Świętej Anny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Wieprz
Miejscowość
Wieprz
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Wszystkich Świętych
Kościół
Wszystkich Świętych
Miejsce przechowywania
nawa północna
Identyfikator
DZIELO/24671
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
ołtarz boczny lewy
Ilość
1
Czas powstania
1909 rok
Fundator
Polonia z Wieprza mieszkająca w Stanach Zjednoczonych, członkowie Bractwa św. Anny w Wieprzu
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Krosno, Tyrol?
Technika i materiał
drewno dębowe, kamień, techniki snycerskie, złocenie i srebrzenie, polichromowanie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz w stylistyce ołtarza głównego powstał w 1909 roku z fundacji Polonii amerykańskiej, członków Bractwa św. Anny oraz dzięki składkom parafian. Architektoniczną strukturę wykonał snycerz Andrzej Zamek z Krosna, zaś rzeźby św. Elżbiety i św. Zachariasza zapewne sprowadzono z Tyrolu. Rok wcześniej powstał znajdujący się w zwieńczeniu obraz z przedstawieniem św. Archanioła Rafała towarzyszącego Tobiaszowi. W ołtarzu umieszczono na zasuwach dodatkowe dwa wizerunki z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz św. Józefa.

Opis

Trójosiowy ołtarz przyścienny uzyskał formę architektonicznej nastawy jednokondygnacyjnej ze zwieńczeniem. Sarkofagowy stipes ołtarzowy wsparto na profilowanym cokole, wieńcząc go gzymsem. Wspiera on drewnianą mensę z portatylem. Ołtarz ustawiono na podeście z dwoma gradusami. Retabulum zostało zaopatrzone w wysoki, drewniany cokół zwieńczony dekoracyjną listwą z motywami roślinno-kwiatowymi. Na cokole ustawiono trójosiową predellę. Jej środkową część wydzielono za pomocą wysokich, fazowanych postumentów, pomiędzy którymi znalazła się płycina z połączonymi ze sobą dwiema arkadami, których łuki przechodzą na profilowany wspornik ozdobiony ornamentem roślinno-kwiatowym. Płaskorzeźbiony ornament roślinno-kwiatowy poprowadzono także w świetle arkady. Po bokach widoczne są dwie kolejne, półkoliste arkady z podłuczami wypełnionymi arkaturą o czerwonych polach z płaskorzeźbionym ornamentem kwiatowo-roślinnym. W kondygnacji na osi środkowej usytuowano półkolistą arkadę ze zdwojonymi archiwoltami, wspartymi na podwójnych półkolumnach, o prostych bazach i kapitelach z motywem roślinnym. Arkadę flankują postumenty z półkoliście zamkniętymi płycinami o zielonych polach, wypełnionych płaskorzeźbionymi, skrzydlatymi główkami aniołków i motywami roślinnymi. Ponad gzymsem znalazły się półkoliste muszle. Arkadę zdobi biegnący po zewnętrznej ornament utworzony ze stylizowanych liści oraz szyszek, przedzielony na osi krzyżem. We wnętrz arkady umieszczono obraz w kształcie prostokąta zakończony półkoliście z przedstawieniem św. Anny Samotrzeć, dekorowany sukienką wotywną, nałożoną na aksamitne tło. Obraz zasłaniają dwie zasuwy z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Józefa. Poniżej obrazu widoczny jest parapet cokołu wprowadzonego w dolnej części arkady. Arkadę wieńczy belkowanie wyłamane na osi w formie nadwieszonego trójkąta, wsparte na dwóch postumentach. Szczyt dekoruje ornament roślinny z motywem kół oraz ćwierci półkolistych muszli i stylizowany neogotycki kwiaton. Postumenty, wypełnione zaślepionym maswerkiem, ponad gzymsem przechodzą w dwie czworoboczne fiale, zakończone ostrosłupowym zwieńczeniem dekorowanym żabkami i kwiatonami, przechodzącymi w krzyże o trójlistnie zakończonych ramionach. W dolnych częściach fial usytuowano wycinane, trójlistne, zielone płyciny z motywem koniczyny przechodzące w listewki zakończone trójlistnie. Pomiędzy fialami wypiętrzono zwieńczenie utworzone z ostrołukowej arkady wspartej na zdwojonych półkolumnach. Na szczycie arkady umieszczono stylizowany neogotycki kwiaton, a po bokach płaskorzeźbione ornamenty kwiatowo-roślinne. Pod arkadą w polu zwieńczenia umieszczono prostokątny obraz zamknięty półkoliście z przedstawieniem Archanioła Rafała i Tobiasza. W osiach bocznych retabulum na poziomie kondygnacji znalazły się dwie wnęki arkadowe wsparte na kolumnach o roślinnych kapitelach i prostych bazach, umieszczonych na niskich cokołach. Całość została wsparta na cokoliku dekorowanym ornamentem roślinnym. Półkoliste arkady wypełniono pseudogotyckim maswerkiem. We wnękach ustawiono pełnoplastyczne rzeźby św. Zachariasza i św. Elżbiety. Powyżej usytuowano dekoracyjne zwieńczenie nawiązujące do pseudogotyckich fial z trzema sterczynami.

Zarys problematyki artystycznej

Niezwykle dekoracyjny ołtarz boczny św. Anny w Wieprzu, powiązany stylistyczne z nastawą ołtarza głównego, stanowi przykład retabulum wykonanego dwuczęściowo. Najpierw w oparciu o wzorniki wykorzystujące stylistykę romańsko-gotycką z elementami historycyzmu wykonano stolarkę oraz detale ornamentalne ołtarza w pracowni Andrzeja Zemka w Krośnie, po czym w drugim etapie do retabulum ustawionego na miejscu wstawiono obraz św. Anny przeniesiony ze starego kościoła, namalowany wizerunek Archanioła Rafała z Tobiaszem w zwieńczeniu z 1908 roku oraz dwie rzeźby św. Zachariasza i św. Elżbiety sprowadzone zapewne z Tyrolu. Ten sam proces powstawiania nastawy można zaobserwować w niedalekim Osieku, gdzie do nowego kościoła ołtarz główny i boczne wykonał Stanisław Jarząbek z Kęt, a figury sprowadzono z pracowni tyrolskich, czy też od ludowego rzeźbiarza Śleziaka z Milówki. Podobnie nastawy z tego czasu można wskazać np. w Kozach, Wilkowicach, Hecznarowicach, wspomnianym Osieku lub w Szaflarach na Podhalu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnia konserwacja została przeprowadzona na początku XX wieku.

Literatura

Z dziejów parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach, red. T. Borutka, Kraków 1998, s. 411;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 16-18;
Sz. Tracz, Kościół parafialny św. Andrzeja w Szaflarach, Szaflary 2012, s. 30-31;
Z dziejów Hecznarowic, red. A. Barciak, B. Nycz, Hecznarowice 2015, s. 197;
S. Klajman, Pod opieką Wszystkich Świętych, Wieprz 2018, s. 163-164.

Streszczenie

Ołtarz w stylistyce ołtarza głównego powstał w 1909 roku z fundacji Polonii amerykańskiej, członków Bractwa św. Anny oraz dzięki składkom parafian. Architektoniczną strukturę wykonał snycerz Andrzej Zamek z Krosna, zaś rzeźby św. Elżbiety i św. Zachariasza zapewne sprowadzono z Tyrolu. Rok wcześniej powstał znajdujący się w zwieńczeniu obraz z przedstawieniem św. Archanioła Rafała towarzyszącego Tobiaszowi. W ołtarzu umieszczono na zasuwach dodatkowe dwa wizerunki z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz św. Józefa.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Świętej Anny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/swietej-anny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności