Małopolscy artyści
Michał Stachowicz (1768-1825), malarz krakowski
Maria Działo
„W domu tym mieszkał i zmarł. Malarz i obywatel krakowski. Michał Stachowicz. Ur. 14 VIII 1768. Zm. 26 III 1825. Żarliwy miłośnik rodzinnego miasta, który w obrazach swych pomniki Krakowa wielkie zdarzenia dziejowe epoki T. Kościuszki i X. Józefa Poniatowskiego oraz życie i zwyczaje ludu pamięci potomnych przekazał” – głosi napis na tablicy budynku przy ul. Grodzkiej 15. Nie jest to jedyne miejsce w Krakowie, które upamiętnia malarza. Na Zwierzyńcu, równolegle do ulicy Tadeusza Kościuszki położona jest ulica Michała Stachowicza. Kim był ten krakowski artysta, który zasłużył na zapisanie się w pamięci Krakowian?
Michał Franciszek Stachowicz żył w latach 1768-1825. Był malarzem, grafikiem, ilustratorem i rysownikiem. Urodził się w Krakowie jako osiemnaste dziecko Stanisława i Ludwiny z Michałkiewiczów. Kształcił się w krakowskim cechu malarzy, początkowo prawdopodobnie w pracowni Molitora, a następnie przez pięć lat u Kazimierza Mołodzińskiego. Stachowicz malował sceny historyczne, współczesne, patriotyczne i religijne, portrety, widoki miast, zabytki architektoniczne, przyrodę, stroje ludowe oraz mundury wojskowe. Ponadto ilustrował utwory literackie oraz rysował mapy geograficzne i strategiczne. Na naszym portalu udostępniliśmy ponad pięćdziesiąt prac tego artysty, które znajdują się w małopolskich kościołach oraz na wyposażeniu Gabinetu Historycznego w Pałacu biskupim w Krakowie.
Michał Franciszek Stachowicz żył w latach 1768-1825. Był malarzem, grafikiem, ilustratorem i rysownikiem. Urodził się w Krakowie jako osiemnaste dziecko Stanisława i Ludwiny z Michałkiewiczów. Kształcił się w krakowskim cechu malarzy, początkowo prawdopodobnie w pracowni Molitora, a następnie przez pięć lat u Kazimierza Mołodzińskiego. Stachowicz malował sceny historyczne, współczesne, patriotyczne i religijne, portrety, widoki miast, zabytki architektoniczne, przyrodę, stroje ludowe oraz mundury wojskowe. Ponadto ilustrował utwory literackie oraz rysował mapy geograficzne i strategiczne. Na naszym portalu udostępniliśmy ponad pięćdziesiąt prac tego artysty, które znajdują się w małopolskich kościołach oraz na wyposażeniu Gabinetu Historycznego w Pałacu biskupim w Krakowie.
Malarz insurekcji kościuszkowskiej
Spośród dużego dorobku artystycznego malarza w sposób szczególny wyróżniają się dzieła o tematyce narodowej, zainspirowane wydarzeniami insurekcji kościuszkowskiej: „Kościuszko ratujący Polskę przed Grobem”, „Kościuszko wśród wojska w obozie”, „Obóz pod Igołomią”, „Odpoczynek Kosynierów”, „Wzięcie Tadeusza Kościuszki do niewoli pod Maciejowicami” i wiele innych. Ze względu na duże zainteresowanie tą tematyką artysta stworzył kilka wersji obrazu „Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku w Krakowie”, które znajdują się obecnie w Pałacu Biskupów w Krakowie, Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Okręgowego w Starym Sączu oraz Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Malarz wielokrotnie powtarzał również obraz „Pochód wojsk Tadeusza Kościuszki przez Rynek w Krakowie po zwycięstwie pod Racławicami” oraz różne portrety Tadeusza Kościuszki. Jest także autorem rysunków dokumentujących usypanie kopca Tadeusza Kościuszki w Krakowie.
Dekorator pałacu biskupiego w Krakowie
W 1816 roku artysta rozpoczął prace nad wyjątkowym dziełem, przyjmując od biskupa Jana Pawła Woronicza zlecenie wykonania dekoracji pałacu biskupów krakowskich. Wystrój wnętrz miał charakter historyczno-patriotyczny i religijny. Składały się na niego: malowidła ścienne, kilkadziesiąt obrazów olejnych, rysunki i ryciny. Zespół dekoracji objął kilka sal pałacu: Salę Krakowską, Salę Towarzyską, Salę Trzech Monarchów, Gabinet Historyczny oraz westybul. Stachowicz ukończył dzieło w 1824 roku, jednak już w 1850 roku podczas pożaru Krakowa ogień strawił część jego pracy. Niezachowane malowidła ścienne w westybulu przedstawiały widoki Ojcowa, Pieskowej Skały, klasztorów w Tyńcu i na Bielanach. Z kolei w Sali Krakowskiej tematem przewodnim było Wolne Miasto Kraków, gdzie ściany pokrywały sceny rodzajowe z życia Krakowa i okolic, m.in. targ zbożowy na Kleparzu, spław wiślany na Kazimierzu, kopalnie marmurów w Dębniku, czy kopalnia soli w Wieliczce. Malowidła dopełniały alegorie Rolnictwa i Handlu, Religii i Moralności oraz Nauk i Prawodastwa. Następna sala – Sala Towarzyska (od reaktywowanego przez biskupa Woronicza Towarzystwa Dobroczynności), jako jedyna była dekorowana wątkami religijnymi ukazującymi alegorie cnót kardynalskich i teologicznych. Kolejne pomieszczenie, zwane Salą Monarchów miało dekorację o charakterze politycznym, a ostatnie i zarazem najistotniejsze – Gabinet Historyczny prezentowało m.in. panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, insurekcję kościuszkowską, losy Legionów Polskich we Włoszech, ale także historię Polski przedrozbiorowej wraz z portretami królów dynastii Piastów i Jagiellonów oraz uczonych, polityków i biskupów (więcej: Michalczyk 2018, s. 26-70). Obrazy i rysunki z Gabinetu Historycznego są udostępnione na naszym portalu.
Autor ponad 1000 dzieł
Michał Stachowicz był niezwykle prężnym malarzem. W 2011 roku ukazała się obszerna monografia artysty wraz z katalogiem jego prac, napisana przez Zbigniewa Michalczyka, w której autor wymienił ponad 1000 dzieł krakowskiego malarza (blisko 300 nie zachowało się do naszych czasów). Prace Stachowicza znajdują się w zbiorach publicznych (tj. archiwa, biblioteki, muzea) w: Jarosławiu, Kopenhadze, Krakowie, Lwowie, Lublinie, Nowym Sączu, Poznaniu, Rzeszowie, Sandomierzu, Warszawie, Wrocławiu i innych miastach, a także w kościołach i klasztorach Krakowa. Wędrując po Krakowie można je odnaleźć w bazylice archikatedralnej pw. św. św. Wacława i Stanisła bpa na Wawelu, bazylice archiprezbiterialnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie oraz w klasztorach: augustianek, cystersów, dominikanów, franciszkanów-reformatów, kamedułów, kapucynów, klarysek, norbertanek, reformatów, wizytek… Warto również zwrócić uwagę na kościoły znajdujące się poza Krakowem w: Będzinie, Chrzanowie (obraz opublikowany na stronie SDM), Jangrocie, Pilicy, Porębie Żegoty (strona SDM), Rembieszycach, Rudawie (strona SDM), a także w kościele Zakonu Braci Mniejszych w Wieliczce (strona SDM).
Oprócz szeregu prac dotyczących tematów historycznych, współczesnych, jak i religijnych Stachowicz wykonał dokumentację pomiarową, opisową i rysunkową trumien w katedrze wawelskiej (1814). Artysta trudnił się również malarstwem ściennym, m.in. jest autorem malowideł o tematyce batalistycznej we dworze w Niegoszowicach, a także we Dworze Stadnickich w Rożnowie. Był także cenionym ilustratorem. Jego prace można odnaleźć w dziełach Ambrożego Grabowskiego oraz w „Eneidzie” Wergiliusza w tłumaczeniu Jacka Przybylskiego z 1811 roku. Malarz zmarł 26 marca 1825 roku i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bibliografia
Karkocha Małgorzata, Postać Tadeusza Kościuszki na wybranych obrazach malarza krakowskiego Michała Stachowicza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 2019, nr 105, s. 23-36.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie, s. 105, 122, 124, 151, 161, 166, 172, 180, 390.
Michalczyk Zbigniew, Kult historii Krakowa i Polski. Dekoracja Gabinetu Historycznego pałacu biskupiego w Krakowie, [w:] Polonia Sacra. Ze skarbca Archidiecezji Krakowskiej, red. J. Skrabski, A. Witko, Kraków 2018, s. 26-70.
Michalczyk Zbigniew, Michał Stachowicz (1768-1825): krakowski malarz między barokiem a romantyzmem, t. 1, Warszawa 2011.
Michalczyk Zbigniew, Michał Stachowicz (1768-1825): krakowski malarz między barokiem a romantyzmem, t. 2, Warszawa 2011.
Radwan Danuta, Stachowicz Michał Franciszek (1768-1825), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 41, Warszawa-Kraków, 2002, s. 327-331.
Rastawiecki Edward, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, 1857, t. 2, s. 201-212.
Polecane powiązane trasy turystyczne
Powiązane dzieła
obraz
Św. Walenty
obraz
Wskrzeszenie Piotrowina
obraz
Św. Anna Samotrzeć ze św. Wojciechem, św. Stanisławem, św. Katarzyną i św. Antonim
ołtarz
Ołtarz boczny południowy, przytęczowy
ołtarz
Ołtarz boczny północny, przytęczowy
ołtarz
Ołtarz boczny
ołtarz
Ołtarz boczny
obraz
Św. Klara
obraz
Św. Walenty
obraz
Św. Jan Kanty
obraz
Św. Kinga
obraz
Stygmatyzacja św. Franciszka z Asyżu
obraz
Adoracja obrazu Misericordia Domini przez polskich świętych
obraz
Portret Łukasza Opalińskiego
rysunek
Bitwa pod Racławicami
rysunek
Poselstwo do króla Zygmunta III z zaproszeniem Władysława na tron moskiewski w 1610 r.
rysunek
Ogłoszenie konstytucji Królestwa Polskiego w katedrze św. Jana w Warszawie
grafika
Wigman książę saski składa hołd Mieszkowi I
rysunek
Śmierć księcia Józefa Poniatowskiego pod Lipskiem
grafika
Odzyskanie korony polskiej przez Kazimierza I
grafika
Bolesław Śmiały koronuje Belę na króla węgierskiego
rysunek
Stefan Batory nadaje pokój posłom cara Iwana w 1581 r.
rysunek
Wzięcie Kościuszki do niewoli w bitwie pod Maciejowicami
grafika
Bolesław Chrobry u bram Kijowa
obraz
Portrety żon królów z dynastii Jagiellonów i królów elekcyjnych
obraz
Pokój chocimski
obraz
Kazimierz Wielki nadający statuty wiślickie (Kazimierz Wielki słuchający próśb chłopów)
obraz
Unia Lubelska
obraz
Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej przez Władysława Jagiełłę
obraz
Fuit Ilium et ingens gloria Teucrorum. Portret Stanisława Augusta, uchwalenie Konstytucji 3 maja, rzeź Pragi, katafalk Stanisława Augusta w Pałacu Marmurowym w Petersburgu
obraz
Przysięga Kościuszki na Rynku w Krakowie
obraz
Portret bpa Iwona Odrowąża
obraz
Portret bpa Piotra Tomickiego
obraz
Portret bpa Jerzego Radziwiłła
obraz
Portret bpa Zbigniewa Oleśnickiego
obraz
Portret bpa Piotra Wysza
obraz
Portret Sebastiana Petrycego
obraz
Portret Bartłomieja Brózdy
obraz
Portret Mikołaja Kopernika
obraz
Portret Franciszka Cezarego
obraz
Portret Oktawiana Woltznera
obraz
Portret Mikołaja Wierzynka
obraz
Portret Marcina Kromera
obraz
Portret Jana Kochanowskiego
obraz
Portret Stanisława Leszczyńskiego
obraz
Portret Żelisława
obraz
Portret Jana Zamoyskiego
obraz
Portret Skarbimierza
obraz
Portret Jana Pawła Woronicza
grafika
Obalenie bałwochwalstwa w Polsce
Inne nasze artykuły
Grafika europejska
„Odwróć oczy moje, aby nie widziały marności” – emblematy z „Pia desideria” we Frydmanie i w Nowym Targu
Małopolskie zabytki
Obrazy św. Piotra i św. Pawła w Bodzanowie oraz krakowskie Towarzystwo św. Łukasza
Małopolskie zabytki
Zegar do renowacji postaci świętych
Zegar do renowacji postaci świętych (hostii i komunikantów), popularnie nazywany również zegarem eucharystycznym, służył do oznaczania terminu odnawiania zapasów hostii, aby uniknąć ich zepsucia.
Małopolskie zabytki
„Zlitujcie się, przyjaciele, zlitujcie” – o wybranych przedstawieniach dusz czyśćcowych w sztuce barokowej
Małopolskie zabytki
Apoteoza św. Jana Kantego ze Stryszowa