Matka Boska Śnieżna
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Michałowice
Miejscowość
Raciborowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kraków Prądnik
Parafia
Św. Małgorzaty
Miejsce przechowywania
lewy ołtarz boczny
Identyfikator
DZIELO/05930
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza ćwierć XVII wieku (przed 1626 rokiem)
Technika i materiał
olej na płótnie, stop metali, techniki złotnicze, srebrzenie, złocenie, kamienie jubilerskie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Dzieje zabytku
Obraz miał zostać przywieziony z Rzymu przez proboszcza Hannibala Orgasa w 1626 roku razem z sukienką, na co wskazuje zapis w księdze założenia Bractwa Różańcowego. Dzieło zostało wymienione w aktach wizytacji kościoła w Raciborowicach w 1629 roku w ołtarzu bocznym („B. Maria Virginis Roma depicta”). Obecna sukienka pochodzi z 1836 roku.
Opis
Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, ujęty profilowaną, złoconą ramą dekorowaną u szczytu rocaille'em. Partie ciała postaci malowane, ubiór zakryty srebrzonymi sukienkami dekorowanymi trybowanym wzorem roślinnym. W centrum półpostać Matki Boskiej zwróconej delikatnie w lewo, podtrzymującej na lewym ramieniu Dzieciątko, ze skrzyżowanymi dłońmi, trzymającymi chustkę. Twarz ma pociągłą, o trójkątnie zarysowanej brodzie oraz silnie podkreślonych światłocieniem liniach łuków brwiowych i nosa, o migdałowatych oczach, prostym nosie i niewielkich, pełnych ustach. Ubrana jest w maforion narzucony na głowę i ramiona, na prawym barku ma kameryzowaną gwiazdę. Wokół szyi ma trzy sznury korali. Dzieciątko siedzi na ramieniu Matki, zwrócone w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową. W lewej ręce trzyma przy boku księgę, prawą wyciąga w geście błogosławieństwa. Twarz ma pełną, o trójkątnej linii brody, oczach zwróconych ku górze, prostym nosie i pełnych ustach; okoloną krótkimi, silnie kręconymi włosami. Ubrane jest w luźną tunikę, na stopach ma sandały. Na głowach obu postaci nałożone metalowe, złocone i kameryzowane korony zamknięte, wokół nich metalowe i złocone nimby zamknięte. Tło cieniowane, niebiesko-szare, rozświetlone nad głową Marii.
Zarys problematyki artystycznej
Obraz Matki Boskiej Śnieżnej wzorowany jest na cudownej ikonie Salus Populi Romani znajdującej się w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie. Nazwa tego wizerunku łączy się z legendą, według której w nocy z 3 na 4 sierpnia 352 roku Matka Boska ukazała się we śnie papieżowi Liberiuszowi i patrycjuszowi Janowi, polecając im budowę kościoła jej poświęconego w miejscu, gdzie spadnie śnieg. Następnego dnia śnieg leżał na Eskwilinie, rzymskim wzgórzu, gdzie papież nakazał budowę świątyni Santa Maria Maggiore. Najstarszym wizerunkiem Matki Boskiej czczonym w tej świątyni jest właśnie ikona Salus Populi Romani, z którą łączono wiele cudów. W 590 roku, kiedy ikona była niesiona w procesji, ustała w Rzymie epidemia dżumy, co było powodem nazwania jej Salus Populi Romani – Ocalenie Ludu Rzymskiego. Jej kult rozpowszechniło jednak zwycięstwo z Turkami w bitwie pod Lepanto w 1571 roku przypisywane wstawiennictwu Marii.
Kult Matki Boskiej Śnieżnej krzewili jezuici od końca XVI wieku, którzy pierwsi uzyskali zgodę na umieszczenie obrazów wzorowanych na ikonie w swoich domach. Do Rzeczypospolitej pierwszy wizerunek Matki Boskiej Śnieżnej sprowadzono w 1584 roku do świątyni jezuitów w Jarosławiu. Na przełomie XVI i XVII wieku, jak i później powstało wiele obrazów wzorowanych na rzymskiej ikonie.
W XVII i XVIII wieku w ołtarzach różańcowych bardzo często umieszczano wizerunki Matki Boskiej, których typy ikonograficzne nie wiązały się z różańcowym, ale czczone były jako takowe. Wzorem dla nich wielokrotnie była rzymska ikona Salus Populi Romani, którą od XVI wieku łączono z kultem tej modlitwy. Wpływ na to miała wspomniana wyżej zwycięska bitwa pod Lepanto, której sukces współcześni przypisali procesji różańcowej z obrazem Salus Populi Romani w intencji walczących wojsk chrześcijańskich. Od tego momentu cudowną ikonę połączono z nabożeństwem różańcowym.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Spękania i przetarcia powierzchni malatury, silne zabrudzenia. Przetarcia złoceń i srebrzeń sukienek i koron.
Streszczenie
Obraz miał zostać przywieziony z Rzymu przez proboszcza Hannibala Orgasa w 1626 roku. Obecna sukienka pochodzi z 1836 roku. Obraz Matki Boskiej Śnieżnej wzorowany jest na cudownej ikonie Salus Populi Romani znajdującej się w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie.
Bibliografia
Wyżga Mateusz, "Parafia Raciborowice od XVI do końca XVIII wieku. Studium o społeczności lokalnej", Kraków 2011
Łepkowski Józef, "Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa", Kraków 1863 , s. 41-41
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Filipek Sławomir, "Obraz Matki Bożej Śnieżnej w Tokarni. Studium nad ikonografią „Salus Populi Romani”", Kraków 2017
Kornecki Marian , "Sztuka sakralna", Kraków 1993
"Maryja Orędowniczka Wiernych. Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, t. 2", Warszawa 1987
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Inne dzieła z tego miejsca
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
Ecce Homo; Matka Boska Częstochowska
Chrystus Błogosławiący, Matka Boska z Dzieciątkiem
Matka Boska Karmiąca
Matka Boska Nieustastającej Pomocy
Dwustronny obraz: Matka Boska Różańcowa ze świętymi dominikańskimi oraz św. Piotr i św. Paweł
Ecce Homo; Matka Boska Częstochowska
![Zdjęcie nr 1: Balustrada ganku obiegająca ścianę zachodnią, północną i południową z malowanymi scenami Litanii Loretańskiej umieszczonymi w płycinach o różnorodnych kształtach, przeważnie stojącego prostokąta z modyfikacjami: o ściętych narożach, zamkniętych półkoliście, zamkniętych uszakami lub innych. Poszczególne osie wydzielone są pilastrami hermowymi, wspartymi na bazach i niskich cokołach. Podpory podtrzymują imposty zdobione rombami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. Pod oraz ponad obrazami umieszczone są złocone napisy. Balustrada ujęta jest od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, ozdobionymi kaboszonami i rautami. Struktura jest polichromowana na czarno, pilastry i detale na czerwono, ornamentyka i profilowania złocone oraz srebrzone. Poszczególne sceny opatrzone są napisami:
Na ścianie południowej, od lewej:
1. „S. VIRGO VIRGINVM, OR(A PRO NOBIS)”, „PANNO NAD PANNAMI, MODL(SIĘ ZA NAMI)”
2. „MATTER VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO ŻYJĄCYCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „MATER PVLCHRAE DILECTIONIS, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO JEZVSOWEJ MIŁOSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „MATER SANCTAE SPEI, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO S. NADZIEJI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „MATER HONORIFICATA, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO PRZESŁAWNA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „LIGNVUM VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DRZEWO ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „VENA VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „STRVMIENIV ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „NAVIS INSTITORIS ETC, OR(A PRO NOBIS)”, „OKĘCIE CHLEB ŻŸWŸ NIOSACŸ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „FAVVS DISTILANS, OR(A PRO NOBIS)”, „SŁODKOŚCI PŁŸNACA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „FONS SIGNATVS, OR(A PRO NOBIS)”, „ZDROJV ZAPIECZĘTOWANY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PVTEVS AQVARVM VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „STVDNICO WOD ŻŸWŸCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „TORRENS MELLIS ET BVTYRI, OR(A PRO NOBIS)”, „POTOKV Z MIŁOSCIA CIEKACY: M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „DOMVS SAPIENTIAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DOMIE MADROSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „SPECVLM SINE MACVLA, OR(A PRO NOBIS)”, „ZWIERCIADŁO BEZ ZMAZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie zachodniej, od lewej:
1. „THRONVS SALAMONIC, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON SALOMONA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „MVLIER AMICTA SOLE, OR(A PRO NOBIS)”, „NIEWIASTA W SŁONCE ODZIANA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „PVLCHRA VT LVNA, OR(A PRO NOBIS)”, „PIEKNA JAK KSIEŻYC, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „ELECTA VT SOL, OR(A PRO NOBIS)”, „WYBRANA JAK SŁOŃCE, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „HONORIFICENTIA POPVLI NOSTRI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEDMIOT CZCI NARODU NASZEGO”
6. „VIRGA MOYSIS, OR(A PRO NOBIS)”, „LASKA MOJŻESZOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „CIVITAS REFVGII, OR(A PRO NOBIS)”, „MIASTO UCIECZKI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „CLYPEVS OMNIB, IN TE SPERATIB, OR(A PRO NOBIS)”, „TARCZA WSZYSTKICH TOBIE UFAJ[ĄCY]M”
9. „TVRRIS EBVRNEA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO Z KOSCI SŁONIOWEJ M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie północnej, od lewej:
1. „TVRRIS DAVIDICA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO DAWIDOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „PARADISVS VOLVPTATIS, OR(A PRO NOBIS)”, „RAJU ROZKOSZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „DESIDERIVM COLLIVEM ETERNORV, OR(A PRO NOBIS)”, „PRAGNIENIE PAGÓRKÓW WIECZny do, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „LILIVM INTER SPINAS, OR(A PRO NOBIS)”, „LILIA MIĘDZY CIERNIAMI”
5. „RVBVS ARDENS INCONBVSTVS, OR(A PRO NOBIS)”, „KRZAK OGNISTY CIERNIowy, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „THALAMVS SPONSI, OR(A PRO NOBIS)”, „KOMNATA OBLUBIEŃCÓW, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „TABERNACVLVM FOEDERIS, OR(A PRO NOBIS)”, „NAMIOT PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „AVRORA CONSVRGENS, OR(A PRO NOBIS)”, „JUTRZENKA WSCHODZĄCA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „SANCTVARIVM DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „SANKTUARIUM BOGA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „ARCA TESTAMENTI, OR(A PRO NOBIS)”, „ARKA PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PROPITIATORIVM ALTISSIMI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEBŁAGANIE PRZEDWIECZNEGO, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „GLORIA IERVSALEM, OR(A PRO NOBIS)”, „CHWAŁA JERUSALEM, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „SOLVM GLORIA DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON CHWAŁY BOŻEJ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „REGINA CAELI, OR(A PRO NOBIS)”, „KRÓLOWA NIEBA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59a3f97fed050f099cb97de9/WorkImage/5b44798b70d08872201b7e0c/5b44798b70d08872201b7e0c_home.jpg?rand=1713528887)
![Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie leżącego prostokąta zbliżonego do kwadratu z przedstawieniem bł. Michała Giedroycia. Kompozycja podzielona na pole główne oraz dwanaście okalających je scen ukazujących wątki z życia błogosławionego oraz jego cuda, ujęte w złote ramki w kształcie prostokątów o ściętych narożach. Centralne przedstawienie ukazuje bł. Michała Giedroycia, klęczącego przed ołtarzem, zwróconego trzy czwarte w lewo z rozłożonymi szeroko na boki rękami. Twarz podłużna z delikatnym zarostem, wokół głowy, złoty i kolisty nimb. Błogosławiony ubrany jest w biały habit, udrapowany w gęste, pionowe fałdy, u dołu rozłożony na podłodze. Na ramionach ma pelerynę z kapturem, a na piersi czerwone serce z krzyżem - godło zakonu marków. Po prawej stronie obrazu znajduje się krucyfiks i obraz Matki Boskiej, ustawione na ciemnozielonym, prostopadłościennym ołtarzu, który stoi na niskim, szarym, dwustopniowym cokole. Na prawym boku ołtarza znajduje się kartusz, zwieńczony mitrą książęcą z herbem Poraj w polu na czerwonym tle. Z ust Chrystusa na krucyfiksie biegnie złoty napis zawijający się na kształt banderoli: „MICHAEL ESTO PATIENS VSQ[?] AD MORTEM ET HABEBIS CORONAM VITAE”. Wnętrze, w którym usytuowana jest scena ma kolor ciemnobrunatny, po prawej stronie wisi czerwona kotara, a po lewej jest otwór okienny z miejskim widokiem, przedstawiający pożar i uciekających ludzi z dobytkiem. Nad sceną główną znajduje się inskrypcja w polu o kształcie leżącego prostokąta ze ściętymi narożami: „BEATVS MICHAEL GIEDROYC DVX LITHA / ORDINIS CANONICI FRATRVM DE PAENITENTIA / BEATORVM MARTIRVM SVB REGVLA D. AVG/STINI MILITANTIVM MIRACVLIS CLARVS / ET GLORIOSVS.” Po bokach inskrypcji widoczne są dwie sceny. Po lewej stronie wyrzucenie złego ducha z opętanej Katarzyny Rybitiwki vel Rybarki, mieszczki z ul. Wiślnej: „OBSSESAM A DEMONIO LIBERAVIT”, a po prawej bł. Michał Giedroyć klęczy przed krucyfiksem wymierzając sobie razy dyscypliną: „DISCIPLINAM AGIT”.
Wokół pola głównego rozmieszczone są poszczególne sceny z życia błogosławionego, opatrzone w górnych częściach ramek inskrypcjami. Od góry, po lewej stronie: przyjęcie habitu zakonnego przez Michała Giedroycia w klasztorze w Bystrzycy, opisana u góry napisem: „SVSCIPIT HABITVM”; pod spodem scena gaszenia pożaru kamienicy Śmieszkowskiej, naprzeciw kościoła św. Marka przez błogosławionego : „INCĒDIVM MAGNVM MITIGAVIT”. Kolejne przedstawienie ukazuje bł. Giedroycia przepowiadającego przyszłość dwóm chłopcom, przyprowadzonym przez rodziców (jeden z nich miał zostać złoczyńcą, drugi księdzem): „PROPHETIA DE DVOBVS FILLIS”. Następnie scena ukazuje przepowiadanie przyszłości mężczyźnie i kobiecie, scenie towarzyszy napis: „FVTVRA PRAENVNCIAT”. Kolejna to nękanie bł. Michała Giedroycia przez dwa demony w czasie modlitwy: „A DAEMONIBVS VEREERATVR”. Cykl z prawej strony obrazu rozpoczyna od góry przedstawienie narady braci zakonnych nad miejscem pochówku bł. Giedroycia: „MAGNO TOTIVS POPVLI CONCVRSV FVNVS B. MICHAELIS […VR]”. Poniżej, kolejna scena ukazuje uratowanie upadającego z konia mężczyzny, której towarzyszy ukazujący się w chmurach Giedroyć, nad przedstawieniem napis: „SANVS REMANSIT”. Następnym przedstawieniem jest cud uratowanie trzech topiących się mężczyzn za wstawiennictwem bł. Giedroycia: „SVBMERSVM LEVAVIT”. Kolejna scena ukazuje kobietę z omdlałym, przedwcześnie urodzonym dzieckiem na rękach, żonę w połogu i męża, którzy proszą o wstawiennictwo bł. Giedroycia: „ABORTIVM PEPERIT”. Ostatnia scena po tej stronie obrazu przedstawia chorych udających się po pomoc do grobu błogosławionego: „MVLTOS EGROTOS SANAT”. Obraz zawiera również w dolnej partii dwa portrety fundatorów, a pomiędzy nimi wizerunek, który przedstawia sześciu świętych krakowskiego kościoła XV wieku: św. Szymona z Lipnicy (w jasnobrązowym habicie bernardyńskim), św. Jana Kantego ubranego w czarną togę profesorską z białą załogą pod szyją – tzw. pelerynką, następnie bł. Michała Giedroycia w białym habicie kanoników regularnych od pokuty, dalej bł. Stanisława Kazimierczyka w stroju kanonika laterańskiego, sługę Bożego Izajasza Bonera (w ciemnym habicie augustiańskim) i Świętosława Milczącego (w sutannie i komży); u góry napis „FOELIX SECVLVM”, a u dołu data „1624”. Rama obrazu drewniana, malowana na czarno. Wokół astragal, w narożach i w środkowych częściach listew związane tasiemkami wiązki liści; u dołu niski cokół zakończony astragalem, a u góry analogicznie zdobiony rozbudowany gzyms.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5d0769457811c2aa4c9ea136/WorkImage/5d359bc9e176c63c7b8834ad/5d359bc9e176c63c7b8834ad_home.jpg?rand=1713528887)
Jak cytować?
Paulina Kluz, "Matka Boska Śnieżna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-sniezna-6