Ambona
Zdjęcie nr 1: Ambona zawieszona na północnej ścianie prezbiterium. Kosz na rzucie sześcioboku (połowy ośmioboku), osadzony na nadwieszonej masywnej konsoli o formie odwróconego ściętego ostrosłupa o wklęsło-wypukłych bokach; kosz zwieńczony profilowanym gzymsem. Boki kosza ozdobione prostokątnymi płycinami w profilowanych obramieniach, w ich polach nałożone rzeźbione motywy rocaille’ów. Zaplecek w kształcie aediculi o wklęsło-wypukłych bokach, ujętej wolutami; w polu zaplecka płycina ozdobiona pozłoconym krzyżem łacińskim o trójdzielnych zakończeniach ramion i promieniami wokół przecięcia belek. Baldachim na rzucie wieloboku opięty odcinkami występującego belkowania, ponad którymi woluty; wyżej ścięty ostrosłup o wklęsłych bokach tworzący podstawę dla pełnoplastycznej rzeźby św. Michała Archanioła przebijającego włócznią smoka leżącego u jego stóp. Na podniebiu podwieszona rzeźbiona Gołębica Ducha Świętego. Struktura pomalowana w kolorach ciemnego różu i ciemnego niebieskiego, detale architektoniczne oraz motywy ornamentalne i rzeźbiarskie złocone lub srebrzone.
Zdjęcie nr 2: Ambona zawieszona na północnej ścianie prezbiterium. Kosz na rzucie sześcioboku (połowy ośmioboku), osadzony na nadwieszonej masywnej konsoli o formie odwróconego ściętego ostrosłupa o wklęsło-wypukłych bokach; kosz zwieńczony profilowanym gzymsem. Boki kosza ozdobione prostokątnymi płycinami w profilowanych obramieniach, w ich polach nałożone rzeźbione motywy rocaille’ów. Zaplecek w kształcie aediculi o wklęsło-wypukłych bokach, ujętej wolutami; w polu zaplecka płycina ozdobiona pozłoconym krzyżem łacińskim o trójdzielnych zakończeniach ramion i promieniami wokół przecięcia belek. Baldachim na rzucie wieloboku opięty odcinkami występującego belkowania, ponad którymi woluty; wyżej ścięty ostrosłup o wklęsłych bokach tworzący podstawę dla pełnoplastycznej rzeźby św. Michała Archanioła przebijającego włócznią smoka leżącego u jego stóp. Na podniebiu podwieszona rzeźbiona Gołębica Ducha Świętego. Struktura pomalowana w kolorach ciemnego różu i ciemnego niebieskiego, detale architektoniczne oraz motywy ornamentalne i rzeźbiarskie złocone lub srebrzone.

Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Michałowice
Miejscowość
Więcławice Stare
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kraków Prądnik
Parafia
Św. Jakuba Apostoła
Identyfikator
DZIELO/14570
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek
Technika i materiał
drewno; techniki stolarskie, rzeźbienie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Andrzej Włodarek
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ambona sprawiona do wyposażenia kościoła.

Opis

Ambona zawieszona na północnej ścianie prezbiterium. Kosz na rzucie sześcioboku (połowy ośmioboku), osadzony na nadwieszonej masywnej konsoli o formie odwróconego ściętego ostrosłupa o wklęsło-wypukłych bokach; kosz zwieńczony profilowanym gzymsem. Boki kosza ozdobione prostokątnymi płycinami w profilowanych obramieniach, w ich polach nałożone rzeźbione motywy rocaille’ów. Zaplecek w kształcie aediculi o wklęsło-wypukłych bokach, ujętej wolutami; w polu zaplecka płycina ozdobiona pozłoconym krzyżem łacińskim o trójdzielnych zakończeniach ramion i promieniami wokół przecięcia belek. Baldachim na rzucie wieloboku opięty odcinkami występującego belkowania, ponad którymi woluty; wyżej ścięty ostrosłup o wklęsłych bokach tworzący podstawę dla pełnoplastycznej rzeźby św. Michała Archanioła przebijającego włócznią smoka leżącego u jego stóp. Na podniebiu podwieszona rzeźbiona Gołębica Ducha Świętego. Struktura pomalowana w kolorach ciemnego różu i ciemnego niebieskiego, detale architektoniczne oraz motywy ornamentalne i rzeźbiarskie złocone lub srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Dziewiętnastowieczna ambona o skromnym programie ikonograficznym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona drewniana, polichromowana, złocona i srebrzona, zawieszona na północnej ścianie prezbiterium; ozdobiona motywami rocaille’ów oraz rzeźbami Gołębicy Ducha Świętego na podniebiu baldachimu i św. Michała Archanioła w zwieńczeniu. Wykonana w XIX wieku przez małopolski warsztat stolarsko-rzeźbiarki.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica posadowiona na szerokiej podstawie na rzucie koła, z trzonem w dolnej części lekko wklęsłym zakończonym puklowanym pierścieniem, z czarą o formie rozchylonego kielicha z regularnymi wgłębieniami i gładkim, zaoblonym brzegiem. Pokrywa miedziana w formie puklowanego stożka, zwieńczonego postumentem z krzyżem.
chrzcielnica
Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Ołtarz architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny, ze zwieńczeniem. Mensa drewniana, umieszczona na prostopadłościennej skrzyni; antependium z prostokątną płyciną. Nastawa ujęta czworobocznymi, kanelowanymi filarami, ustawionymi ukośnie na tle kanelowanych pilastrów. Filary dźwigają pełne belkowanie i profilowany gzyms, występujące nad nimi. Przy filarach od czoła na wysokich, prostopadłościennych postumentach rzeźby dwóch świętych jezuickich w czarnych sutannach. W polu środkowym nastawy prostokątne nisza ujęta złoconą ramą, w której rzeźba Najświętsze Serce Jezusa. Zwieńczenie w kształcie aedikuli zamkniętej łukiem półkolistym nadwieszonym i o wklęsłych bokach; pośrodku obraz z przedstawieniem świętego męczennika powtarzający kształt aedikuli. Po bokach, w osiach filarów, odcinki przerwanego przyczółka, na których siedzą dwa putta. Struktura malowana na biało, detale architektoniczne i ornamenty złocone.
ołtarz
Ołtarz boczny, prawy
Zdjęcie nr 1: Kościół orientowany, jednonawowy, z węższym, zamkniętym wielobocznie prezbiterium, przy którym od północy prostokątna zakrystia (obecnie skarbiec) od południa prostokątna nowa zakrystia. Przy korpusie od południa i zachodu kruchty. Wewnątrz stropy, w prezbiterium i środkowej części nawy z fasetami; w nawie boczne płaskie odcinki stropu wparte na dwóch słupach. W prezbiterium i nawie na stropach dekoracja geometryczna z listew. Ściany artykułowane pilastrami. Tęcza o wystroju prostokątnym, ujęta przyściennymi filarami. Zewnątrz ściany szalowane deskowaniem na nakładkę, opięte pilastrami. Fasada rozczłonkowana czterema pilastrami wspierającymi gzyms, pośrodku wyłamany nad oknem wchodzącym w pole szczytu. Szczyt trójkątny, w połowie przedzielony gzymsem. Dachy dwuspadowe, nad prezbiterium wielopołaciowy, nad nową zakrystią namiotowy oraz pulpitowe; na kalenicy dachu nawy sygnaturka. Okna prostokątne w profilowanych obramieniach. Portal uszaty, z datą: 1748.
kościół
Kościół św. Jakuba Apostoła w Więcławicach Starych
Zdjęcie nr 1: Rzeźby pełnoplastyczne, z tyłu opracowane, umieszczone na belce wygiętej łukiem wklęsło-wypukłym. Chrystus rozpięty na krzyżu w silnym zwisie ciała, z rękami skierowanymi niemal pionowo ku górze, z głową opuszczoną na prawy bark i nogami ugiętymi w kolanach, ze stopami założonymi lewa na prawą, przybitymi do krzyża jednym gwoździem. Biodra osłonięte perizonium ze zwisem tkaniny przy prawym udzie. Na belce krzyża ponad głową Chrystusa titulus z literami: I.N.R.I. Po prawej stronie Chrystusa Maria przedstawiona w całej postaci, zwrócona w trzech czwartych w lewo, w kierunku krzyża; stoi w lekkim kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z rękami ugiętymi w łokciach i dłońmi na wysokości piersi. Ubrana w długą suknię z wąskimi rękawami, okryta wraz z głową długim do ziemi płaszczem układającym się sztywnymi, głęboko ciętymi fałdami. Po lewej stronie krzyża św. Jan Ewangelista przedstawiony w całej postaci, frontalnie do widza, stoi w lekkim kontrapoście, z lewą nogą ugiętą w kolanie, rękami ugiętymi w kolanie i dłońmi ułożonymi na wysokości piersi. Młodzieńcza twarz, bez zarostu, z lekko uniesionym podbródkiem i wzrokiem skierowanym ku górze, ujęta długimi, spływającymi na ramiona włosami. Ubrany w długą suknię z szerokimi, pofałdowanymi rękawami oraz zarzucony na ramiona płaszcz z prawą połą przerzuconą przez przód postaci na lewe przedramię i układający się na ziemi u stóp świętego. Karnacje jasne, Chrystusa z ranami, strużkami i kroplami krwi.
rzeźba
Grupa Ukrzyżowania
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie prostokąta zbliżonego do kwadratu z przedstawieniem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Pośrodku kompozycji Maria stoi frontalnie, na półksiężycu, w lekkim kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z rękami ugiętymi w łokciach i dłońmi złożonymi do modlitwy, ułożonymi na wysokości piersi. Głowa otoczona ciemnymi spływającymi na ramiona włosami, zwrócona lekko w prawo; wokół niej świetlisty nimb. Maria ubrana w długą, białą suknię z długimi rękawami i błękitny płaszcz zarzucony na ramiona. W górnych narożach obrazu dwa wychylające się spośród obłoków aniołki, jeden trzyma kwiat róży i wieniec z róż. Poniżej uskrzydlone główki aniołków. U dołu obrazu w tle daleki pejzaż.
obraz
Matka Boska Niepokalanie Poczęta
Zdjęcie nr 1: Przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Matki Boskiej Śnieżnej. Twarz Marii, głowa i stopy Dzieciątka oraz dłonie malowane; szaty Marii i Dzieciątka promieniste nimby wokół głów oraz zamknięte korony wykonane z trybowanej złoconej blachy, ozdobione motywami kwiatów i kameryzacją. Tło z czerwonego aksamitu.
obraz
Matka Boska z Dzieciątkiem

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Wisząca, przyścienna ambona składa się z kosza, zaplecka i baldachimu. Dojście do kosza prowadzi przez dwuskrzydłowe drzwi usytuowane w zaplecku. Kształt kosza oparto na planie siedmiu boków z dziesięcioboku, ustawionych na wałku, z podwieszeniem w formie zbliżonej do stożka, zakończonego szyszką oraz dekorowanym rozetami i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Ścianki kosza artykułowano prostokątnymi, obramienionymi płycinami z pięcioma płaskorzeźbionymi przedstawieniam czterech ewangelistów i siewcy. Każdego ewangelistę identyfikuje jego atrybut. Siewca, umieszczony na trzeciej płycinie, został ukazany jako młody mężczyzna, który idąc przez zaorane pole rzuca w nie ziarno. U jego stóp widać pług oraz worek ze zbożem na zasiew. Parapet kosza uzyskał formę gzymsu. Zaplecek został ujęty profilowaną ramą. W jego pole wpisano prostokątne, dwuskrzydłowe drzwi w profilowanym obramieniu. Baldachim uzyskał rzut analogiczny do kosza ambony. Płaskie podniebie z wyobrażeniem gołębicy Ducha Świętego na tle złocistych promieni ujmuje profilowany, łamany gzyms, ponad którym poprowadzono kopulasty dach. Na jego szczycie ustawiono rzeźbę Mojżesza trzymającego tablice Dekalogu. Struktura ambony została polichromowana w kolorze beżowym, z białymi i czerwonymi profilami, oraz pozłacanymi detalami, profilami i ornamentyką. Płaskorzeźby na koszu oraz figura Mojżesza otrzymały naturalistyczną polichromię.
ambona

ambona

Zdjęcie nr 1: Ambona wisząca, przyścienna, umieszczona na ścianie łuku tęczowego, z parapetem dziś nieistniejących schodów od strony prezbiterium i usytuowanej przy nim kaplicy. Kosz ambony założony na rzucie trójliścia z trójkątnymi występami, wsparty na puklowanej konsoli z podwieszoną szyszką. Dolna część ambony wybrzuszona, pokryta rozłożystymi liśćmi akantu, kosz prosty na rzucie odcinków koła z prostokątnymi płycinami wypełnionymi liśćmi akantu, zakończony profilowanym gzymsem. Zaplecek z profilowaną płyciną zakończoną łukiem półkolistym nadwieszonym. Nad koszem baldachim powielający rzut kosza, zwieńczony silnie wystającym gzymsem, z podwieszoną w podniebieniu gołębicą Ducha Świętego na tle glorii promienistej. Nad baldachimem kabłąki w formie spływów wolutowych opatrzonych liśćmi akantu, podtrzymujące koronę zamkniętą z kulą i krzyżem. Parapet schodów z dekoracją w postaci trzech płycin w kształcie równoległoboku obwiedzionych profilowanymi ramami. Płycina w polu łączącym parapet schodów z podestem przed amboną w formie stojącego prostokąta z uszakami, ujętego motywami roślinnymi. Ambona w kolorze czarnym, z zielonymi i czerwonymi imitacjami marmoryzacji, ze złoconymi ornamentami.
ambona

Ambona

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca ustawiona przy północnej ścianie, dostępna jednobiegowymi schodami z balustradą od strony prezbiterium. Kosz na planie sześcioboku u dołu z ćwierćwałkiem, zdobionym na narożach dekoracją rokokową; u góry zamknięty profilowanym gzymsem. Ścianki artykułowane spływami wolutowymi o karbowanych trzonach. W polach prostokątne płyciny mieszczące płaskorzeźbione rocaille. Podwieszenie w formie stożka o wklęsło-wypukłych bokach, zakończonego płaskorzeźbioną rozetą. Ścianki flankowane w narożach analogicznie jak kosz, w polach trapezoidalne płyciny, przerwane pośrodku okręgiem z rozetką. Zaplecek prostokąty ujęty płaskim obramieniem o zgeometryzowanych wolutach w dolnych narożach oraz rocaille'm w górnych. Pośrodku płaskorzeźbione przedstawienie św. Jana Chrzciciela na tle pejzażu. Baldachim powtarzający plan kosza, zwieńczony wazonem ustawionym na sześciu spiętych kabłąkach. W podniebiu gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, na brzegach zawieszony lambrekin. Balustrada schodów pełna, od dołu ujęta półwałkiem, zamknięta profilowanym gzymsem, w polu dwie płyciny w kształcie rombów, w których umieszczone są rocaille. Balustrada zakończona filarkiem, na którym ustawiony jest wazonik. Całość struktury ambony polichromowana w odcieniach brązu, płaskorzeźba wielobarwna, profilowania i detal architektoniczny pozłacany, podniebienie baldachimu malowane na niebiesko, lambrekin posrebrzany.
ambona

Ambona

Zdjęcie nr 1: Ambona stojąca, ustawiona w prezbiterium. Stopa na planie ośmioboku z uskokiem; tuleja na podwójnym cokole, ośmioboczna, przechodząca w podstawę dla kosza; dekorowana w narożach maswerkiem. Kosz na planie sześciu boków z ośmioboku. Ścianki wydzielone wąskimi kolumienkami na wysokich cokołach podtrzymujących wysokie imposty i parapet kosza. W polu ścianek bocznych prostokątne płyciny z maswerkiem, powyżej fryz z kwadratowymi płycinami ze stylizowanymi rozetkami. Kosz u spodu dekorowany motywem geometrycznym i krenelażem. Na parapecie ustawiony na nóżce kwadratowy pulpit w profilowanej ramie. Z boku dwustopniowe schodki z metalową, ażurową balustradą, dekorowaną motywem roślinnym. Polichromia w kolorze jasnozielonym, z marmoryzowanymi i czerwonymi elementami, detale złocone.
ambona

Ambona

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca z dostępem od zakrystii. Podwieszenie w formie odwróconego ostrosłupa o ściętym wierzchołku, na krawędziach flankowane pilastrami zakończonymi u góry wolutowo, a na ściankach zdobione płycinami. Kosz na planie kwadratu umieszczony na wybrzuszonej podstawie, dekorowanej rocaille'owymi kartuszami, o ściętych górnych narożach; ścianki wklęsłe, zwężające się ku górze, ujęte w narożach pilastrami z trzonami dekorowanymi rocaille'em i zwisami z różanych gałązek. Podpory dźwigają gzyms wyłamany na ich osi, tworzący parapet. W polu ścianek płyciny z rocaille'ami w narożach z malowanymi olejem na desce obrazami przedstawiającymi ewangelistów. Od strony lewej: św. Mateusz z aniołem, pośrodku św. Marek z lwem i św. Łukasz z wołem, a po prawej św. Jan z orłem. Ewangeliści ukazani w pozycji siedzącej z księgami w dłoniach, ubrani w różnokolorowe, powłóczyste szaty na złotym tle. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta, ujęty pilastrami dekorowanymi rocaille'ami. W polu płycina w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem nadwieszonym z płaskorzeźbionymi tablicami dekalogu, ujętymi od dołu skrzyżowanymi gałązkami oliwnymi, związanymi wstęgą. Belkowanie nad zapleckiem o wypukłej linii, z przerwanym pośrodku gzymsem, od góry wypełnionym rocaille'em, od dołu ozdobionym podwieszonym lambrekinem z chwostami. Zwieńczenie ma formę zbliżoną do trapezu, ujęte jest wolutami spływającymi na belkowanie, na których ustawione są rokokowe wazony. W polu zwieńczenia znajduje się medalion z glorią pośród obłoków, a powyżej gołębica Ducha Świętego. Zwieńczenie flankują umocowane na ścianie, uskrzydlone główki aniołków dobrej i złej rady: po lewej o jasnej karnacji, a po prawej o czarnej karnacji. Szczyt zwieńczenia ma formę gzymsu z podwieszonym lambrekinem. Całość wieńczy zawieszona na ścianie promienista gloria z wieńcem utworzonym z obłoków. Struktura polichromowana jest w kolorze czerwonym, z czarnymi profilami oraz złoconą i srebrzoną ornamentyką.
ambona

Ambona

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca, z wejściem od strony zaplecka. Kosz jest na planie ściętego sześcioboku ze ściankami wydzielonymi półfilarami o kapitelach korynckich. Pola ścianek wypełniają płyciny w kształcie stojącego prostokąta o narożach w formie uszaków, ujęte profilowanym obramieniem. Dół kosza obiega belkowanie z wybrzuszonym architrawem, szerokim fryzem i delikatnym gzymsem. Podwieszenie kosza zakończone jest motywem złoconej szyszki. Parapet ambony jest w formie belkowania ze znacznie wysuniętym gzymsem. W dolnej części zaplecka znajdują się prowadzące na ambonę drzwi. Powyżej jest płycina w kształcie leżącego prostokąta z płaskorzeźbioną, złoconą parą tablic Mojżeszowych, ujętych srebrzonymi obłokami. Baldachim na rzucie sześcioboku tworzy sześć wklęsłych płycin, dołem obiega je belkowanie z wydatnym gzymsem. Powyżej gzymsu znajduje się niewysoki cokół wyłamujący się na narożach, na których ustawione są płonące wazony. Baldachim wieńczy krzyż. Płyciny kosza ambony zdobią motywy stylizowanej ornamentyki roślinnej, w podniebiu znajduje się sylwetka gołębicy Ducha Świętego ujętej promienistą glorią. Struktura ambony utrzymana jest w odcieniach brązu, detal architektoniczny i ornamentyka są złocone i srebrzone.
ambona

Ambona

Jak cytować?

Andrzej Włodarek, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-107

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności