Tabernakulum

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Pcim
Miejscowość
Trzebunia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Parafia Św. Marii Magdaleny
Tagi
tabernakulum tron wystawienia
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/23549
Kategoria
tabernakulum
Ilość
1
Czas powstania
XVIII/XIX wiek
Technika i materiał
drewno, techniki snycerskie i rzeźbiarskie, złocenie, srebrzenie; metal
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Tabernakulum o rozbudowanej, dwustrefowej strukturze, na planie wklęsło-wypukłym. Dolna kondygnacja niższa, z wypukłymi drzwiczkami pośrodku, górna z ulokowanym nad nimi tronem wystawienia w formie wnęki zamkniętej łukiem półkolistym. Każdą kondygnację wieńczy belkowanie – w dolnej partii fryz i gzyms, w górnej pełne z impostami i silnie wysuniętym gzymsem – wyłamane na osiach ułożonych skośnie, smukłych kolumienek korynckich. W zwieńczeniu niewielka kopuła, na której ustawiona jest rzeźba baranka spoczywającego na zamkniętej księdze, na tle obłoków i glorii. Na drzwiczkach tabernakulum znajduje się płaskorzeźbione przedstawienie Chrystusa siedzącego za stołem, przed chlebem i kielichem, między ustawionymi symetrycznie świecznikami. W niszę powyżej wstawiono postument dekorowany podwieszoną wstęgą oraz wieniec z owoców i kwiatów przewiązany wstęgami o karbowanych końcach opadających ku dołowi. Na fragmentach architrawu palmety, na kopule girlanda z pąków róż. Całość struktury złocona i srebrzona.

Zarys problematyki artystycznej

Tabernakulum (z łac. namiot, szałas) to niewielka, ozdobna, zamykana szafka służąca do przechowywania hostii i komunikantów. Zgodnie z przepisami liturgicznymi powinna być szczelnie zamknięta i nie wolno w niej umieszczać niczego innego. W dzień i w nocy musi palić się przed nią lampa wieczna. Tabernakulum przykrywa się konopeum – białym lub w odpowiadającym kolorowi liturgicznemu danego dnia fragmentem tkaniny, który ma je osłaniać. W tym przypadku z tabernakulum połączony jest tron do wystawienia monstrancji (a poza okresem wystawiania – krzyża).
Warto zauważyć, że tabernakulum trzebuńskie charakteryzuje się rozbudowaną, późnobarokową formą – ustawione skośnie kolumny obu kondygnacji podtrzymują belkowanie wyłamane na ich osiach, a centralną, wydłużoną niszę wieńczy kopułka. Struktura została uzupełniona o elementy klasycystyczne takie jak wypełniający niszę wieniec utworzony w owoców i kwiatów i znajdujący się pod nim postument dekorowany podpiętą wstęgą czy znajdujące się w strefie belkowania liście czy palmety.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki, spękania i zabrudzenie powierzchni.

Streszczenie

Późnobarokowe tabernakulum trzebuńskiego kościoła powstało z pewnością później niż sam ołtarz – w XVIII/XIX wieku – i zostało uzupełnione o elementy należące do repertuaru sztuki klasycystycznej.

Bibliografia

Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959
"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Tabernakulum", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/tabernakulum-5

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności