Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Inwałd
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
południowo-zachodni narożnik transeptu
Identyfikator
DZIELO/13495
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
po połowie XVIII wieku
Technika i materiał
cegła, stiuk rzeźbiony, marmoryzowany, złocony, srebrzony
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał zapewne po połowie XVIII wieku, kiedy tworzono wystrój nowo wybudowanego kościoła parafialnego.

Opis

Nastawa ołtarza jest stiukowa, architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, o wklęsłym licu, ze zwieńczeniem oraz osadzona na wysokim cokole. Ołtarz jest drewniany, sarkofagowy z drewnianą, silnie wysuniętą, drewnianą mensą. Retabulum ujęte jest parą zdwojonych pilastrów o trzonach dekorowanych konsolkami i kampanulami na froncie, dźwigających przerwane belkowanie. W polu środkowym umieszczono obraz św. Franciszka ujęty profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nadwieszonym z uskokiem i uszakami po bokach, wklęsłego u spodu. Poniżej obrazu znajduje się płycina ujęta spływami wolutowymi, zamknięta fragmentem gzymsu w formie łuku odcinkowego. W jej polu jest kartusz o fantazyjnym wykroju. Zwieńczenie ujęto parą spływów wolutowych i zamknięto fragmentem wklęsło-wypukłego gzymsu, na którym jest krzyż na kuli. Na końcach spływów wolutowych znajduje się para siedzących putt.
Pole zwieńczenia wypełniają płaskorzeźbione obłoki z uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz ukazana na ich tle promienista gloria, po środku której znajduje się krzyż, kotwica, serce i wieniec laurowy (symbole Wiary, Nadziei i Miłości). Struktura retabulum jest marmoryzowana w kolorze szaro-brązowym i ciemnoszarym, ze złoconymi i srebrzonymi detalami.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny poświęcony św. Franciszkowi z Asyżu wraz z ołtarzem głównym stanowi zwarty zespół retabulów wykonanych w tym samym warsztacie. Z uwagi na brak dotychczas przeprowadzonych badań historyczno-artystycznych wyposażenia inwałdzkiego kościoła pojawiają się trudności w określeniu artysty bądź warsztatu odpowiedzialnego za jego wykonanie. Według informacji zawartych w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” zespół ołtarzy należy datować na około połowę XVIII wieku. Pobieżna analiza ołtarza głównego, z jego nietypowym elementem, jakim jest motyw paludamentu oraz materiał, w jakim modelowano strukturę (stiuk), jak i cechy stylowe rzeźb ujmujących boki ołtarza głównego, pozwalają wysunąć przypuszczenie, iż jest to dzieło powstałe pod wpływem osiemnastowiecznego krakowskiego warsztatu rzeźbiarza Wojciecha Rojowskiego (zm. po 1778). Jego twórczość, w świetle przeprowadzonych badań, pozostawała pod wpływem nurtu wiedeńsko-morawskiego. Wspomniany przy charakterystyce inwałdzkiego ołtarza głównego nagrobek Jana Aleksandra Lipskiego (1746) w kaplicy Lipskich w katedrze wawelskiej autorstwa Rojowskiego, z omawianym ołtarzem bocznym łączy podobny sposób modelowania sylwetek putt. Cechują się one stosunkowo swobodnym upozowaniem i dość dobrym opracowaniem anatomii. Pewne podobieństwa w obydwu przypadkach wykazują także fizjonomie pełnych, zaokrąglonych twarzy o niewielkich, zadartych nosach i rozchylonych ustach. W kontekście wykorzystanego materiału należy nadmienić, iż stiuk stanowił charakterystyczny dla owego warsztatu surowiec, z jakiego wykonywano znaczną część zleceń, sam zaś artysta uważany był za wiodącego w tym względzie ówczesnego twórcę krakowskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Dettloff Anna, Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. : twórcy, nurty i tendencje, Kraków 2013, s. 94-96.

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, Warszawa 1953, s. 466-467.

Streszczenie

Stiukowe retabulum ołtarza bocznego poświęconego św. Franciszkowi z Asyżu w kościele parafialnym w Inwałdzie wraz z nastawą ołtarza głównego stanowi przykład osiemnastowiecznej plastyki późnobarokowej pozostającej najprawdopodobniej pod wpływem pracowni rzeźbiarskiej Wojciecha Rojowskiego.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-171

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności