Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz z przedstawieniem Ecce Homo z drugiej połowy XVIII wieku przeniesiono zapewne ze starego kościoła po wybudowaniu obecnej świątyni i umieszczono w prawym, bocznym ołtarzu.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta zwieńczonego nadwieszonym łukiem odcinkowym, ujętego złoconą i srebrzoną, profilowaną ramą z dekoracją w typie palmetowym. W centrum kompozycji ukazano frontalnie w dwóch trzecich Chrystusa z nieznacznie pochyloną głową w prawo ujętą w trzech czwartych. Zbawiciel ma skrzyżowane z przodu i związane sznurem ręce. W lewej dłoni trzyma złocistą trzcinę z dwiema stylizowanymi parami liści. Jezus ma pociągła twarz o ciemnej karnacji i zapadłych policzkach, okoloną krótką brodą i brązowymi włosami spływającymi na ramiona. Charakteryzuje ją duży, prosty nos, wydatne usta i szeroko otwarte ciemne oczy. Na głowie ma zieloną koronę cierniową, spod której spływają krople krwi. Jego głowę otacza promienisty nimb przechodzący w ostre, złocone promienie. Krew widoczna jest także na odsłoniętym torsie oraz rękach. Zbawiciel ubrany jest w czerwony płaszcz narzucony na ramiona odsłaniający jego nagi tors oraz szarobłękitne, luźne perizonium.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie Ecce Homo w Bulowicach wywodzi się ze starej formuły ikonograficznej wypracowanej na kanwie wielopostaciowych przedstawień w typie Naigrywania i Koronowania cierniem, opartych o relację ewangelistów (por. Mt 27, 27-30; Mk 15, 16-20) lub ilustrujących Sąd Piłata (Ecce Homo), opisany w Ewangelii św. Jana (J 19, 1-16). Genezy tych wizerunków należy upatrywać w zrodzonej w XV wieku nowej pobożności – devotio moderna, akcentującej współprzeżywanie i rozpamiętywanie cierpień Chrystusa. Omawiany obraz należy zaliczyć do grupy charakteryzującej się tylko wybranymi atrybutami wyszydzonego króla – purpurowym płaszczem, trzciną w ręku, koroną cierniową, związanymi rękami, powrozem na szyi, krwią na obliczu oraz płynącymi po policzkach łzami. Sam zaś wizerunek bezsprzecznie jest wzorowany na Chrystusie Bielańskim – łaskami słynącym obrazie Pana Jezusa Cierpiącego z drugiej połowy XVI wieku, cieszącey się kultem mieszkańców Podbeskidzia w kościele św. Macieja w Bielanach koło Kęt. Bardzo podobny wizerunek z drugiej połowy XVIII wieku zachował się w przydrożnej kaplicy w Nowej Wsi (obecnie przechowywany na plebanii).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, Bd. I: Prinzipienlehre-Hilfsmotive-Offenbarungstatsachen, Freiburg im Breisgau 1928, s. s. 437-440;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 8;
Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, Allgemeine Ikonographie A-E, Hrsg. W. Braunfels et al., Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 557-561;
A. Paciorek, A. Kramiszewska, Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007, s. 149-150;
R. Viladesau, The Pathos of the Cross. The Passion of Christi in Theology and the Arts – The Baroque Era, Oxford 2014, s. 110, 283.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem Ecce Homo z drugiej połowy XVIII wieku w Bulowicach przeniesiono zapewne ze starego kościoła po wybudowaniu obecnej świątyni i umieszczono w prawym, bocznym ołtarzu.