Procesja pokutna św. Karola Boromeusza w Mediolanie

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Osiek
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Identyfikator
DZIELO/13153
Kategoria
obraz
Dookreślenie zabytku
obraz w predelli bocznego ołtarza południowego
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na desce
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Predella stanowi integralną część siedemnastowiecznego ołtarza bocznego św. Karola Boromeusza, przeniesionego w latach siedemdziesiątych XX wieku z kaplicy osieckiego pałacu do drewnianego kościoła św. Andrzeja Apostoła w Osieku. Retabulum ustawiono na ołtarzu Krzyża Świętego przy południowej ścianie łuku tęczowego, gdzie do tego czasu znajdowało się pełniące rolę nastawy rzeźbione epitafium Mikołaja i Beaty Porębskich z 1611 roku.

Opis

Obraz otrzymał kształt wydłużonego, wąskiego prostokąta o krótszych bokach zakończonych półkoliście. Scena w predelli przedstawia procesję pokutną św. Karola Boromeusza prowadzoną w Mediolanie podczas zarazy dżumy. Na pierwszym planie, po prawej stronie kompozycji przedstawiono postać św. Karola Boromeusza niosącego krzyż. Idący boso święty został ukazany z profilu. Ubrany jest w purpurową sutannę kardynalską i mucet oraz białą komżę, z powrozem na szyi. Jego twarz okala krótki zarost, a na głowie widać tonsurę. Za nim widoczna jest grupa modlących się wiernych w mieszczańskich strojach z XVII wieku. Mężczyźni ubrani są w kaftany z białymi kryzami i bufiaste spodnie oraz buty z wysokimi cholewami, zaś kobiety w długie, różnokolorowe suknie z wywiniętymi sztywno stojącymi kołnierzami. Przed świętym widać pięciu stojących przed nim i zwróconych do niego twarzami duchownych ubranych w sutanny i długie komże z szerokimi rękawami, trzymających zapalone świece w ręce. Jeden z nich ma narzuconą na ramiona almucję. Za nimi widać innych duchownych w komżach i sutannach zmierzających procesjonalnie w lewo za niesionymi na przedzie chorągwiami procesyjnymi do miejskiej bramy. Także i tu jeden z nich dodatkowo ubrany jest w almucję. W lewym dolnym rogu przedstawienia ukazano do pasa czterech starszych mężczyzn z odkrytymi głowami, zwróconych w stronę świętego, ubranych w szlacheckie stroje o siedemnastowiecznym kroju. Tło dla całego przedstawienia stanowi prosta zabudowa architektoniczna sugerująca krajobraz miejski. Kolorystyka została oparta na chłodnej gamie barwnej.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz w predelli osieckiego ołtarza ilustruje jedno z charakterystycznych działań mediolańskiego arcybiskupa, jakim było organizowanie wielkich ceremonii religijnych. Ich zadaniem było gromadzenie tłumów wiernych i budzenie pobożnych emocji za pomocą parateatralnych działań. Szczególne miejsce zajmowały procesje pokutne organizowane w Mediolanie w czasie trwania dżumy, w których św. Karol Boromeusz szedł boso ze sznurem na szyi, niosąc drewniany krzyż. Do takiego wydarzenia odwołuje się predella w Osieku, autorstwa przeciętnego malarza wywodzącego się z lokalnego środowiska. Jej kompozycja, podobnie jak i dwa pozostałe obrazy w ołtarzu, została zaczerpnięta z grafik ilustrujących to wydarzenie inspirowanych pierwszymi cyklami malarskimi. W tym miejscu można odwołać się do malowidła Giovanniego Battisty della Rovere zwanego Fiammenghino „Procesja pokutna Karola Boromeusza z relikwią Świętego Gwoździa” z 1602 roku w katedrze w Mediolanie. Ukazano na nim św. Karola kroczącego z dużym krzyżem niesionym przed sobą pod baldachimem procesyjnym w otoczeniu duchownych i świeckich oraz chorych na pierwszym planie. Kompozycja z Osieka jest bardziej zbliżona do późniejszej sceny ilustrującej to samo wydarzenie na zachodniej ścianie szczytowej w dawnej kaplicy seminaryjnej św. Karola Boromeusza w Łowiczu. Powstałe z fundacji prymasa Michała Radziejowskiego malowidło wchodzi w cykl będący dziełem Michelangela Palloniego z około 1695-1701. Arcybiskup Mediolanu przedstawiony został tam boso, z zawieszonym na szyi sznurem, uginając się pod ciężarem niesionego na ramionach drewnianego krzyża pokutnego w otoczeniu duchownych i świeckich. W znaczeniu ideowym przedstawienie procesji pokutnej miało za zadanie wzbudzać refleksję na temat pokory oraz mocy silnej wiary, która powinna charakteryzować każdego wierzącego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki i spękania warstwy malarskiej oraz widoczne przebarwienia.

Literatura

K. Smith, F. Tschochner, Karl Borromäus, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, bd. 7, Ikonographie der Helligen. Innozenz bis Melchisedech, hrsg. W. Brauffels, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 274-275;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 8;
R. Kawecki, Kardynał Michał Stefan Radziejowski 1645-1705, [w:] Święto baroku. Sztuka w służbie prymasa Michała Stefana Radziejowskiego (1645-1705), red. J. Żmudziński, J. Chrościcki, R. Kawecki, Warszawa 2009, s. 36, il. s. 36;
P. Krasny, Święty Karol Boromeusz a sztuka, [w:] Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach, red. P. Krasny, M. Kurzej, Kraków 2013, s. 23, il. 8;
M. Hankus, Życie i chwała niebieska św. Karola Boromeusza w malowidłach Michelangela Palloniego w kaplicy seminaryjnej w Łowiczu [w:] Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach, red. P. Krasny, M. Kurzej, Kraków 2013, s. 104, il. 2, 4;

Streszczenie

Obraz z pokutną procesją św. Karola Boromeusza stanowi predellę siedemnastowiecznego ołtarza bocznego św. Karola Boromeusza. Dzieło anonimowego malarza, wywodzącego się lokalnego środowiska, ilustruje jedno z charakterystycznych działań mediolańskiego arcybiskupa, jakim było organizowanie wielkich ceremonii religijnych. Ich zadaniem było gromadzenie tłumów wiernych i budzenie pobożnych emocji za pomocą parateatralnych działań. Jej kompozycja, podobnie jak i dwa pozostałe obrazy w ołtarzu, została zaczerpnięta z grafik ilustrujących to wydarzenie inspirowanych pierwszymi cyklami malarskimi.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Procesja pokutna św. Karola Boromeusza w Mediolanie", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/procesja-pokutna-sw-karola-boromeusza-w-mediolanie

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności