Kropielnica
Zdjęcie nr 1: Kropielnica na planie koła, do połowy wmontowana w ścianę. Czara z wywiniętym brzegiem, zdobiona puklowaniem.

Kropielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Nowy Targ
Miejscowość
Nowy Targ
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Nowy Targ
Parafia
Św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Tagi
kropielnica marmur
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/24476
Kategoria
kropielnica
Ilość
1
Czas powstania
XVII-XVIII wiek
Technika i materiał
marmur, techniki kamieniarskie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Kropielnica powstała w XVII lub XVIII wieku.

Opis

Kropielnica na planie koła, do połowy wmontowana w ścianę. Czara z wywiniętym brzegiem, zdobiona puklowaniem.

Zarys problematyki artystycznej

Kropielnica to zbiornik na wodę święconą umieszczany w przedsionku kościoła, najczęściej w kruchcie. Może być wmurowana w ścianę lub stać na postumencie. Kropielnice sporządzano z marmuru, kamienia naturalnego lub sztucznego. Omawiana kropielnica została wykonana w tradycji barokowej. Dekoracja, zwana puklowaniem umieszczona na czarze kropielnicy była charakterystyczna zwłaszcza dla sztuki w XVI i XVII wieku, ale występowała również w późniejszych epokach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Spękania struktury, zabrudzenie powierzchni, osad.

Streszczenie

Kropielnica to zbiornik na wodę święconą umieszczany w przedsionku kościoła, najczęściej w kruchcie. Kropielnice sporządzano z marmuru, kamienia naturalnego lub sztucznego. Omawiana kropielnica została wykonana w tradycji barokowej. Dekoracja, zwana puklowaniem umieszczona na czarze kropielnicy była charakterystyczna zwłaszcza dla sztuki w XVI i XVII wieku, ale występowała również w późniejszych epokach.

Bibliografia

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011
Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Dobry Łotr zawieszony na krzyżu na wyciągniętych ramionach, przywiązanych podwójnym sznurem z przedramionami opuszczonymi w dół, stopy przebite dwoma gwoździami, kolana ugięte, głowa przechylona na lewe ramię. Klatka piersiowa szeroka o wyraźnie podkreślonej linii żeber i mostka z głęboko zaznaczonym wcięciem w talii. Twarz podłużna z długim nosem i migdałowymi oczami, okolonymi regularnymi łukami brwiowymi, usta rozchylone z opuszczonymi kącikami, widoczny delikatny zarost. Włosy długie, ciemnobrązowe, opadające na ramiona i plecy. Święty ma zawiązaną wokół bioder białą przepaskę, ciasno zawiązaną. Z ran na stopach spływają strużki krwi. Krzyż gładki, drewniany. Polichromia rzeźby naturalistyczna.
rzeźba
Dobry Łotr (św. Dyzma)
Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca, z jednobiegowymi schodami dostępnymi od prawej strony. Kosz na planie kwadratu o ściętych narożach i wklęsło-wypukłym profilu. U spodu ośmioboczne podwieszenie zwężające się ku dołowi, ujęte parą spływów wolutowych utworzonych z liści akantu, u dołu zakończone szyszką. Cokół kosza zdobiony puklowaniem, dekorowany trzema kartuszami utworzonymi z karbowanej wstęgi, zwieńczonymi płaskimi, symetrycznymi palmetami, z główkami aniołków skierowanymi na wprost i umieszczonymi u dołu. Naroża kosza ozdobione spływami wolutowymi o karbowanych trzonach, ozdobionych kampanulami, podtrzymującymi belkowanie, stanowiące parapet z silnie wysuniętym gzymsem. Na fryzie parapetu uskrzydlone główki anielskie. Ściany dekorowane są płycinami w formie stojących prostokątów, naprzemiennie wybrzuszonych lub wklęsłych z przedstawieniami czterech ewangelistów, ujętymi w złocone ramy. Od lewej: św. Mateusz, św. Marek, św. Łukasz i św. Jan. Święty Mateusz siedzi zwrócony trzy czwarte w lewo i pisze piórem w księdze. Obok stoi uskrzydlony człowiek, który obejmuje go za szyję, ubrany w niebieską suknię odsłaniającą klatkę piersiową i złoty płaszcz z końcem rozwianym ku górze. Święty ma rysy twarzy starszego człowieka z długą i siwą brodą oraz siwymi włosami. Ubrany jest w obszerny czerwony płaszcz i sandały. Scena ukazana jest we wnętrzu architektonicznym. Święty Marek również został ukazany w swojej pracowni. Siedzi, zwrócony trzy czwarte w lewo przy stoliku i pisząc w księdze, odwraca się w prawo, gdzie spoczywa lew – jego atrybut. Ma siwą brodę. Ubrany jest w niebieską suknię, zapinaną z przodu na guziki oraz czerwony płaszcz przewieszony przez prawe ramię. Stolik zasłany jest jasnozielonym obrusem, na którym leży otwarta księga i czerwony kałamarz. Na ścianie, ponad stolikiem wisi półka z książkami. Po lewej stronie obrazu widać otwartą przestrzeń z widokiem na góry, w pozostałej brązowe ściany pokoju, w którym znajduje się święty. Na kolejnym obrazie św. Łukasz siedzi zwrócony trzy czwarte w prawo, przy stoliku z pulpitem i o wolutowych nóżkach. W prawej dłoni trzyma pióro, którym pisze na karcie papieru. Ubrany jest z jasnobrązową suknię, niebieski płaszcz owijający nogi i niebieskie sandały; na głowie ma założoną czapkę. Po prawej stronie obrazu stoi jego atrybut – wół. Całość ukazana jest we wnętrzu architektonicznym z półkolistą arkadą po prawej stronie. Święty Jan został ukazany na tle krajobrazu, zwrócony jest trzy czwarte w prawo, pisze na karcie papieru. Ubrany jest w jasnozieloną suknię i czerwony płaszcz. Ma długie włosy, spływające na plecy, został ukazany bez zarostu. Po prawej stronie wysokie drzewo, w oddali pejzaż górski. Wszyscy ewangeliści mają okrągłe nimby z wpisaną w polu gwiazdą. Zaplecek w formie stojącego prostopadłościanu z niepełnym belkowaniem, wspartym na podwieszonych impostach, podtrzymującym odwrócony, przerywany przyczółek. Na ściance frontowej płycina w kształcie stojącego prostokąta o wklęsłych górnych narożach z obrazem Dobrego Pasterza w polu. Po bokach flankowana dwiema wąskimi płycinami, zdobionymi zwisem z kampanul. Na ściankach bocznych analogiczne płyciny z kampanulami. Chrystus ukazany frontalnie z barankiem na barkach, którego przytrzymuje rękami za nóżki. Zbawiciel ma owalną twarz z krótkim zarostem i jasnobrązowymi włosami, spływającymi na lewe ramię. Ubrany jest w biało-niebieską suknię oraz czerwony płaszcz. W oddali pejzaż z miastem po lewej, u góry szaro-złote niebo. Po lewej u dołu sygnatura „A D L”. Całość zwieńczona promienistą glorią z gołębicą Ducha Świętego w otoku utworzonym z chmur i główek anielskich. Struktura marmoryzowana w kolorze niebieskim, a płyciny w kolorze jasnoróżowym; ornamentyka, gloria i profile złocone i srebrzone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Rzeźba ścięta z tyłu, drążona. Figura ustawiona na kłębiącym się obłoku, zwrócona frontalnie, prawa noga uniesiona i oparta na obłoku, obie ręce wzniesione: prawa na piersi, lewa wysunięta w bok; głowa silnie przechylona na prawy bark. Twarz pociągła o wystającym podbródku, okolona rozwianymi, silnie skręconymi w pojedyncze pukle włosami. Anioł ubrany jest w szatę przerzuconą diagonalnie przez tors, odsłaniającą lewe ramię i rozchyloną w dolnej partii odkrywającą prawą nogę. Tkanina ściśle przylegająca, miejscami owinięta wokół ciała, silnie drapowana w falujące fałdy, w partii torsu z wywiniętym brzegiem, u dołu silnie rozwianym i zawijającym się fragmentarycznie. Skrzydła niewielkie, złożone. Polichromia naturalistyczna, szata w kolorze szarym ze złoconą podszewką, skrzydła złocone.
rzeźba
Anioł
Zdjęcie nr 1: Rzeźba ścięta z tyłu, drążona. Figura anioła ustawiona na kłębiącym się obłoku, frontalnie, w lekkim kontrapoście, obie ręce uniesione ku górze, zwrócone w lewo, głowa lekko przechylona w prawo. Twarz pociągła, okolona ekspresyjnie rozwianymi włosami układającymi się w pojedyncze pukle. Anioł ubrany jest w sięgającą do ziemi szatę przewiązaną ukośnie przez lewe ramię, odsłaniającą fragment torsu oraz prawą nogę. Tkanina przylegająca do ciała jest silnie drapowana w liczne, drobne falujące fałdy, u spodu z wywiniętymi rozwianymi brzegami. Skrzydła niewielkie, złożone i złocone. Polichromia naturalistyczna, szata jasnobrązowa o złoconej podszewce, skrzydła złocone.
rzeźba
Anioł
Zdjęcie nr 1: Parapet chóru muzycznego o brzegu linii wypukłej pośrodku, jednokondygnacyjny, siedmioosiowy z dwiema ściankami bocznymi na zakończeniu. Poszczególne osie wydzielone są kolumienkami wspartymi na bazach i niskich cokołach, od dołu ujętymi złoconymi szyszkami, zwieńczone fantazyjnymi kapitelami. Podpory podtrzymują imposty zdobione rozetami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. W poszczególnych kwaterach umieszczonych jest siedem płycin w kształcie leżących prostokątów, naprzemiennie o bokach ściętych i o bokach wypukłych z uskokami; a na ściankach bocznych dwie płyciny w kształcie stojących prostokątów; w polu znajdują się malowane na desce obrazy. Pod obrazami malowane jasnoszare wstęgi z napisami. Wszystkie osie boczne ujęte są od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, polichromowanymi na niebiesko i ozdobionymi malowaną dekoracją akantową. Struktura jest marmoryzowana w kolorze niebieskim, kolumienki marmoryzowane na kolor różowo-czerwony, profilowania czerwone i bordowe, ornamenty złocone. Pierwszy obraz od lewej przedstawia sumarycznie oddany krajobraz z roślinnością na pierwszym planie oraz wysokimi, brązowymi drzewami po prawej stronie. W górnej części kompozycji widnieje jasnoniebieskie niebo. Drugi obraz ukazuje siedzącą na ziemi Duszę pod postacią człowieka z rękami rozchylającymi suknię na piersi, od której ulatują ku górze strzały. Dusza ma owalną twarz, duże oczy, długi nos oraz duże, delikatnie rozchylone usta. Głowę okalają bujne, średniej długości, rude włosy. Ubrana jest w długą i białą suknię, podkreśloną wyraźnie czarnymi konturami na brzegu i w miejscach draperii szaty. Na jej kolanach leży łuk, a z tyłu kołczan ze strzałami. W górnej części kompozycji w otoku z chmur widnieje przedstawienie Boga pod postacią oka i pary uszu, w których stronę kierują się strzały opisane na białych banderolach westchnieniami: „Ah!”, „vtinam!”, „Heu!”. Całość ukazana jest na tle oddalonego lasu z kaplicą po prawej stronie. Pod obrazem wstęga z napisem: „Panie przed Tobą wszelkie prágnienie moie, ÿ / wzdÿchanie moie nie iest taÿne Tobie. W Psal(mus) 37.” Trzeci obraz przedstawia chorą Duszę, spoczywającą na łożu, przy której czuwa siedzący na stołku Amor Boży, nakładający na nią dłonie. Dusza ubrana jest w jasną koszulę i ma głowę zawiązaną białą chustą. Anioł zwrócony jest trzy czwarte w lewo, ze skrzydłami u pleców i ze skrzyżowanymi nogami. Ubrany jest w jasnoróżową tunikę. Twarz owalna z wydatnymi ustami i dużymi oczami oraz pulchnymi policzkami, okolona krótkimi włosami i kolistym nimbem. Łoże z baldachimem ustawione jest na wysokim cokole, z zawieszoną zieloną kotarą upiętą na bokach, u spodu baldachimu wisi złocony lambrekin. Kompozycja zaaranżowana jest we wnętrzu architektonicznym z półkolistą arkadą po prawej stronie i wiszącym po lewej obrazkiem na ścianie. Pod płyciną wstęga z napisem: „Zmiłuÿ się nademną Panie, albowiem chorÿ iestem uzdow mię / Panie bo zchorzałÿ kośći moie. W Psal(mus) 6.” Czwarta scena ukazuje Duszę zaprzągniętą w kierat. Dusza z opaską na oczach idzie z wniesionymi rękami, ustawiona tyłem w kierunku widza. Tym razem uobecniona jest pod postacią kobiety z długimi włosami, upiętymi w kok z tyłu głowy. Ubrana jest w długą, szarą suknię z podwiniętymi rękawami. Po lewej stronie obrazu Amor przytrzymuje na postronku Duszę, a w lewej ręce wnosi bicz. Fizjonomia i ubiór anioła jest analogiczny jak we wcześniejszych obrazach. Pośrodku kompozycji znajduje się kierat. Scena przedstawiona jest we wnętrzu architektonicznym z półkolistą arkadą po prawej stronie i prostokątnym oknem po lewej. Otwory ukazują krajobraz z błękitnym niebem. Pod spodem widnieje napis: „Weÿrziÿ na pokorę moię, ÿ ná pracą moię, á odpuść / mi wszÿstkie wÿstępki moie. W Psal(mus) 24.” Środkowa partia balustrady wyobraża tzw. krucyfiks mistyczny. Do drzewa przybity jest Amor Boży – Chrystus, a na ziemi siedzi Dusza – Oblubienica. Chrystus przybity jest do drzewa trzema gwoździami. Na głowie ma założoną koronę cierniową. Dusza siedzi na ziemi, widoczna jest z lewego profilu, ma wyprostowane nogi i splecione dłonie, złożone na kolanach, głowę kieruje w stronę Chrystusa. Fizjonomia i ubiór postaci są analogiczne, jak we wcześniejszych scenach. Całość ukazana jest na tle drzew, w oddali widoczne są skały; niebo jest różowo-niebieskie. Pod obrazem napis: „Pod ćieniem tego, którego pragnęłam uśiádłám / Cant(icum canticorum) 2.” Kolejny obraz ilustruje Duszę uwięzioną w klatce, do której schwytała ją Śmierć. Dusza leży na ziemi z prawą ręką wzniesioną ku górze, lewą trzyma na sakiewce z pieniędzmi. Fizjonomia i ubiór duszy są analogiczne jak na poprzednich obrazach. W klatce znajdują się również: lutnia, dzban i kielich. Po lewej stronie obrazu siedzi Śmierć pod postacią kościotrupa, która za pomocą sznurów przyciąga do siebie klatkę z Duszą. Na drugim planie harcują nieczyste moce o monstrualnych posturach, a w oddali widać wysokie płomienie. Pośrodku kompozycji znajduje się wysokie drzewo. Pod obrazem jest malowany napis: „Męki Piekielne otoczÿłÿ mię zewsząd, / uprzedźiłÿ mię śidła śmierći. W Psal(mus) 17.” Siódmy obraz przedstawia Amora Bożego zasłaniającego oczy Duszy i odciągającego ją od damy stojącej obok. Po lewej stronie kompozycji Dusza kieruje się w lewą stronę z wyciągniętymi przed siebie rękami. Amor zasłania jej od tyłu oczy, a głowę ma skierowaną w stronę damy. Postacie te mają fizjonomię i ubiór analogiczne jak na poprzednich obrazach. Kobieta ustawiona jest po prawej stronie dzieła. Twarz ma okrągłą z dużymi oczami, czerwonymi ustami i silnie zarumienionymi policzkami. Włosy są upięte do tyłu w bujną fryzurę, spiętą czerwonymi wstążkami. Ubrana jest w jasnoczerwoną suknię z gorsetem i angażantami, na stopach ma czarne buty. W prawej dłoni trzyma kubeczek do gry, od którego odskakują piłeczki (lub według Elsa Stronksa bańki mydlane), a w lewej ma zwinięty wachlarz. Po lewej stronie obrazu widnieje wysoka skała i drzewo, po prawej roślinny krajobraz. Dzieło opisane jest słowami: „Odwroć oczÿ moie, ábÿ niewidźiałÿ márnośći. / W Psal(mus) 118.” Ósma scena obrazuje Sąd Ostateczny. Skulona Dusza z opaską na oczach prowadzona jest przez alegorię sprawiedliwości przed oblicze Amora Bożego. Alegoria ukazana jest jako kobieta z wagą w lewej dłoni i mieczem w prawej, końcem skierowanym ku górze, opartym o jej prawe ramię. Ubrana jest w różową suknię, niebieski płaszcz oraz hełm z różowym piórem, a oczy ma zawiązane opaską. Alegoria sprawiedliwości wraz z Duszą stają przed Amorem Bożym, zasiadającym za wysoką ławą po prawej stronie obrazu. Amor zapisuje w księdze uczynki Duszy, lewą dłoń unosi i wskazuje palec w geście roztropności. Fizjonomia i ubiór postaci są analogiczne, jak na poprzednich obrazach. Ława zasłana jest zielonym obrusem z żółtymi frędzlami. Nad głową Amora, wmurowane są w ścianę tablice Dekalogu. Całość ukazana jest we wnętrzu architektonicznym. Pod spodem napis: „Nie wchodź wsąd zsługą twoim, albowiem nie kazdÿ / będzie usprawiedliwionÿ przed obliczem twoim W P(salmus) 11”. Ostatni obraz, podobnie jak pierwszy na ściance bocznej, przedstawia krajobraz ze skałami i drzewami.
chór muzyczny
Balustrada chóru muzycznego
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Ecce Homo. Chrystus ukazany w półpostaci, zwrócony w trzech czwartych w prawo, z głową skierowaną w lewo, z rękami skrzyżowanymi na wysokości pasa, w lewej dłoni trzyma gałązkę trzciny. Twarz podłużna o wyrazistych, pociągłych rysach, długim nosie, z krótkim i brązowym zarostem oraz delikatnie otwartymi ustami. Włosy długie, falowane, opadające na plecy. Na głowie cierniowa korona. Na czole, szyi, ramionach i klatce piersiowej drobne krople krwi. Chrystus ubrany jest w ciemnoczerwony płaszcz związany na klatce piersiowej i przewieszony przez prawą rękę, odsłaniający nagi tors. Skrzyżowane ręce związane sznurem w nadgarstkach. Tło czarne, wokół głowy Chrystusa duży kolisty, brązowy nimb. Kolorystyka ciemna. Rama drewniana, profilowana, złocona, zdobiona pasami astragalu i stylizowaną wicią roślinną.
obraz
Ecce Homo

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po tagach

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Niewielka kropielnica z głęboką, półkulistą czarą na wodę ozdobioną pionowymi występami imitującymi pukle i wylewem w kształcie ćwierćwałka jest wmurowana w ścianę kruchty kościoła.
kropielnica

Kropielnica

Zdjęcie nr 1: Kropielnica wmurowana w ścianę, na rzucie pięcioboku, z wewnętrznym półkulistym pojemnikiem na wodę, o bocznych ściankach z ślepymi zakończonymi półkoliście arkadkami. Nad kropielnicą krzyż na szerokiej podstawie o wykroju wklęsło-wypukłym z inskrypcją „Prosi się / o OJCZE NASZ / za duszę / ADAMA I KATARZYNY POTOCKICH / ZA ICH PRZODKÓW I POTOMKÓW”. Od dołu widoczna podtrzymująca czarę profilowana konsola zakończona kulistą gałką.
kropielnica

Kropielnica

Zdjęcie nr 1: Kropielnica ustawiona na profilowanym cokole na planie kwadratu. Trzon w formie prostopadłościanu, delikatnie zwężającego się ku górze, na bokach zdobionego prostokątnymi płycinami, w polu jednej z nich ryta data: „1842”. Czara półkolista, od dołu puklowana, wewnątrz miedziana misa.
kropielnica

Kropielnica

Zdjęcie nr 1: Kropielnica stojąca na dwustrefowej podstawie na rzucie kwadratu. Trzon o beczkowatym kształcie, u dołu ujęty ćwierćwałkiem, pośrodku zdobiony dwoma równoległymi, rytymi liniami. Czara o zarysie koła z rytą linią poniżej wylewu. Powierzchnia kropielnicy jest fakturowana, kolor naturalny.
kropielnica

Kropielnica

Zdjęcie nr 1: Kropielnica ustawiona na prostopadłościennej podstawie; ośmioboczna, cokół zdwojony, trzon prosty opleciony w górnej części wąską opaską. Czara również ośmioboczna, od dołu dekorowana na każdym boku wyciętymi ostrołukowymi arkadkami. Misa wystająca ponad czarę.
kropielnica

Kropielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica ustawiona na niskiej, prostopadłościennej bazie, trzon zwężający się ku górze, oddzielony od czary podwójnym talerzykiem. Czara w kształcie półkolistym.
kropielnica

Kropielnica

Jak cytować?

Maria Działo, "Kropielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kropielnica-4

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności