknami w partii wież. Na osi trójkątny przyczółek. Elewacje obiega cokół, wspierają szkarpy – najgęściej ustawione wokół prezbiterium. Dachy naw dwuspadowe, nad prezbiterium dach zakończony wielobocznie, nad zakrystią pulpitowy; na kalenicy wieżyczka na sygnaturkę, wieże zakończone rozbudowanymi hełmami.
We wnętrzu na uwagę zasługują chrzcielnica z czarnego marmuru z XVII wieku, obraz św. Izydora w prawym, bocznym ołtarzu według tradycji pędzla Michała Stachowicza i późnobarokowe ołtarze. Prowadzący do zakrystii portal z czarnego marmuru i ołtarz boczny lewy Ukrzyżowania pochodzą, według niektórych przekazów, z krakowskiego kościoła Wszystkich Świętych.

Zarys problematyki artystycznej

Budynek kościoła składa się z części z różnych okresów, dlatego nie da się go opisać jednym określeniem stylowym. Wschodnia część jest gotycka, nawa barokowa a fasada współczesna. Najstarsze jest niewielkie, opięte szkarpami, wielobocznie zamknięte prezbiterium, które wybudowano prawdopodobnie jeszcze przed 1440 rokiem, kiedy wspomina o nim Jan Długosz. Wschodnia część nawy została odbudowana po potopie szwedzkim prawdopodobnie około 1680 roku. Ta część jest mała, bardzo przypomina gotyckie kościoły, dlatego istnieje pogląd, że ta siedemnastowieczna część została wybudowana na gotyckich fundamentach. Zachodnia część nawy powstała na rzucie zbliżonym do kwadratu, jest trójnawowa, halowa i pochodzi z końca XVIII wieku. Najmłodszą częścią budynku są wieże dobudowane w 1933 roku. Prowadzący do zakrystii portal z czarnego marmuru i ołtarz boczny lewy Ukrzyżowania pochodzą, według niektórych przekazów, z krakowskiego kościoła Wszystkich Świętych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W 1930 roku kościół został odmalowany, oczyszczono ołtarze, obrazy, odnowiono i pomalowano chór, organy, drzwi, ławki, okna oraz stacje drogi krzyżowej, wymieniono schody na chór. W 1933 roku dobudowano wieże i odnowiono fasadę, poszerzając schody. W 1962 roku zmieniono polichromię kościoła. W 1983 roku nastąpił remont kościoła, a w latach 2002-2003 pomalowano fasadę i elewacje, w latach 2010-2011 wyremontowano dachy i odnowiono witraże, dwa lata później odremontowano mury, umocniono schody, wymieniono boczne drzwi. W 2016 roku odnowiono posadzkę.

Streszczenie

Kościół pw. Trójcy Świętej jest budowlą wieloetapową. Najstarsze jest niewielkie prezbiterium, które wybudowano prawdopodobnie jeszcze przed 1440 rokiem, wschodnia część nawy została odbudowana około 1680 roku, a zachodnia część pochodzi z końca XVIII wieku. Najmłodsze są wieże dobudowane w 1933 roku. We wnętrzu na uwagę zasługują: chrzcielnica z czarnego marmuru z XVII wieku, obraz św. Izydora w prawym, bocznym ołtarzu według tradycji pędzla Michała Stachowicza i późnobarokowe ołtarze. Prowadzący do zakrystii portal z czarnego marmuru i ołtarz boczny lewy Ukrzyżowania pochodzą, według niektórych przekazów, z krakowskiego kościoła Wszystkich Świętych.

Bibliografia