Pietà

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Gruszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Rozesłania Świętych Apostołów
Miejsce przechowywania
nawa główna, ściana południowa
Identyfikator
DZIELO/14003
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 124 cm
wysokość – 187 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 167 cm
Szerokość bez ramy – 108 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty profilowaną, złoconą ramą zawiera przedstawienie typu Pietà. Siedząca w ujęciu na wprost Maria, ubrana jest w czerwoną suknię i niebieski płaszcz. Przechyloną na prawe ramię głowę osłania opadająca na klatkę piersiową i lewe ramię biała chusta. Owalną twarz, o pociągłych, wyrazistych rysach, z półprzymkniętymi oczami, charakteryzuje wyraz smutku i cierpienia. Głowę okala świetlisty nimb, klatkę piersiową przebija miecz. Maria prawą ręką podtrzymuje na białym całunie ciało martwego Jezusa wsparte na jej nogach. Charakteryzuje je stosunkowo wydatna, sumarycznie opracowana muskulatura. Bezwładna głowa Jezusa opada na jego lewy bark. Opuszczone w dół ręce rozłożone są szeroko w ramionach, z czego lewa wsparta jest na nodze Marii i podtrzymywana jej lewą dłonią. Tors zwrócony jest częściowo w trzech czwartych w lewo, nogi w prawo, z czego prawa jest zgięta w kolanie. Z rany w prawym boku Jezusa wypływa strużka krwi, plamiąc związane na biodrach, krótkie, białe perizonium. U stóp postaci, w prawym, dolnym rogu kompozycji leży cierniowa korona i dwa gwoździe. Tło stanowi surowy pejzaż górski utrzymany w brązowej kolorystyce. W głębi, po lewej stronie widoczne jest wzgórze Golgoty z trzema krzyżami.

Zarys problematyki artystycznej

Pobieżnie przedstawiony w ewangelicznych opisach Męki Pańskiej przebieg pogrzebu Jezusa został rozwinięty w średniowiecznych medytacjach pasyjnych oraz rozważaniach, w których za kluczową postać owych wydarzeń uznano Matkę Boską. Wątek opłakującej martwego Jezusa Marii wiąże się z ideą „compassio” (współcierpienie) i „coredemptio” (współodkupienie). Kontemplacja tych tajemnic miała na celu także rozbudzenie podobnych odczuć w wiernych. Współuczestnictwo Marii w dziele zbawienia obrazuje przeszywający jej serce miecz boleści, nawiązujący do proroctwa Symeona: „A twoją duszę miecz przeniknie” (Łk 2,35). Podtrzymywane przez Marię, wyeksponowane w geście prezentacji utrzymane w jasnej tonacji barwnej ciało Jezusa wskazuje także na eucharystyczny wymiar złożonej na krzyżu ofiary.
Kompozycję obrazu charakteryzują pewne podobieństwa do „Piety” (około 1565-1570) El Greca, czołowego reprezentanta doby manieryzmu, gdzie ukazanej pośrodku pola obrazowego Marii podtrzymującej w frontalnym układzie ciało Jezusa, towarzyszą wspomagające ją postaci św. Jana Ewangelisty i św. Marii Magdaleny. Inspirację dla malarza stanowiła rzeźbiona „Pietà” zwana florencką (1547-1553) autorstwa Michała Anioła. W nieco późniejszym płótnie (około 1600) naśladowcy El Greca wspomniane postaci zostały pominięte, zaś układ sylwetki Jezusa nieco zmieniony poprzez wysunięcie i zwrócenie w lewo niemal wyprostowanych nóg. Mimo widocznych modyfikacji punktem wspólnym pozostaje układ rozpostartych na boki rąk oraz wydatne pochylenie zwróconej w prawo głowy Jezusa. Podobieństwem dla wszystkich kompozycji pozostaje także skalisty pejzaż stanowiący tło z widocznym w dali wzgórzem Golgoty.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, drobne ubytki warstwy polichromii, delikatne pofalowania płótna.

Literatura

Dziubecki Tomasz, Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce, Warszawa 1996, s. 101-106.

Streszczenie

Obraz przedstawiający Marię opłakującą martwego Jezusa stanowi interesujące nawiązanie do zachodnioeuropejskiej sztuki XVI wieku.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Pietà", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/pieta-20

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności