Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w 1827 roku, poświęcenie miało zapewne miejsce 5 listopada, sumptem Wojciecha i Agnieszki z Łopatów Mrówczyńskich. Początkowo był poświęcony św. Wojciechowi, jednak umieszczono w nim, pochodzący z poprzedniego ołtarza, wizerunek Matki Boskiej Różańcowej, natomiast obraz świętego funkcjonował jako zasuwa. Po odnowieniu za probostwa księdza Edwarda Baniaka malowidło zostało umieszczone w hallu plebani. Ołtarz Matki Boskiej Różańcowej poddano pracom konserwatorskim w 1920 roku.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy, ze zwieńczeniem. Ołtarz drewniany, sarkofagowy, z dostawionym prostokątnym, drewnianym antepedium. Pole antepedium zdobione dekoracją polichromowaną na błękitnym tle, z formą kartusza z monogramem maryjnym pośrodku, ujętym ornamentyką akantową oraz parą aniołków. Retabulum na zdwojonym cokole o zryzalitowanych, lekko ukośnie ustawionych bokach, ujęte dwoma parami pilastrów i parą kolumn korynckich o żłobkowanych trzonach, wspierających wyłamujące się ponad nimi, przerwane w partii architrawu i fryzu belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta ujętego po bokach parą spływów wolutowych, zamknięte parą przeciwstawnie ustawionych, stykających się wolut. Szczyt w formie okrągłej, ażurowej, promienistej glorii z monogramem maryjnym. Zwieńczenie flankowane przerwanym wolutowym przyczółkiem oraz parą wazonów. Pola boczne cokołu retabulum zdobione motywem wydłużonych rozet. W polu środkowym trójdzielna płycina w kształcie leżącego prostokąta, z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej oraz napisem „MATKO MIŁO/SIERDZIA / PRZYJMIJ / NASZE / CIERPIENIA / 1994 / + BŁOGO/SŁAWIENI / MIŁO/SIERNI”. Retabulum ujęte parą ażurowych, akantowych uszaków z wplecionym motywem liści laurowych. W dolnej partii środkowej części retabulum płycina o fantazyjnym wykroju z inskrypcją „Fondatorowie Ułtarza / Woyciech y Agniszka z Łopatów Mrowczeńscy / dnia 5go Listopada 1827”. W górnej części zamknięta korona z podwieszoną parą wolut w formie stylizowanej wici roślinnej. W dolnej partii wnęki retabulum wazon z wolutowo kształtującymi się wiciami akantowymi, u góry motyw lambrekinu. Części fryzu retabulum zdobione rozetami. W partii gzymsu ornament kostkowy. Spływy wolutowe zwieńczenia zdobione grzebieniem rocaille'owym oraz gałązką laurową. W górnej partii zwieńczenia motyw dwóch gałązek różanych. Całość flankowana parą wazonów z kwiatem lilii. Pole środkowe w formie wnęki w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wycinkowym uskokowym, nadwieszonym, ujęte profilowaną złoconą i srebrzoną ramą. Wewnątrz obraz Matki Boskiej Szkaplerznej. W zwieńczeniu pole w kształcie trapezu o wklęsłych ramionach i podstawie, zamkniętego łukiem kotarowym, ujęte profilowaną, srebrzoną ramą. Wewnątrz obraz św. Agnieszki. Na przerwanym przyczółku para klęczących aniołków.
Struktura polichromowana w odcieniu ciemnego turkusu. Detal architektoniczny i ornamentyka złocone oraz srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura ołtarza bocznego Matki Boskiej Różańcowej stanowi przykład wpływów zdynamizowanego nurtu w małopolskiej rzeźbie ołtarzowej drugiej połowy XVIII wieku, którego protagonistami byli Baltazar Fontana oraz pozostający pod jego wpływem Antoni Frączkiewicz. Nurt frączkiewiczowski w rzeźbie małopolskiej jest zjawiskiem długotrwałym (sięga nawet początku XIX wieku) i znajdującym stosunkowo szerokie oddziaływanie. Wykształcił się on w lokalnym środowisku i pozostaje dla niego charakterystyczny. Zaanektowany został przez rzeźbiarzy kształcących się na miejscu, nieulegających wpływom innych warsztatów – stąd widoczne, postępujące z czasem uproszczenia oraz prowincjonalizacja. Pozbawioną rzeźb strukturę ołtarzową charakteryzują motyw stykających się wolut w zwieńczeniu oraz układ i sposób opracowania detalu architektonicznego ze skośnie ustawionymi cokołami kolumn wspierających przerwany przyczółek.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

Ołtarz boczny Matki Boskiej Różańcowej w kościele parafialnym w Myślenicach powstał w 1827 roku jako fundacja Wojciecha i Agnieszki Mrówczyńskich. Struktura retabulum wykazuje późne wpływy twórczości Antoniego Frączkiewicza.

Bibliografia