Feretron z Matką Boską Nieustającej Pomocy i św. biskupem

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
chrzanowski
Gmina
Babice
Miejscowość
Babice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Babice
Parafia
Wszystkich Świętych
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/00477
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wieku
Technika i materiał
drewno; rzeźbienie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 80 cm;
wysokość – 145 cm
Inne wymiary – obraz: wysokość 76 cm; szerokość 43 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Struktura dekoracyjnego obramowania feretronu, którą tworzą neogotyckie pinakle zwieńczone kwiatonami oraz wizerunek Matki Boskiej Nieustającej Pomocy pozwalają datować feretron na drugą połowę XIX lub początek XX wieku.

Opis

Feretron ma formy architektonczne. Podstawę flankuje para niewysokich, wielobocznych cokołów, nakrywa zaś gzyms wieńczący. Obrazy feretronu ujęte są profilowaną, polichromowaną i złoconą ramą w kształcie prostokąta zamkniętego łukiem w ośli grzbiet, zwieńczonym kwiatonem z krzyżem. Dodatkowo flankowana parą pełnoplastycznych, zwróconych w lustrzanym odbiciu na zewnątrz figurek aniołów stojących na niewysokich postumentach pod ozdobnymi baldachimami zwieńczonymi ażurowymi pinaklami z kwiatonami. Dodatkowo krawędzie łuku ramy zdobi ażurowy motyw astwerkowy. Detale architektoniczne pokrywa niebieska i czerwona polichromia oraz złocenia. Na awersie znajduje się płaskorzeźba Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Maria ukazana jest w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem na lewej ręce. Lekko przechyloną w prawo głową charakteryzuje twarz o młodzieńczych rysach i wyrazistych, ciemnych oczach. Maria ubrana jest w czerwoną suknię, błękitny, zarzucony na głowę płaszcz układający się rytmicznymi fałdami, dodatkowo głowę wieńczy korona, a wokół nie jest nimb. Prawą dłonią ujmuje dłonie tulącego się do niej i spoglądającego w prawo Dzieciątka. Jezus ubrany jest w złotą szatę, na stopie ma jeden, zsuwający się sandał. Charakteryzują go dziecięce rysy oraz krótkie, brązowe włosy. Na głowie ma koronę. Po obydwu stronach postaci widoczne są niewielkie sylwetki aniołów w długich szatach trzymające w dłoniach krzyż oraz włócznię z gąbką i naczynie. Tło jest złocone.
Na rewersie jest płaskorzeźbiony wizerunek św. biskupa ukazanego w półpostaci, frontalnie. Przechyloną w lewo głowę charakteryzuje wyraziście opracowana twarz z krótkim zarostem. Święty ubrany jest w srebrną suknię z krzyżem na piersi i jasnożółtą kapę z czerwoną podszewką, spiętą powyżej pektorału. Na głowie ma mitrę biskupią, wokół głowy nimb. W prawej dłoni trzyma pióro, zaś lewą podtrzymuje czerwoną księgę ze złoconymi okuciami i srebrny pastorał. Tło jest srebrne, z grawerowanym ornamentem akantowym. Płaskorzeźby i boczne anioły pokryte laserunkową malaturą.

Zarys problematyki artystycznej

Feretronem określa się obustronnie malowany obraz ujęty ozdobnymi ramami bądź figurę świętej postaci osadzone na podstawie, w którą wsuwane są drążki umożliwiające noszenie podczas procesji. Tematyka przedstawień na feretronach najczęściej nawiązuje do szczególnie czczonych na danym terenie patronów.

Struktura feretronu, charakteryzująca się ramą zwieńczoną łukiem w ośli grzbiet, zdobioną ażurowym astwerkiem oraz kwiatonem, wraz z flankującą ją parą baldachimów zwieńczonych pinaklami z kwiatonami, nawiązuje do form architektury gotyckiej. Powstały w drugiej połowie XIX bądź na początku XX wieku feretron jest zatem przykładem dzieła utrzymanego w stylistyce neogotyckiej. Neogotyk, jako jedno ze zjawisk historyzmu, stanowił od połowy XVIII do schyłku XIX wieku przykład fascynacji i inspirowania się artystycznymi osiągnięciami schyłku średniowiecza.

Znajdujący się na awersie feretronu wizerunek Matki Boskiej Nieustającej Pomocy został spopularyzowany w drugiej połowie XIX wieku dzięki działalności misyjnej redemptorystów, po uroczystej koronacji ikony w kościele św. Alfonsa Liguori w Rzymie 23 czerwca 1867. Ukazana na obrazie Maria prezentuje typ ikonograficzny Hodegetrii (z gr. Wskazująca Drogę) – wskazującej dłonią na podtrzymywane lewą ręką Dzieciątko. Znamiennym dla obrazu jest sposób przedstawienia Jezusa spoglądającego w kierunku krzyża trzymanego przez widocznego po prawej stronie kompozycji anioła rozpoznanego jako Archanioł Gabriel. Analogicznie po drugiej stronie znajduje się sylwetka Archanioła Michała z włócznią, trzciną z gąbką i naczyniem z octem. Gest uchwycenia oburącz dłoni Marii, poza Dzieciątka oraz zsuwający się ze stopy sandał stanowią wyraz lęku przed zapowiedzianą męką.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, jednemu z aniołów bocznych brakuje skrzydła.

Literatura

Ikonografia i negatywy fotograficzne: Archwium PSOZ w Katowicach, nr neg. 32729

Streszczenie

Neogotycki feretron z wizerunkiem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy stanowi przykład ruchomego wyposażenia kościelnego wykorzystywanego podczas procesji.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Feretron z Matką Boską Nieustającej Pomocy i św. biskupem", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/feretron-z-matka-boska-nieustajacej-pomocy-i-sw-biskupem

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności