Krucyfiks

Dzieje zabytku

Późnogotycka figura Chrystusa Ukrzyżowanego powstała najpewniej na przełomie XVI i XVII wieku. Być może pierwotnie znajdowała się na łuku tęczowym kościoła, następnie w związku z cudami, jakimi słynęła została umieszczona w nowo wybudowanym około 1766 roku ołtarzu głównym. Figura wymienia jest w tym retabulum w aktach wizytacji z 1783 roku oraz w inwentarzach kościoła z 1831 i 1860 roku. Krucyfiks został odmalowany w 1929 roku. Przeszedł pełną konserwację w 1999 roku wykonaną przez Dorotę Wąchalską-Konik, podczas której uzupełniono ubytki figury oraz wymieniono na nowe krzyż i banderolę z napisem „INRI”.

Opis

Krzyż drewniany o prostych ramionach z figurą w typie Cristo vivo przybitą trzema gwoździami. Sylwetka w lekkim zwisie, o szerokim rozłożeniu ramion, z głową przechyloną na prawe ramię; nogi ugięte w kolanach, skierowane w prawą stronę, stopy w układzie prawa na lewą. Twarz pociągła o wąskich, otwartych oczach, dużym nosie, otwartych ustach, okolona brodą oraz włosami skręconymi w rurkowate pukle. Na głowie korona cierniowa, wokół niej trzy wiązki promieni. Ciało wychudzone, o zaznaczonych mięśniach ramion i nóg oraz sumarycznie kształtowanej klatce piersiowej z podkreślonymi liniami żeber i wypukłością brzucha oraz ze śladami męki w postaci rzeźbionych kropel krwi wypływającej z ran. Perizonium krótkie, ściśle opinające biodra, zawiązane w partii podbrzusza, ze zwisem na prawym biodrze. Na górnym zakończeniu pionowej belki krzyża banderola z napisem „INRI”. Ciało polichromowane naturalistycznie, perizonium pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Cechy formalne figury wskazują na jej późnogotycki charakter, który nie jest objawem zapóźnienia, a świadomego nawiązania. Przede wszystkim w zakresie kształtowania ciała o uproszczonym modelunku klatki piersiowej oraz nieproporcjonalnie dużych dłoniach i stopach, a także podkreślonych ranach, obficie broczących krwią o rzeźbionych kroplach. Sposób modelowania włosów w regularne, silnie skręcone pukle, a także forma perizonium odwołuje się do późnogotyckich krucyfiksów. Uproszczenia wskazują również na mniej wprawnego wykonawcę, z tego też względu w literaturze podkreślano ludowy charakter figury.
Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że figura pierwotnie znajdowała się na łuku tęczowym kościoła, mimo, że źródła milczą na ten temat. W związku z modernizacją wnętrza i wymianą jego wyposażenia na nowe w 1766 roku, późnogotycki krucyfiks umieszczono w ołtarzu głównym, w którym wymieniony jest po raz pierwszy w aktach wizytacji z 1783 roku.
Badania konserwatorskie w 1999 roku wykazały, iż figura z tyłu, na wysokości bioder była wydrążona, wypełniona fragmentami tkanin i zakryta dorzeźbionym fragmentem perizonium, nadającym jej pełnoplastyczny wymiar. W późniejszym czasie została w tej partii ścięta, prawdopodobnie w związku z przystosowaniem i montażem figury do krzyża w ołtarzu. Fakt, iż figura była niegdyś pełnoplastyczna może poświadczać przypuszczenie, że pierwotnie znajdowała się na łuku tęczowym, gdzie widoczna była z dwóch stron.
W XVIII wieku niezwykle częstą praktyką, zwłaszcza w czasie modernizacji świątyń, było przenoszenie dawnych krucyfiksów z łuków tęczowych kościoła w inne miejsce. Figury, które słynęły łaskami umieszczano w ołtarzach, aby otrzymały godną oprawę, jak również dla wzmożenia ich kultu. Dzięki przenosinom i nowemu miejscu ekspozycji figura zyskiwała zupełnie nowe znaczenie i funkcję, z dawnej symbolicznej, jaką pełniła na łuku tęczowym, na kultową, jako cudowny wizerunek w ołtarzu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia figury. Figura odnowiona w 1929 roku. W 1999 roku przeszła pełną konserwację wykonaną przez Dorotę Wąchalską-Konik, podczas której uzupełniono ubytki figury oraz wymieniono na nowe krzyż i banderolę z napisem „INRI”.

Streszczenie

Późnogotycka figura Chrystusa Ukrzyżowanego powstała najpewniej na przełomie XVI i XVII wieku. Prawdopodobnie pierwotnie była umieszczona na łuku tęczowym kościoła. W związku z cudami, jakimi słynęła podczas modernizacji wnętrza świątyni została wmontowana do nowo wybudowanego około 1766 roku ołtarza głównego, w którym znajduje się do dziś.

Bibliografia