Trójca Święta / Najświętszy Sakrament

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Wieprz
Miejscowość
Nidek
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
Kościół
Św. Szymona i św. Judy Tadeusza
Miejsce przechowywania
plebania
Identyfikator
DZIELO/24423
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na desce, techniki snycerskie
Wymiary podstawowe
szerokość – 87 cm
wysokość – 121 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 70 cm
Wymiar podstawy – 14 x 87,5 x 20,5 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Feretron sprawiono w drugiej połowie XVIII wieku dla uświetnienia procesji parafialnych.

Opis

Feretron utworzono z prostopadłościennej podstawy w formie wydłużonego postumentu z otworami przeznaczonymi na drążki do noszenia oraz czworobocznego obramienia dekorowanego z trzech stron pierwotnie złoconą, ażurową wicią stylizowanego akantu z kwiatami. Na zwieńczeniu w owalu wyobrażona na awersie monogram maryjny a na rewersie chrystogram "IHS". Dwustronne pole obrazowe uzyskało kształt stojącego prostokąta. Na rewersie w pole feretronu wpisano prostokątną, profilowaną ramą zakończoną u góry nadwieszonym łukiem odcinkowym z uskokiem, którą flankują dwa grzebienie rocaillowe. W polu ramy ukazano Trójcę Przenajświętszą. Frontalnie ujęty Bóg Ojciec został wyobrażony z prawej strony kompozycji jako siwobrody starzec o bujnych siwych włosach. W prawej ręce trzyma złote berło, lewą zaś odsuwa od siebie. Jego obie stopy opierają się na umieszczonym po środku globie ziemskim. Twarz Boga Ojca charakteryzuje jasna karnacja, szeroko otwarte oczy, wydatny nos i usta. Obok Boga Ojca z lewej strony siedzi Chrystus, który obie nogi wspiera na globie. Zbawiciel trzymający oburącz drewniany krzyż oparty o swoje lewe ramię został przedstawiony w trzech czwartych w prawo. Jest to dojrzały mężczyzna o pociągłej twarzy okolonej brązowymi, długimi włosami spływającymi na ramiona oraz krótką brodą. Ma jasną karnację, prosty nos i wydatne usta. Nagi tors okrywa w partii bioder rozwiany, bladoszkarłatny płaszcz odsłaniający prawą stopę. Na dłoniach i stopach widoczne są rany po gwoździach. Głowę Jezusa otacza świetlisty nimb. Powyżej obu postaci unosi się gołębica Ducha Świętego w promienistym otoku. Obraz na rewersie został ujęty profilowaną, prostokątną ramą. W centrum kompozycji na ochrowym tle na architektonicznym tronie wystawienia, utworzonym z odcinka wklęsłego belkowania wspartego na dwóch spływach wolutowych, przechodzących w dwa flankujące go cokoły ukazano wspartą na trzech uskrzydlonych główkach anielskich promienistą monstrancję z hostią. Monstrancja zwieńczona zamkniętą koroną została namalowana na jaśniejącym tle otoczonym obłokami z promieniami. W jej centrum na hostii umieszczono chrystogram "IHS". Po bokach tronu na cokołach klęczą dwa nagie uskrzydlone aniołki.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienia unoszącej się na obłokach Trójcy Świętej były częstym tematem zarówno dekoracji sklepień, ja również zwieńczeń zwłaszcza głównych nastaw ołtarzowych, co można zauważyć np. w zwieńczeniu ołtarza głównego z pracowni Waeissmanów z Frydka z 1724 roku w Żywcu. Także w epoce baroku chętnie ukazywano triumf Eucharystii za pomocą monstrancji w otoczeniu aniołów lub świętych, co przedstawia np. jedna z obrazów z cyklu "Siedmiu świętych ucieczek" autorstwa Ludwika Antona Brygierskiego (zm. 1737) w kościele św. Rocha w Zamarskach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Widoczne są ubytki ornamentyki obramień, drewno zniszczone przez drewnojady i spudrowanie. Pole obrazowe jest pęknięte ze sporymi odpryskami polichromii ramy oraz malatury obrazów. Powierzchnia jest bardzo mocno zabrudzona.

Literatura

Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3, Powiat Żywiecki. Województwo krakowskie, opr. J. Szablowski, Warszawa 1948, s. 238, il. 217;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Województwo katowickie, z. 3, Miasto Cieszyn i powiat cieszyński, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1974, s. 132, il. 156;
W. Braunfels, Dreifaltigkeit, [w] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, Allgemeine Ikonographie A-E, Hrgs. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 525-537;
E. Kirschbaum, Monstranz, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 3, Allgemeine Ikonographie L-R, Hrsg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 281-282.

Streszczenie

Feretron sprawiono w drugiej połowie XVIII wieku dla uświetnienia procesji parafialnych. Na awersie przedstawiono Trójcę Świętą, a na rewersie Najświętszy Sakrament.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Trójca Święta / Najświętszy Sakrament", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/trojca-swieta-najswietszy-sakrament

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności