Zdjęcie z krzyża

Dzieje zabytku

Obraz został wymieniony w inwentarzu kościoła w 1827 roku: „Obraz zdięcia Pana Jezusa z krzyża na płótnie w ramkach złoconych, stary”.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym. Ukazuje scenę Zdjęcia z krzyża. Z usytuowanego w górnej partii obrazu krzyża trzej stojący na drabinach mężczyźni za pomocą białych płócien ściągają martwe ciało Chrystusa, które podtrzymują stojący pod krzyżem Matka Boska, św. Jan, Maria Magdalena oraz inna kobieta. Ciało Chrystusa bezwładnie opada na lewy bok. Matka Boska odziana jest w niebieską szatę, św. Jan w czerwoną, św. Maria Magdalena w białą suknię i ugrowy płaszcz, pozostałe osoby w szaty ugrowe i białe. Kolorystyka obrazu utrzymana jest w ugrach i szarościach. Tło jednolite, ciemne. Rama drewniana, złocona, obficie dekorowana girlandami kwiatowymi.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawiający Zdjęcie z krzyża prawdopodobnie można datować na XVIII wiek. Obraz jest jednak silnie zniszczony i przemalowany w XIX wieku, zwłaszcza w partii szat, co utrudnia jego dokładne datowanie. Wiadomo jednak, że już w inwentarzu z 1827 roku obraz wzmiankowany był jako „stary”. Przedstawienie jest ilustracją fragmentu Ewangelii św. Jana: „Potem Józef z Arymatei, który był uczniem Jezusa, lecz ukrytym z obawy przed Żydami, poprosił Piłata, aby mógł zabrać ciało Jezusa. A Piłat zezwolił. Poszedł więc i zabrał Jego ciało. Przybył również i Nikodem, ten, który po raz pierwszy przyszedł do Jezusa w nocy, i przyniósł około stu funtów mieszaniny mirry i aloesu. Zabrali więc ciało Jezusa i obwiązali je w płótna razem z wonnościami, stosownie do żydowskiego sposobu grzebania ” (J 19, 38-40). Kompozycja stanowi przykład inspiracji dziełem barokowego malarza Petera Paula Rubensa z lat 1611-1614 dla katedry w Antwerpii, jednak z drobnymi zmianami. Matka Boska na obrazie w Czulicach została ukazana po drugiej stronie kompozycji, mężczyzna stojący na drabinie wręcz zawisa na poziomej belce krzyża, a nie tylko o nią się opiera, a ciało Chrystusa bezwładnie opada na lewy bok, przeciwnie do kompozycji antwerpskiego dzieła. Rubens ustanowił kanon ikonograficzny, który został rozpowszechniony z niewielkimi zmianami w sztuce Europy za pośrednictwem ryciny Lucasa Vostermana z 1620 roku. Obraz czulicki bardziej nawet nawiązuje do ryciny Vostermana, niż obrazu Rubensa. Inne liczne przykłady odwzorowania tejże ryciny w sztuce polskiej znane są z kościołów: Świętej Trójcy w Chełmnie (połowa XVIII wieku), Bernardynów w Leżajsku, w Krotoszynie, Chełmży, Dąbczy, Jarosławiu i wielu innych. Obraz w Czulicach wyróżnia się żywą gestykulacją postaci, mało starannym rysunkiem, w niektórych partiach sumarycznym wręcz oddaniem form, co jednak może być wynikiem późniejszych przemalówek. Martwe ciało Chrystusa tworzy ośrodek kompozycji, a wszystkie zgromadzone osoby formułują wokół niego krąg. Obraz symbolizuje w ten sposób Kościół, który przyjmuje Eucharystyczne Ciało Chrystusa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły; na powierzchni płótna widoczne liczne pęknięcia i ubytki warstwy malarskiej. W wielu miejscach farba jest złuszczona. Obraz jest mocno zabrudzony i przemalowany po formie.

Streszczenie

Obraz przedstawiający Zdjęcie z krzyża można datować na XVIII wiek. Kompozycyjnie stanowi przykład inspiracji dziełem barokowego malarza Petera Paula Rubensa z lat 1611-1614, jednak z drobnymi zmianami, bowiem bezpośrednio nawiązuje do ryciny Lucasa Vostermana z 1620 roku, szeroko rozpowszechnionej w sztuce Europy.

Bibliografia